امید به احیای مذاکرات رفع تحریم‌ها در چند هفته اخیر بر عملکرد بازار سرمایه تاثیرگذار بوده است، هرچند در هفته اخیر و با توقف مذاکرات وین، شاهد واکنش هیجانی از سوی صاحبان سهام و تاثیر منفی آن بر عملکرد بازار سرمایه ایران بودیم. در این میان، تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین در نیمه‌های اسفند، از عوامل اصلی و اثرگذار بر بازارهای سهام دنیا بود و بورس تهران نیز از اثرات این تهاجم نظامی در امان نماند. رشد قابل‌توجه بهای انرژی و به‌ویژه نفت و به‌دنبال آن کامودیتی‌ها در سطح جهانی، امکان بازگشت شاخص بورس به روند صعودی و سبزپوشی بازار را فراهم کرد. این رشد قیمتی به‌ویژه از آن جهت اهمیت دارد که شرکت‌های معدنی، فلزی، پتروشیمی و پالایشی، اثرگذاری بالایی در بازار سهام کشور دارند. با این وجود، مقایسه شاخص سهام در یک سال اخیر حکایت از آن دارد که سرمایه‌گذاری در این بخش، بازدهی بسیار محدودی داشته است. حال چنانچه این بازدهی محدود در کنار تورم قابل‌توجه اقتصادی کشور مقایسه شود، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که بورس در سال جاری، بازار سوددهی برای سرمایه‌گذاران آن نبوده است.

بازار سهام زیر ذره‌بین

مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت اظهارکرد: عملکرد بازار سرمایه در هفته‌های اخیر تحت‌تاثیر مذاکرات رفع تحریم‌ها و همچنین حمله روسیه به خاک اوکراین بوده است. تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین زمینه افزایش نرخ کامودیتی‌ها و انرژی را در سطح جهانی فراهم کرد. وی در تشریح اثرگذاری مذاکرات رفع تحریم‌ها بر عملکرد بازار سهام کشور، گفت: امید برای به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام در چند هفته اخیر، سمت‌وسوی بازار سرمایه را تعیین و زمینه رشد سهام شرکت‌های ریالی فعال در بازار سرمایه را فراهم کرد. ازجمله این مجموعه‌ها می‌توان به گروه‌های بانکی، بیمه‌ها و خودرویی‌ها و حمل‌ونقل اشاره کرد. در ادامه نیز افزایش نرخ کامودیتی‌ها در بازار جهانی، رشد بازار سهام را تسریع و تقویت کرد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: به نتیجه نرسیدن توافق برجام و تعویق مذاکرات در روزهای پایانی امسال مانع تداوم روند صعودی شاخص بورس شد. حال بازار و سرمایه‌گذاران در وضعیت بلاتکلیفی نسبت به نتیجه این مذاکرات هستند. دیبا گفت: چنانچه مذاکرات ادامه یابد و منجر به نتیجه مطلوبی شود، باید منتظر رشد و بهبود عملکرد شرکت‌های بورسی و به‌ویژه گروه‌های ریالی باشیم.

افت سنتی

وی در ادامه افزود: به‌صورت سنتی در روزهای پایانی سال شاهد فروش سهام از سوی حقیقی‌ها و حقوقی‌ها هستیم. همین فشار فروش که از نیاز به نقدینگی نشأت می‌گیرد، زمینه کاهش ارزش برخی از سهم‌ها را ایجاد کرد. البته این فشار تاثیر چندان‌محسوسی بر عملکرد بازار سهام نداشت. با این وجود، کاهش حجم خرید در هفته جاری و در مقایسه با سال گذشته حکایت از آن دارد که بازار به‌دنبال پیدا کردن تعادل است. اگر این تعادل در روزهای پایانی سال ادامه یابد در سال آینده شاهد رکودتورمی در بازار سهام خواهیم بود و بدین‌ترتیب تکلیف بازار با سطوح حمایتی و مقاومتی شفاف و روشن می‌شود. در چنین شرایطی، امکان کسب سود خوب در برخی از گروه‌ها و صنایع وجود خواهد داشت. دیبا تاکید کرد: چنانچه نرخ کامودیتی‌ها در سال آینده در همین سطوح حفظ شود، احتمالا سود شرکت‌های کامودیتی‌محور رشد قابل‌توجهی خواهد شد. این موضوع بر ارزش سهام این مجموعه‌ها نیز اثرگذار خواهد بود. هرچند همچنان توافق و تجدید حیات برجام، لازمه‌ بهره‌مندی از این شرایط خواهد بود. این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر به نتیجه نرسیدن برجام بر عملکرد بازار سرمایه، گفت: چنانچه دولت سیاست‌های انقباضی خود را ادامه دهد، احتمال دارد بازار با رکود عمیق‌تری روبه‌رو شود؛ بنابراین انتظار می‌رود در صورت نتیجه‌بخش نبودن مذاکرات رفع تحریم‌ها، دولت سیاست‌های انقباضی خود را در بازارهای مالی کاهش دهد. به‌عنوان مثال، ریتم کُندتری بر افزایش نرخ بهره بانکی جریان یابد.

جنگ، سیگنال‌ساز اصلی

رضا بهرامی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت اظهارکرد: عوامل متعددی بر عملکرد بازار سهام و نوسانات آن اثرگذار است، با این وجود، به اعتقاد من، افزایش شدید نرخ جهانی کالاهای گوناگون و همچنین ابرتورم جهانی، مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بازار سهام در سطح دنیا بوده که آثار ناشی از آن در ایران نیز مشاهده می‌شود. در واقع فرآیند مشترک و اثرگذاری بر عملکرد بازار سهام دنیا آغاز شده و در ایران هم نمی‌توان مانع بروز اثرات آن شد. بدین‌ترتیب تحت‌تاثیر شرایط موجود شاهد بهبود عملکرد شرکت‌های کامودیتی‌محور هستیم. وی افزود: در روزهای پایانی سال به‌طور سنتی شاهد شدت یافتن فروش سهام شرکت‌های مختلف هستیم و همین موضوع نیز پالس کاهش ارزش سهام را به بازار منتقل می‌کند. علاوه بر این، با توجه به آنکه در روزهای پایانی سال هستیم، برخی افراد در واکنشی ریسک‌گریزانه اقدام به فروش سهام خود می‌کنند؛ یعنی افرادی که تمایل ندارند در روزهای پایانی سال و همچنین روزهای نخستین امسال، ریسک نگهداری سهام را متحمل شوند، اقدام به فروش سهام خود خواهند کرد. بهرامی گفت: با این وجود، همچنان حرکت یکپارچه بازارهای جهانی، بیشترین اثرگذاری را بر عملکرد بازار سرمایه داشته است.

سهام ریسک‌پذیر

وی گفت: با توجه به شرایطی که بر اوضاع اقتصاد دنیا سایه افکنده، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، بازار سهام در دنیا از پایین‌ترین سطح توجه برخوردار است؛ یعنی این بازار در اولویت آخر سرمایه‌گذاری قرار دارد. در واقع ریسکی یکپارچه عملکرد بازار سهام را در تمام دنیا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. بدون تردید عملکرد بازار سرمایه در ایران نیز از این شرایط متمایز نیست. این کارشناس بازار سرمایه گفت: در حال‌حاضر شرکت‌های تکنولوژیک دنیا با ریسک قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند. در همین حال ریزش هرچه بیشتر ارزش سهام شرکت‌های فعال در بخش تکنولوژی همچون تسلا یا ارزش بازار بیت‌کوین، کریپتو و... دور از ذهن نیست. در واقع این رمزارزها، لبه تکنولوژی به‌شمار می‌روند و به بیانی دیگر، پروژه‌های مهم و اساسی شرکت‌های تکنولوژی‌محور هستند. بدین‌ترتیب تمایل به سرمایه‌گذاری در این بازارها به‌شدت کاهش یافته است. بهرامی گفت: در مقابل، تقاضا برای خرید طلا افزایش یافته و در همین حال پیش‌بینی می‌شود روند رو به رشد خرید طلا افزایش یابد. این کارشناس بازار سرمایه افزود: با توجه به موارد یادشده انتظار می‌رود سال ۲۰۲۲ روزهای مثبت و درخشانی برای بازار سهام دنیا نداشته باشد. وی با اشاره به رشد قابل‌توجه بهای انرژی در سال جاری و رشد نرخ طلا و احتمال تداوم آن، گفت: همین موضوع نیز خود را به‌صورت افت بازار سهام نشان می‌دهد. شاید در آینده نزدیک از این ریزش‌های بازار سهام با عنوان ریزش‌های ناشی از بحران انرژی یاد شود. این کارشناس بورس افزود: استخراج بسیاری از رمزارزها به انرژی نیاز دارد و با رشد نرخ انرژی ماینینگ با چالش جدی روبه‌رو می‌شود. در چنین شرایطی، بسیاری از فعالان مهم بازار سهام به سرمایه‌گذاری در بازارهای کم‌ریسک‌تر همچون طلا روی آورده‌اند. وی در تشریح عملکرد بورس تهران در موقعیت کنونی، گفت: این شرایط برای صاحبان سهام مناسب نیست اما متقاضیان خرید در شرایط کنونی، در آینده منتفع خواهند شد. بهرامی در ادامه افزود: در حال‌حاضر انتظار می‌رود همین ریسک‌ها تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی نیز ادامه یابد. وی با اشاره به سقف بدهی‌های مالی دولت امریکا، گفت: این موضوع از سوی تحلیلگران بازار سرمایه مورد غفلت قرار می‌گیرد. بدهی‌های این کشور در حال‌حاضر به سقف ۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده؛ بنابراین احتمال فروپاشی در بازار سهام همچون اتفاقات سال ۲۰۰۸ وجود دارد. درنتیجه نباید نسبت به این ریسک و اثرات آن بر بورس بی‌توجه بود. وی درباره تاثیرگذاری برجام بر عملکرد بازار سهام گفت: بسیاری از تحلیلگران، آینده مذاکرات برجام و رفع تحریم را از معادلات خود کنار گذاشته‌اند، چراکه نمی‌توان روی آن حساب کرد و تنها باید به‌عنوان ریسک آن را شناسایی کرد. در واقع اثرات آن از قبل پیش‌خور شده‌اند.

سخن پایانی

شاخص بورس در روزهای پایانی قرن دوباره به کانال یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد برگشت. این روند صعودی در شرایطی حاصل شد که در هفته‌های پایانی به‌صورت سنتی منتظر افت ارزش بازار سهام به‌دلیل پیشی گرفتن فروش از خرید بودیم. با این وجود باید تاکید کرد سرمایه‌گذاری در این بازار طی یک سال گذشته بازدهی به‌مراتب محدودی داشته است. این بازدهی با توجه به تورم افسارگسیخته حاکم بر اقتصاد، به‌منزله سودآور نبودن سرمایه‌گذاری در این بخش طی یک سال گذشته بوده است. علاوه بر این باید تاکید کرد همین رشد محدود یادشده در هفته‌های اخیر و بازگشت مجدد شاخص به کانال یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحدی نیز در سایه حمله روسیه به خاک اوکراین و افزایش نرخ انرژی و کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی حاصل‌شده است. البته در حالت کلی بازار سهام، بازاری ریسک‌پذیر است و تحت‌تاثیر چنین شرایطی قرار می‌گیرد اما در حال‌حاضر هنوز اثرات مثبت ناشی از رشد نرخ کامودیتی‌ها و همچنین رشد نرخ انرژی بر بازار سرمایه تهران منعکس شده است. در ادامه به نتیجه رسیدن یا نرسیدن مذاکرات رفع تحریم‌ها، یکی دیگر از عوامل موثر بر عملکرد بازار سرمایه خواهد بود.