غذا ارزان می‌شود؟
دولت روز شنبه، ۲۱ خرداد امسال اعلام کرد فهرستی از اقلام اساسی وارداتی، مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده با نرخ یک درصد خواهند شد.
کاهش ۸ درصدی میزان مالیات بر ارزش‌افزوده کالاهای اساسی در زمانی که دولت نرخ ارز محاسبه تعرفه وارداتی را حدود ۶ برابر افزایش داده است، به‌نظر می‌رسد اقدامی حمایتی برای بخش تولید و تجارت باشد. از سویی دیگر، به‌دلیل تنش‌های بین‌المللی و جنگ روسیه و اوکراین، هزینه تامین اقلام استراتژیک به‌ویژه مواد غذایی افزایش یافته و همین موضوع سبب می‌شود تا راهکارهای مربوط به کاهش هزینه از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار باشند. هرگونه رویکردی که سبب شود تا از هزینه‌های تولیدکنندگان و تاجران کاسته شده و در نهایت کالاها با نرخ مناسبی به‌دست مصرف‌کنندگان برسند، نگرشی مناسب و موثر است، اما از سویی دیگر، کارشناسان اقتصادی و فعالان تجاری عقیده دارند تصمیمات چند ماه اخیر، عامل اصلی افزایش چندبرابری هزینه‌های تولید و تورم بازار مصرف است. تولیدکنندگان اذعان دارند به‌دلیل وجود این چالش‌ها، کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی نمی‌تواند تاثیر چشمگیری در بازار داشته باشد. صمتدر این گزارش، در رابطه با ابعاد کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده از ۹ درصد به یک درصد و همچنین تاثیر آن در بازارهای داخلی و تجارت خارجی، با کارشناسان و فعالان اقتصادی و تجاری به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
کاهش مالیات ارزش‌افزوده کالاهای اساسی
براساس مکاتبه معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری با وزرای اقتصاد و جهاد کشاورزی، فهرست اقلام اساسی وارداتی که نرخ مالیات ارزش‌افزوده آنها از ۹ درصد به یک درصد کاهش یافته، ابلاغ شد. به‌گزارش ایرنا، محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری در مکاتبه‌ای با سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی، مصوبه جلسه ۶۶ شورای هماهنگی اقتصادی در زمینه کاهش نرخ مالیات ارزش‌افزوده واردات برخی اقلام اساسی را ابلاغ کرد. معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری در این نامه نوشت: کاهش نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده واردات برخی اقلام کالاهای اساسی به تشخیص سران ۳ قوه و به‌تایید رهبر معظم انقلاب رسیده و برای اجرا ابلاغ شده است. بر این اساس از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون مالیات بر ارزش‌افزوده تا پایان سال ۱۴۰۱، نرخ اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده برای واردات گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن‌خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای یک درصد تعیین
می‌شود.
در مصوبه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی نرخ اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده قند و شکر تولید داخل نیز یک درصد تعیین شد. باتوجه به اینکه نرخ مالیات ۹ درصدی ارزش‌افزوده روی اقلام اساسی کشاورزی وارداتی می‌تواند منجر به افزایش نرخ در بازار شود، به‌نظر می‌رسد این اقدام دولت به‌منظور ثبات بازار و جلوگیری از افزایش نرخ اقلام استراتژیک در بازار داخلی باشد.
هزینه‌تراشی‌های داخلی و خارجی
امیر شهریاری، عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با صمت، نسبت به کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده کالاهای اساسی واکنش نشان داد. او در رابطه با تاثیر این موضوع بر بازارهای داخلی گفت: در نگاه نخست یک درصد شدن مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی، تاثیر مهمی بر کاهش هزینه تمام‌شده تولید و در نهایت کاهش التهابات بازار مصرف خواهد داشت، اما در رویکردی موشکافانه‌تر خواهیم دید مسائل و مشکلات داخلی و خارجی در کنار یکدیگر منجر شده تا روند افزایش نرخ چندبرابری برای تمامی کالاها ادامه‌دار باشد. وی در ادامه تصریح کرد: در داخل کشور نرخ ارز شیب صعودی در پیش گرفت. همچنین دولت نرخ ارز تسعیر را برای محاسبه تعرفه‌های گمرکی، از ۴۲۰۰هزار تومان به بیش از ۲۳هزار تومان افزایش داد. بالا رفتن هزینه‌های ترخیص و دیگر مسائل داخلی این‌چنینی سبب شده تا در تمامی کالاها افزایش نرخ داشته باشیم، چرا که بخشی از کالاهای استراتژیک وارداتی، مواد اولیه تولیدات داخلی بوده و از این‌رو تورم در بسیاری از بازارهای کالایی شکل گرفت. شهریاری ادامه داد: مهم‌ترین اتفاق خارجی که سبب شده تا نرخ کالاها افزایش یابد، جنگ روسیه و اوکراین است. در پس تنش‌های شکل‌گرفته میان این 2 کشور، نرخ موادغذایی و هزینه حمل بار بسیار افزایش یافته است. همین موضوع سبب شده تا در نهایت کالاهای وارداتی، جهش قیمتی سنگینی را تجربه کنند.
کاهش درآمدهای مالیاتی
شهریاری ضمن اشاره به‌وجود ردیف برای درآمدهای حاصل از مالیات ارزش‌افزوده در بودجه ۱۴۰۱، ادامه داد: همان‌طور که پیش‌تر به‌طورکامل شرح داده شد، عوامل مختلف داخلی و خارجی دست به‌دست هم داده تا بهای کالاهای استراتژیک وارداتی و همچنین نرخ تمام‌شده تولید به‌طرز چشمگیری افزایش یابد. دولت در برنامه بودجه ۱۴۰۱ بخشی را به‌عنوان درآمدهای حاصل از مالیات واردات در نظر گرفته و از ابتدا قصد داشت تا امسال نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی را کاهش دهد، اما اجرایی شدن این تصمیم ۳ ماه طول کشید. وی خاطرنشان کرد: افزایش ۶۰۰ درصدی نرخ ارز تسعیر در تعرفه‌های وارداتی، مسئله مهمی است که به‌تنهایی باعث افزایش هزینه واردات می‌شود. این مسئله تاثیر مستقیمی بر فعالیت بخش‌های تولیدی داشته و از این‌رو تولیدکنندگان شرایط نامناسبی را در این مدت سپری نکردند. بخش‌های تولیدی همواره وابستگی مستقیمی به واردات داشته و افزایش هزینه‌های تجاری، بازار داخلی را با کمبود کالایی درگیر می‌کند. این عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران، افزایش هزینه‌کردهای تولیدکنندگان را مهم‌ترین پیامد افزایش هزینه‌های وارداتی عنوان کرد و درباره ابعاد آن گفت: برای تولیدکنندگان، سرمایه در گردش، مسئله بسیار مهمی است. هزینه‌های وارداتی در این چند وقت اخیر به اندازه‌ای افزایش داشته که بخش مهمی از تولیدکنندگان، توانایی پرداخت آن را ندارند، بنابراین با ضعف در تامین سرمایه مواجه شده و همین امر به کمبودهای کالایی در بازار داخلی دامن زده است.
فشار اقتصادی، بازار را تهدید می‌کند
شهریاری به‌طورکلی کاهش نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده واردات را دارای تاثیر چندانی بر بازار توصیف نکرد. او معتقد است: فشار هزینه‌های فعلی، به‌قدری زیاد است که یک درصد شدن مالیات ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی، تغییری در قیمت‌ها در بازار ایجاد نمی‌کند. شهریاری در این‌باره تصریح کرد: افزایش هزینه‌های تولید، خود را به‌عنوان تورم کالایی در جامعه نشان می‌دهد. امروزه نیز بازار ایران درگیر تورم‌های فزاینده و مخرب در بیشتر گروه‌های کالایی است. کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی از ۹ درصد به یک درصد، تاثیر محدودی بر قیمت‌ها خواهد گذاشت، اما اگر مشکلات مالی را نسبت به تمهیدات دولت برای کاهش هزینه تولید در نظر گیریم، عوامل داخلی و خارجی متعددی بازار را تهدید کرده و بر قیمت‌های تمام‌شده فشار وارد می‌کنند، بنابراین اقدام مذکور دولت، دردی را از تورم فعلی جامعه و فشارهای تولید دوا نمی‌کند. وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین عاملی که سبب می‌شود تا کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده واردات، تاثیر چندانی بر بهبود قیمت‌ها نداشته باشد، تغییر نرخ ارز محاسبه تعرفه‌های وارداتی است. افزایش بیش از
۵ برابری نرخ این ارز، مهم‌ترین تغییری است که در هزینه‌های واردات و در نتیجه نرخ تمام‌شده تولید در این مدت رخ داده است.
حلقه‌های به‌هم پیوسته تجارت
کیومرث فتح الله کرمانشاهی، معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با صمتنسبت به نظر دولت مبنی بر کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده بر واردات کالاهای اساسی واکنش نشان و در این‌باره توضیح داد: تنظیم اصولی تعرفه‌ها و عوارض گمرکی و چارچوب‌های مالیاتی یکی از ضرورت‌های توسعه تجارت بوده و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. علاوه بر آن باید توجه داشت تجارت، مربعی چهارضلعی متشکل از تولیدکننده، صادرکننده، واردکننده و در نهایت مصرف‌کننده است، از این‌رو دولت هر تصمیمی که اتخاذ می‌کند، باید به تمام ابعاد مربوط به 4 رکن تجارت توجه کافی داشته باشد. به‌بیانی دیگر، حفظ منافع 4 ضلع تجارت همواره از اولویت برخوردار است. کرمانشاهی ادامه داد: غیر از حفظ منافع حلقه‌های تجاری، ثبات در سیاست‌گذاری‌ها و مقررات حائزاهمیت است. وضع قوانین و چارچوب فعالیت تجاری، باید ضمن اصولی بودن، ثبات نیز داشته باشند. تنها در این صورت فعالان تجاری می‌توانند برای آینده قدم‌های خود، برنامه‌ریزی داشته باشند. این کارشناس تجاری ضمن تاکید بر بالا بودن میزان هزینه‌های گمرکی در ایران خاطرنشان کرد: به‌طورکلی هزینه‌های گمرکی در ایران به نسبت سایر کشورهای دیگر بالا است. تا پایان سال گذشته، ارز محاسباتی تعرفه‌های گمرکی، ارز ترجیحی بود. از ابتدای امسال این ارز به نرخی بالاتر از ۲۳ هزارتومان رسید و دولت ارز ترجیحی را از محاسبات گمرکی حذف کرد. همین موضوع سبب شد تا نرخ تمام‌شده کالا بسیار افزایش یابد. حال با تعدیل مالیات بر ارزش‌افزوده واردات، به‌نظر می‌رسد دولت قصد کاهش هزینه‌های وارداتی را دارد.
از دست رفتن مزیت‌های صادراتی
کرمانشاهی یک درصد شدن مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی را اقدام دولت به‌منظور کاهش فشار بر واحدهای تولیدی و بازار ارزیابی کرد. او همچنین به تاثیر هزینه‌های وارداتی بر بازار داخلی و خارجی اشاره کرد و توضیح داد: یکی از مهم‌ترین هزینه‌های تولید در امسال، حذف ارز ترجیحی از محاسبات تعرفه‌های واردات گمرکی بود. این موضوع سبب شد تا شاهد افزایش نرخ کالاها و تولیدات در بازار داخلی باشیم. در همین مدت کوتاه، افزایش حدود 5 برابری نرخ ارز تسعیر سبب شد تا نرخ تمام‌شده برای مصرف‌کننده افزایش یابد، چرا که بیشتر مواد اولیه تولیدات و صنایع و همچنین بخش مهمی از کالاهای استراتژیک موردنیاز کشور، وارداتی هستند، از این‌رو افزایش هزینه واردات، به‌طبع بر نرخ تمام‌شده تولید به‌طورمستقیم اثرگذار خواهد بود، بنابراین فشار هزینه‌ها بر مصرف‌کننده وارد شده و در نهایت تورم در بازار شکل خواهد گرفت. معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت ادامه داد: با افزایش نرخ تمام‌شده تولید، بدیهی است هزینه صادرکننده نیز بالا رفته و در نهایت مزیت رقابتی در بازار جهانی از تولیدات ایران سلب خواهد شد، بنابراین هر تصمیم دولت، هم بر بازار داخلی و هم بر تجارت خارجی اثرگذار است،پس با تغییر مقررات و هرگونه افزایش هزینه‌ها، 4 ضلع تجارت تحت‌تاثیر قرار گرفته و ضمن دشوارتر شدن فعالیت اقتصادی برای تولیدکنندگان و تجار، تورم جاری را برای بخش مصرف‌کننده سنگین‌تر می‌کند.
ضرورت حفظ بازارهای جهانی
کرمانشاهی همچنین به اهمیت وجود ثبات در سیاست‌گذاری‌ها تاکید کرد. او ضمن اشاره به اهمیت حفظ بازارهای جهانی گفت: دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود، بر حفظ ثبات در بازارها تاکید داشت، اما تصمیمات اتخاذشده در این مدت، باعث ایجاد نوسان و چالش در بخش‌های مختلف اقتصادی و تولیدی شد. تغییرات مستمر تعرفه‌های وارداتی و عوارض صادراتی از نوسانات مهمی بود که در چند ماه گذشته برای بیشتر بخش‌های تولیدی و صنعتی شکل گرفت. مسئولان در این مدت به اهمیت ثبات در سیاست‌ها و چارچوب‌های قانونی توجهی نداشته و این موضوع تولیدکنندگان و صادرکنندگان را درگیر چالش کرد. معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت به تشریح موانع کسب بازارهای جهانی برای صادرکنندگان پرداخت و گفت: زمانی که تولیدکننده به اشباع بازار برای محصولات خود می‌رسد، تنها به بازارهای خارجی امید دارد. تغییر دادن تعرفه‌های وارداتی منجر به افزایش نرخ تمام‌شده تولید می‌شود. از سویی دیگر، تحولات در بحث عوارض صادراتی نیز تاثیر مخربی بر توسعه صادراتی دارد. باید توجه کرد کسب بازارهای جهانی دشوار بوده و برای تاجران ایرانی حضور در مجامع بین‌المللی، به‌راحتی انجام نمی‌گیرد، اما سخت‌تر و مهم‌تر از کسب بازار، حفظ و استمرار حضور در آن بازارها است. وی در ادامه تصریح کرد: زمانی که قوانین به‌طور مداوم تغییر کرده و هزینه تمام‌شده کالای صادراتی افزایش یابد، بازار هدف برای ایران از بین رفته و رقبا به‌راحتی جای محصولات ایرانی را خواهند گرفت.
کفه هزینه‌ها سنگین‌تر است
معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت، در پایان، مالیات‌ستانی را یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها عنوان کرد.
او همچنین یک درصد شدن مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی را اثرگذار بر بازار ندانست و گفت: دولت بارها اعلام کرده بهترین راه درآمد، مالیات است. این مالیات باید هدفمند و اصولی بوده و ضمن رعایت عدالت، به‌نحوی تنظیم شود که به قشر ضعیف و حقوق‌بگیر جامعه آسیبی وارد نشود.
کرمانشاهی تصریح کرد: با کاهش مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی، در گام نخست به‌نظر می‌رسد شاهد تعدیل قیمت‌ها در بازار باشیم، اما باید توجه داشت تغییر نرخ ارز تسعیر از ۴۲۰۰هزارتومان به مبلغی بالغ بر ۲۳هزار تومان، تاثیر خود را به‌طورگسترده بر بازار خواهد گذاشت، از این‌رو یک درصد شدن نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی، به‌نظر می‌رسد تاثیر چندانی بر بازار نداشته باشد.
سخن پایانی
تنها ۳ ماه از آغاز امسال می‌گذرد، اما در همین مدت کوتاه شاهد اجرایی شدن برنامه‌ها و طرح‌های مهم اقتصادی هستیم. بازار، نوسانات و التهابات متعددی را تجربه کرد و باید دید در ادامه طرح‌های آتی در بهبود بازار داخلی و توسعه تجارت خارجی، تا چه میزان تاثیرگذار خواهند بود.
