براساس طرح مذکور، همه افرادی که در زمینه خرید و فروش، استفاده از ماینر یا نگهداری در انبار، واردات و تولید دستگاه‌های استخراج رمز ارز فعالیت می‌کنند، باید در سامانه جامع تجارت ثبت‌نام کنند. پیش از این در سال گذشته، ثبت و رهگیری دستگاه‌های استخراج رمز ارز مطرح شده بود و براساس اخبار اعلام شده از سوی وزارت نیرو قرار بود تا این طرح از سال ۱۴۰۲ اجرایی شود. گفته شده اطلاعات ثبت شده توسط فعالان این حوزه، برای دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو و پلیس امنیت اقتصادی قابل مشاهده است که این مسئله به نوبه خود اقدام مهمی محسوب می‌شود. چراکه پیش از این دیده بودیم در فصول پرمصرف، برخی مسئولان از غیرقابل ردیابی کردن دستگاه‌های ماینر غیرمجاز صحبت کرده بودند و به نظر می‌رسد با شناسه‌دار کردن دستگاه‌ها، این مشکل تا حدی برطرف شود. با آغاز فصل گرما و نزدیک شدن به قطعی‌های مکرر برق، باید دید دولت از اطلاعات به‌دست آمده از این طرح، چگونه استفاده خواهد کرد. صمت در رابطه با طرح الزام ثبت دستگا‌ه‌های ماینر در سامانه جامع تجارت و ابعاد آن، با کارشناسان و فعالان این حوزه به گفت‌وگو پرداخته است.

فارم ماینینگ چیست؟

فارم ماینینگ یا مزرعه استخراج بیت کوین یا مزرعه ماینر چیست؟ شاید در رسانه‌های خبری، این کلمات را زیاد شنیده باشید، اما آیا می‌دانید مزرعه بیت کوین چیست؟ فارم یا مزرعه مکانی است که کشاورزان یا همان ماینرها، برای برداشت سکه‌های دیجیتال خود، الگوریتم‌های خاصی را حل می‌کنند. ماینرها ستون فقرات شبکه بیت کوین هستند و بدون آنها، این شبکه هیچ‌گونه ارزشی نخواهد داشت.

ماینرها با حل مشکلات محاسباتی، سکه‌های تازه‌ای استخراج کرده و پاداش دریافت می‌کنند. برای داشتن یک فارم حتما باید مجوزهای لازم گرفته شود و محیطی صنعتی و خارج از شهر در نظر گرفته شود که سر و صدای آن موجب آزار دیگران نشود.

مزارع استخراج شامل منابع انرژی زیادی هستند و علاوه بر آن دارای فن‌های خنک‌کننده عظیمی برای خنک کردن تجهیزات و بیش از یک نفر برای اداره آن می‌باشند. تنها چیزی که برای تایید تراکنش لازم است یک کامپیوتر با دسترسی به اینترنت همراه با یک برنامه نرم افزاری است که به بلاک چین مرتبط است.

محدودیت فعالیت دستگاه‌های بدون مجوز

علی بابک‌نیا، رئیس کارگروه استخراج انجمن فناوران زنجیره بلوک در گفت‌وگو با صمت ابتدا به تشریح دلایل اجرای طرح الزام ثبت دستگاه‌های ماینر پرداخت و گفت: الزام برای ثبت دستگاه‌های استخراج رمز ارز در سامانه جامع تجارت، در راستای سامان‌دهی فعالیت‌ها در این حوزه است. درحال‌حاضر تعداد قابل توجهی دستگاه‌های ماینر قانونی در کشور وجود دارند که در فارم‌های مجاز فعال نیستند. این دستگاه‌ها اغلب در منازل یا واحدهای صنعتی که کار تخصصی ماینینگ انجام نمی‌دهند، فعال هستند. دولت به دنبال آن است تا این دستگاه‌‌ها را شناسایی و مدیریت کند. از سویی دیگر، برای صاحبان مزارع رمزارز نیز این طرح نامناسب نیست، چراکه با دقت بیشتری فعالیت آنها مشخص شده و در ادامه می‌توان از مزیت دارا بودن حجم بالایی از اطلاعات دقیق، بهره‌مند شد. وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اجرای طرح مذکور، محدود شدن فعالیت افرادی است که از دستگاه‌های خود، در فضایی غیر از فارم استفاده‌های صنعتی و تجاری می‌کنند. اگر این افراد مجبور باشند دستگا‌ه‌های خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کنند، محل فعالیت‌ آنها و برقی که مصرف می‌کنند نیز مشخص شده و دقیق‌تر می‌توان اقدامات آنها را کنترل کرد. با نزدیک شدن به فصل گرما و قطعی‌های معمول برق، این نوع طرح‌های مدیریت‌کننده مثبت ارزیابی می‌شود؛ به شرطی که نهادهای دولتی از اطلاعات در دست خود برای تصمیم‌گیری‌های صحیح و تسهیل‌کننده استفاده کنند.

تعطیلی مزارع با خاموشی برق

بابک‌نیا در ادامه صحبت‌های خود به چالش‌های فعالیت دستگاه‌ها خارج از فارم‌های مجاز اشاره کرد و گفت: در ابتدا تمامی دستگاه‌ها در فارم‌های مجاز استخراج رمز ارز استفاده می‌شدند. در ادامه کمبود برق و سایر مشکلات در این مسیر سبب شد تا صاحبان برخی از این مزارع فعالیت خود را متوقف کرده و دستگاه‌های موجود را بفروشند. این دستگاه‌ها اغلب در بازار آزاد و به واحد غیرصنعتی فروخته شدند. در نتیجه الان بسیاری از دستگا‌ه‌های قانونی، در واحدهای غیرصنعتی و مسکونی مشغول فعالیت هستند. فعالیت دستگاه‌ها در مزارع مجاز، یک روند معمول و قانونی بوده و اقدامات در این بستر قابل مدیریت و رصد هستند. اما وقتی این دستگاه‌ها وارد واحدهای دیگر می‌شوند، به‌سختی می‌توان آنها را ردیابی کرد. این فعال صنعت استخراج رمزارز افزود: زمانیکه کشور با مسئله کمبود برق مواجه بود، باید سیاست‌ها به سمت مدیریت صحیح فعالیت‌های رمزارز پیش می‌رفت. اما رویکردها تا حدی نامناسب بوده و در نهایت ‌تصمیمات اشتباه منجر به تعطیلی مزارع استخراج رمز ارز شد. اگر دولت سیاست‌های مناسب‌تری در پیش می‌گرفت، هیچ‌یک از فارم‌ها تعطیل نشده و فعالیت تمامی دستگاه‌های مجاز رمزارز قابل رصد و بررسی بود. به نحوی که در زمان پیک مصرف، دولت می‌توانست برنامه مشخصی برای فعالیت تمام دستگاه‌ها مدون کرده و فعالیت‌ها را محدودتر کند. اما با قطعی مکرر برق، دست و پای صنعتگر بسته شد و درنهایت کار بسیاری از واحدهای استخراج طی دو سال گذشته به تعطیلی رسید.

آفت ناهماهنگی دستگاه‌های دولتی

رئیس کارگروه استخراج انجمن فناوران زنجیره بلوک در ادامه صحبت‌های خود علت اصلی وضعیت نابسامان فعلی را رویکردهای اشتباه دولت عنوان کرد و در این‌باره گفت: فارغ از ابعاد مثبت طرح الزام ثبت دستگاه‌های مجاز ماینر در سامانه جامع تجارت، باید گفت ایراد اصلی، اجرای تصمیمات اشتباه از سوی نهادهای دولتی است. قانون‌گذار می‌توانست پیش از این با تدوین مقررات و راهبردهای مناسب، جلوی بروز مشکلات را بگیرد اما متاسفانه اشتباهات زیادی در چند سال اخیر انجام شد و در نهایت به اینجا رسیدیم. بابک‌نیا تصریح کرد: رویکرد دولت نسبت به صنعت ماینینگ باعث شد تا فارم‌های قانونی نتوانند، فعالیت کنند و راه برای استخراج‌های زیرزمینی باز شد. درحال‌حاضر تخمین زده می‌شود که مصرف برق ماینینگ در فضاهایی غیر از فارم‌های مجاز، بالغ بر ۱۵۰۰ کیلووات است. بنابراین اگر نتوانیم روند فعلی را مدیریت و متوقف کنیم، شبکه فعالیت‌های زیرزمینی توسعه یافته و اوضاع وخیم‌تر خواهد شد. اجبار بر ثبت دستگاه‌های مجاز ماینر در سامانه جامع تجارت نیز به همین منظور وضع شده است. بابک‌نیا خاطرنشان کرد: یکی از ایرادات اساسی مدیریت در سطوح دولتی کشور، نبود هماهنگی است. متاسفانه دستگاه‌ها با یکدیگر هماهنگی لازم را برای اجرای تصمیمات نداشته و این مسئله فعالان صنعتی و اقتصادی را دچار سردرگمی کرده است. به‌عنوان مثال وزارت نیرو از دیدگاه خود برای صنعت استخراج رمزارز تصمیم‌گیری می‌کند، از سویی دیگر وزارت صمت نیز با رویکردی متفاوت به این بخش نگاه کرده و تصمیمی در تضاد با روند قانون‌گذاری وزارت نیرو اتخاذ می‌کند. این سردرگمی و بی‌ثباتی را می‌توان یکی دیگر از عوامل تعطیلی فارم‌ها و توسعه ماینینگ غیرمجاز اعلام کرد.

طرح کد شناسه کالا، جدید نیست

افشین آشوری، رئیس کمیسیون رمز ارز و بلاک‌چین نصر، در گفت‌وگو با صمت، طرح ثبت دستگاه‌های ماینر در سامانه جامع تجارت را لازم‌الاجرا دانست و گفت: زمانیکه به هر دلیلی قانونی تصویب و طرحی اجرا می‌شود، فعالان اقتصادی موظف به اجرای آن هستند. تکلف به اجرای قانون، وظیفه فعالان اقتصادی و صنعتی بوده و باید در چارچوب‌های عنوان شده از سوی مقامات دولتی، حرکت کنیم. این الزام در شرایطی که قانون وضع شده به نفع فعالیت‌ها در سطح کلان است، اهمیتی دوچندان دارد. طرح الزام ثبت دستگاه‌های ماینر در سامانه جامع تجارت نیز یکی از جدیدترین چارچوب‌های وضع شده در صنعت استخراج رمزارز کشور بوده که دارای ابعاد مثبت مختلفی است. وی ادامه داد: سیاست رهگیری تولیدات و فعالیت دستگاه‌های صنعتی، سال‌هاست در ایران اجرا شده و از نمونه‌های بارز آن می‌توان به کد شناسه کالا برای لوازم خانگی و قطعات یدکی خودرو اشاره کرد. تا امروز نتایج خوبی در این‌باره به‌دست آمده و به نظر می‌رسد تصمیم جدید دولت مبنی بر الزام ثبت دستگاه‌های ماینر در سامانه جامع تجارت نیز دارای ابعاد مثبتی باشد. درحال‌حاضر اعلام شده مالکان دستگاه‌های استخراج رمز ارز دیجیتال تا ۳۰ خرداد فرصت دارند تا دستگاه‌های خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کنند. این طرح پیش از این نیز در مصوبه هیات وزیران بوده و هدف اصلی آن، مدیریت بیشتر فعالیت‌های حوزه رمزارز است. بنابراین اجرای طرح مذکور خالی از لطف نیست.

هدف حذف تخلفات است

رئیس کمیسیون رمز ارز و بلاک‌چین نصر در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد: مهم‌ترین کارکرد طرح الزام ثبت دستگاه‌های ماینر در سامانه جامع تجارت، ساماندهی فعالیت‌های این حوزه است. چراکه پس از ثبت دستگاه‌های مجاز، فعالیت‌های غیرقانونی حوزه استخراج رمز ارز شناسایی و محدود خواهند شد. در این راستا، جلسات آموزشی متعددی نیز برای بسیاری از فعالان صنعت ماینینگ برای ثبت و دریافت کد شناسه کالای دستگاه‌های ماینر برگزار شده است. امید آن می‌رود تا پایان خرداد، تمامی دستگا‌ه‌های مجاز ماینر ثبت و شناسایی شوند. آشوری در پایان خاطرنشان کرد: اجرای طرح‌هایی با محوریت ساماندهی، مزایای متعددی دارد به شرط آنکه به درستی اجرا شده و در نهایت از آن به نحو صحیحی استفاده شود. افرادی که به صورت قانونی فعالیت می‌کنند، با این نوع قوانین و چارچوب‌ها مشکلی ندارند. افراد متخلف باید به اقدامات غیرقانونی خود پایان دهند و براساس قوانین وضع شده فعالیت کنند.

سخن پایانی

بحث شناسه کالا و کد رهگیری اقلام، مسئله جدیدی نیست و پیش از این نیز اجرای این طرح برای لوازم خانگی و قطعات یدکی خودرو اعمال و اجرا شده بود. بسیاری از افراد بر این باورند که رهگیری شدن فعالیت‌های صنعتی چه در بخش لوازم خانگی و قطعات خودرو و چه در فعالیت‌های مربوط به رمز ارز، می‌تواند نه‌تنها مشکلات مربوط به نابسامانی‌های آماری را حل کند، بلکه جلوی تخلفات در این حوزه‌ها را خواهد گرفت. در چند سال اخیر با تشدید تب‌وتاب صنعت استخراج رمزارز و بازار اقتصادی آن در ایران، گلایه‌های متعددی نسبت به این فعالیت‌ها شنیده شد. با شناسایی دستگاه‌های رمزارز فعال در واحدهای خانگی، انتقادات نسبت به آنها شدت گرفت. برخی عقیده دارند این انتقادات بر رویکرد دولت‌ها درباره صنعت ماینینگ تاثیرگذار بوده است. نمونه بارز این تاثیر، قطعی مکرر برق واحدهای ماینینگ در فصول گرم و پیک مصرف انرژی است. برخی افراد اعلام کردند تا پیش از وضع محدودیت‌های فعالیت برای صنعت ماینینگ، بخش خصوصی فعال در عرصه رمز ارز این رغبت و تمایل را برای تاسیس نیروگاه‌های تولید برق، چه برای فعالیت‌های خود و چه تامین برق مورد نیاز کشور داشت. توانایی مالی و تخصصی بخش خصوصی در این زمینه را می‌توان مطلوب و مناسب توصیف کرد و در صورت اجازه دولت این بخش می‌توانست بار مهمی را از روی دوش کشور بردارد. اما نه‌تنها این اتفاق رخ نداد، بلکه برخی از فارم‌های مجاز این بخش غیرفعال شدند. حال برخی از فعالان این صنعت بر این باورند دستگاه‌های فارم‌های تعطیل در منازل و واحدهای غیرصنعتی فعال است که دولت وظیفه مدیریت کردن آنها را دارد.