نقش بانک مرکزی در شکل‌گیری انتظارات تورمی
احمد یزدان‌پناه اقتصاددان
یکی از اصلی ترین دلایل توصیف تورم، انتظارات مردم، چه تولید کنندگان و چه مصرف کنندگان از تورم آینده است. پرسشی که ذهن بیشتر افراد جامعه را به خود مشغول کرده پیش بینی نرخ تورم در ماه های آینده است، زیرا با داشتن چشم انداز نسبت به افزایش یا کاهش نرخ تورم مردم می توانند برای آینده مالی خود و همچنین معیشت شان برنامه ریزی کنند.
پیش بینی صحیح انتظارات تورمی می تواند به برنامه ریزان برای هدف گذاری های بلندمدت اقتصادی کمک کند.
در اهمیت نقش انتظارات تورمی همین بس که امروزه برخی بانک های مرکزی از آن به عنوان یک ابزار سیاستی برای تحقق اهداف خود بهره می گیرند.
در شکل گرفتن انتظارات تورمی عوامل زیادی دخیل هستند؛ از جمله نرخ های جاری تورم. نرخ جاری و فعلی تورم بزرگ ترین راهنمای انتظارات مردم از آینده تورم است.
از دیگر عوامل مهم در پیدایش انتظارات تورمی روند و سابقه گذشته تورم است. به عنوان مثال، در کشور ونزوئلا با سابقه تورم بالا به طورقطع مردم بدبینی بیشتری نسبت به تورم آینده دارند.
مهم ترین علت اهمیت پیش بینی انتظارات تورمی داشتن چشم انداز نسبت به کل اقتصاد است؛ به عنوان مثال با داشتن داده های صحیح از نرخ تورم می توان امید و انتظار از رشد اقتصادی و بیکاری در آینده را پیش بینی کرد.
پیش بینی انتظارات تورمی در آینده بر رشد حقوق و دستمزدها بسیار موثر است، زیرا در شرایط غیرتورمی حقوق و دستمزد کمتر رشد می کند.
همچنین اگر مردم باور کنند دولت می خواهد برای توسعه اقتصاد، تولن خود را در تحمل ریسک تورم بالا ببرد، در روندی ناگزیر انتظار تحمیل تورم بالاتری به جامعه را دارند.
در روندی معکوس اگر مردم، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان به این باور برسند که بانک مرکزی قاطعانه و عالمانه و قدرتمند می خواهد تورم را کاهش دهد، انتظارات تورمی آنها کاهش می یابد و این امر کار را برای نگه داشتن تورم در سطحی معقول و مقبول راحت تر می کند.
بنا بر آنچه گفته شد تورم می تواند در قالب «انتظارات تطبیقی» ظهور کند که محور را بر شکل گیری انتظارات تورمی مردم بر اطلاعات گذشته می گذارد.
همچنین در مدل «انتظارات عقلائی» از تورم، مردم فقط به گذشته تورم اتکا و اعتماد نمی کنند، بلکه متغیرهای متعددی را در پیش بینی انتظارات تورمی لحاظ می کنند.
در شرایط انتظارات عقلائی مردم بهتر می توانند تورم را پیش نگری کنند؛ بنابراین اگر ببینند دولت و بانک مرکزی سیاست های پولی و مالی انبساطی را دنبال می کنند، انتظارات تورمی آنها تغییر می کند و گول انتظارات قدیمی و منسوخ شده از تورم را نمی خورند.
به هرحال در پیش بینی انتظارات تورمی بانکداری مرکزی دو نقش کلیدی بر عهده دارد؛ نخست به عنوان نهادی مهم در تعیین و تبیین قیمت ها و دستمزدها. بانک مرکزی با تهیه یک آماره یا شاخصه خلاصه پیش نگری می کند که احتمالا شاخص تورم در زمان پیش رو در چه محوری قرار می گیرد.
دوم اینکه، بانک های مرکزی از انتظارات تورمی برای ارزیابی عملکرد خود در برخورد با تورم و کم و کیف مقابله با آن استفاده می کنند.
بنابراین از آنجا که بنگاه ها و خانوارها نرخ انتظاری تورم را در تصمیمات اقتصادی مثل مذاکره برای تعیین حقوق و دستمزدها لحاظ یا وقتی بنگاه ها در مسئله مهمی چون «قیمت گذاری» محصولات خود تصمیم سازی می کنند، باید نرخ تورم حال و فعلی بلکه نرخ تورم آینده را در نظر بگیرند و در برنامه های خود لحاظ کنند.
به طورکلی برای هر تصمیم چه در سطح کلان و چه در سطح خرد یعنی خانوار پیش نگری انتظارات تورمی نقش مهمی دارد. به عنوان مثال تصمیم گیری درباره خریدن یک آپارتمان منوط به انتظارات تورمی اشخاص است. تصمیم درباره اینکه خط جدید تولید راه بیندازیم و کسب وکار را توسعه دهیم یا حتی همین که داریم را جمع و جورتر کنیم؛ همه به انتظارات تورمی افراد جامعه بستگی دارد.
