فرسایش بادی و خسارت‌های آن

مسعود منصور، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در مراسم گرامیداشت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی که با شعار «عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی» در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برگزار شد، مروری بر اقدامات و وضعیت فعلی کشور در حوزه بیابان‌زدایی داشت و گفت: مناطقی از کشور تحت تاثیر فرسایش بادی است. بر این اساس حدود ۳۰ میلیون هکتار از پهنه کشور در معرض فرسایش بادی قرار دارد. از این میزان، حدود ۱۴ میلیون هکتار پهنه‌های خسارت‌زای با فرسایش بیشتر هستند.

وی افزود: پژوهش‌های انجام‌شده در سال ۹۸ نشان می‌دهد میزان خسارات سالانه فرسایش بادی به زیرساخت‌ها و اراضی کشاورزی قریب به ۳۰۰۰ میلیارد تومان است.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به کانون‌های بحرانی فرسایش گفت: همان‌طور که گفته شد ۱۴ میلیون هکتار از کانون‌های فرسایش، بحرانی هستند که خودشان هم درجه‌بندی می‌شوند و متاسفانه قریب به ۵۰ درصد این کانون‌ها، فوق‌بحرانی‌اند که می‌توانند منشأ ریزگردها تلقی شوند.

۴ پیشنهاد برای بیابان‌زدایی

منصور درخواست‌ها و پیشنهادهایی نیز در زمینه مقابله با بیابان‌زایی ارائه و اظهار کرد: بدون مشارکت خیرین و دستگاه‌های اجرایی و مردم نمی‌توانیم بر این مشکلات فائق آییم. البته این مشارکت آغاز شده و در سال ۱۴۰۰ توانستیم بیش از ۸۵ هزار هکتار عرصه بیابانی را با کمک خیرین تثبیت کنیم.

وی ادامه داد: اقدام بعدی تقویت اعتبارات است. سالانه باید در پهنه‌ای یک میلیون هکتاری بیابان‌زدایی انجام دهیم؛ در حالی که با منابع فعلی می‌شود ۳۰۰ هزار هکتار را پوشش داد. استفاده از ظرفیت unccd پیشنهاد بعدی است. نیازمند اقدامات مشترک با دیگر کشورها برای حل معضلات فراکشوری هستیم. کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در سال ۱۹۹۴ میلادی شکل گرفت و ۱۹۶ کشور عضو این کنوانسیون هستند. این کنوانسیون محل تبادل آرا برای حل مشکل ریزگردهاست و هر کدام از کشورهای عضو باید کارگروهی ملی تشکیل دهند که در ایران شکل گرفته است. در ماده ۱۱ و ۱۲ کنوانسیون الزام شده که کشورهای آسیایی کنوانسیونی منطقه‌ای تشکیل دهند که اگر قرار است اقدام مشترکی انجام دهیم در همین بستر باشد.

پیشنهاد چهارم، بازنگری در سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با مقوله خشکسالی به‌ویژه در حوزه مدیریت منابع آب است. با برداشت بی‌رویه از سفره‌ها و بیلان منفی بسیاری از دشت‌های کشور مواجهیم که این مسئله باید به‌درستی مدیریت شود. از ۱۲۵ میلیون هکتار عرصه کشور که نیازمند کار آبخیزداری برای جلوگیری از فرسایش آبی است تا‌کنون روی ۳۳ میلیون هکتار کار کرده‌ایم و اگر سالانه روی یک تا ۲ میلیون هکتار کار انجام دهیم عملا نمی‌توانیم بر مشکلات فائق شویم و نیازمند مشارکت دستگاه‌های دیگر و تقویت اعتبارات برای این امر هستیم.

فرسایش خاک با تغییر کاربری

سحر تاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی در این مراسم با اشاره به مسئله تغییر اقلیم و اثرات آن در جهان و ایران اظهار کرد: به‌علت مداخله انسان در اتمسفر زمین، جو با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال گرم شدن است. امروز شاهدیم که جهش قابل‌ملاحظه دما بعد از انقلاب صنعتی و مشخصا از دهه ۱۹۹۰ رخ داده و از آن زمان روند افزایشی انتشار گازهای گلخانه‌ای شکل گرفته است.

رئیس سازمان هواشناسی به تبیین گزارش ویژه هیات بین‌المللی تغییر اقلیم در سال ۲۰۲۰ که در آن سهم اقدامات مختلف در تغییرات اقلیمی مشخص شده، پرداخت و گفت: ۱۳۰ میلیون کیلومتر مربع زمین‌ خالی از یخ بدون در نظر گرفتن اقیانوس‌ها روی کره زمین وجود دارد. انسان‌ها با اقدامات مختلفی چون تبدیل جنگل به زمین زراعی و... منجر به تغییرات کاربری قابل‌ملاحظه در زمین شده‌‌اند که همین امر تخریب زمین و فرسایش خاک را به‌دنبال خواهد داشت. متاسفانه آنچه موجب تخریب زمین شده، طی سال‌های اخیر رخ داده است.

تاج‌بخش افزود: تغییر کاربری زمین باعث شده تولیدات کشاورزی افزایش یابد که این امر افزایش استفاده از کودها و استفاده چندمرتبه از خاک را به‌دنبال داشته است. در واقع سطح زمین‌های کشاورزی تا ۲۴۰ درصد افزایش یافته است.

کاهشی بارندگی از سال ۵۱ تاکنون

تاج‌بخش افزود: بررسی بارش، دما و رطوبت خاک در کشور ما طی ۵۰ سال گذشته نشان می‌دهد از سال ۵۱ تا ۱۴۰۰ شمسی، بارش کشور با آهنگ کاهشی ۸۶ صدم میلی‌متر در سال مواجه بوده که قابل‌توجه است. متناظر با این امر میزان تبخیر و تعرق با ۶ میلی‌متر افزایش در سال مواجه بوده که شرایط نامساعدی را حداقل در حوزه کشاورزی به همراه دارد. همچنین با افزایش دمای ۶.۶ درجه سلسیوس کشور در هر دهه مواجه بوده‌ایم و افزایش قابل‌ملاحظه دما در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است.

وی به بررسی تغییر روند شاخص خشکسالی ( SPEI ) در کشور پرداخت و گفت: حداقل طی ۲۰ سال گذشته و در بازه‌های زمانی ۱۰ ساله ما خشکسالی را در کشور تجربه کرده‌ایم و بدترین شرایط در ۱۰ سال گذشته را در سال ۱۴۰۰ داشته‌ایم.

رئیس سازمان هواشناسی اظهار کرد: اگر در دنیا روند تولید گازهای گلخانه‌ای به همین شکل فعلی ادامه یابد، طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ به احتمال ۹۰ درصد رکورد گرم‌ترین دما در اتمسفر کره زمین به ثبت خواهد رسید. امید است با مدیریت درست از مشکلات ناشی از تغییر اقلیم پیشگیری کنیم.