آزمون‌وخطاهایی که پایان ندارد
وضعیت صنعت خودرو همچنان کلاف سردرگمی است که هر راهکاری برای گره‌گشایی در نهایت گره جدیدی به آن افزوده است.
رکود عمیق بر بازار خودرو حاکم شد
وضعیت صنعت خودرو همچنان کلاف سردرگمی است که هر راهکاری برای گره گشایی در نهایت گره جدیدی به آن افزوده است. دو دهه وابستگی این صنعت سبب شد در تحریم های دهه ۹۰، ناتوانی ها مشهود و در ادامه، با احتساب ۵ دهه فعالیت خودرویی در کشور (پیش از انقلاب و پس از جنگ تحمیلی) گلایه از اینکه تولید کجای صنعت خودرو قرار دارد، برجسته شود. ۵۰ سال مونتاژ، ایستادن طولانی مدت در یک ایستگاه و... خودروساز را دچار روزمرگی کرده است. هر وزیری که آمد برنامه ای نو برای حل مشکلات این صنعت پیشران طرح ریزی کرد که از نظر وزیر بعدی، خالی از اشکال نبود و هریک از این وزرا با پرونده ای پر زیر بغل، خواب های جدیدی برای خودروسازی کشور می دیدند؛ به طوری که آزمون وخطاهای قطاری در این صنعت قابل ردیابی است. این سنت در دولت سیزدهم هم ادامه یافت. وعده کاهش قیمت، افزایش کیفیت، راه اندازی سامانه یکپارچه فروش، عرضه خودرو در بورس، حذف قرعه کشی، فروش فوری و... همه از سردرگمی صنعت خودرو حکایت دارد.
عرضه و تقاضا متعادل شد؟
معاون صنایع حمل ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت از تعادل عرضه و تقاضا در اغلب خودروها برای عرضه به مصرف کنندگان واقعی در نیمه دوم امسال، خبر داد. به گزارش شاتا، منوچهر منطقی با بیان این مطلب اظهار کرد: در ۶ ماهه نخست امسال، ۴۰۲ هزار خودرو سواری کامل از سوی دو خودروساز بزرگ کشور به بازار عرضه شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۰۵ هزار خودرو)، رشد بیش از ۲۸۳ درصدی را نشان می دهد. در عمل غیر از محصولات یک خودروساز در کشور، همه خودروها از فرآیند قرعه کشی در سامانه یکپارچه فروش خودرو خارج شده اند.
وی با اشاره به تجارب به دست آمده از ۳ دوره عرضه خودرو در سامانه یکپارچه فروش خودرو بر مبنای قرعه کشی، افزایش و ثبات تولید و تجربه عرضه خودرو در بورس کالا با توجه به تاکید مراجع اقتصادی دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی، افزود: عرضه و تقاضا در اغلب خودروهای تولیدی کشور برای عرضه خودرو به مصرف کنندگان واقعی در نیمه دوم امسال از تعادل برخوردار است.
معاون صنایع حمل ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت اضافه کرد: با توجه به اینکه برنامه افزایش تولید در ۶ ماهه دوم سال نیز در برنامه خودروسازان قرار دارد، به طور منظم ماهانه ۱۰۰ هزار خودرو در معرض فروش گذاشته می شود.
منطقی ادامه داد: در نیمه دوم امسال، عرضه همه خودروهای تولیدی شرکت سایپا و دیگر شرکت های خودروساز، با توجه به معادل بودن عرضه و تقاضا، به وسیله خود شرکت ها یا در بورس کالا انجام می شود. شرکت ایران خودرو نیز در نیمه دوم امسال، فروش خودروهای تولیدی را در سامانه فروش این شرکت اجرا خواهد کرد.
وی در ادامه با اعلام اینکه در نیمه دوم امسال قرعه کشی بر مبنای ثبت نام در سامانه یکپارچه فروش خودرو نخواهد بود، گفت: از این پس، از این سامانه به منظور نظارت سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بر تعداد فروش مجاز خودرو، تحویل به موقع خودرو از سوی خودروسازان و همچنین اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی بهره برداری خواهد شد.
منطقی، اصلاح و شفاف سازی فرآیند قبلی عرضه خودرو و افزایش تولید و عرضه خودرو را از جمله دستاوردهای مهم وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور ایجاد شفافیت و افزایش رضایتمندی مردم در راستای ابلاغیه رئیس جمهوری عنوان و ابراز امیدواری کرد: با تداوم روند تکمیل خودروهای ناقص، کسب آمادگی لازم در زنجیره تامین برای افزایش تولید و بهره گیری از سازکار واردات برای تنظیم بازار و انتقال فناوری به کشور، صنعت خودرو با هم افزایی و یکپارچگی بیشتر، مسیر تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین را طی کند.
یک بام و چند هوا
هزینه کرد برای راه اندازی سامانه یکپارچه فروش و در ادامه عرضه خودرو در بورس، امروز هم صحبت از افزایش قیمت محصولات درب کارخانه، نه تنها التهاب بازار خودرو را کاهش نداده که طرح «ساماندهی صنعت و بازار خودرو» را به کما برده است. این وضعیت بازار محصولات داخلی، چقدر بر بازار خودروهای خارجی تاثیرگذار بوده است؟
طرحی از ابتدا شکست خورده
با تجدیدنظر در نحوه ثبت نام طرح های فروش، گروه صنعتی ایران خودرو، ۳۸ طرح فروش فوق العاده ۳ ماهه و پیش فروش یک ساله را از طریق سایت فروش اینترنتی محصولات خود به اجرا گذاشته است. این در حالی است که سامانه یکپارچه فروش به تازگی راه اندازی شده و فقط ۶ ماه از عمر آن گذشته است.
در ادامه با عرضه خودرو در بورس، خودروسازان به خواسته خود (افزایش قیمت محصولات) رسیدند و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به وعده ای (حذف قرعه کشی) که داده بود. حال با وجود افزایش قیمت خودرو در بورس کالا، آیا افزایش قیمت در نیمه دوم سال برای محصولات درب کارخانه، محلی از اعراب خواهد داشت؟
ابراهیم دوست زاده از فعالان صنعت خودرو درباره احتمال افزایش قیمت خودروهای درب کارخانه خودروسازان خصولتی به صمت گفت: این موضوع هنوز در حد اعلام است و نمی تواند آتیه دار باشد. در بحث قیمت، این عرضه و تقاضاست که تعیین کننده بوده و حتی برای محصولاتی که در حال حاضر در بازار سرمایه عرضه می شوند، این مسئله دارای اهمیت است.
وی افزود: طرح افزایش قیمت خودروهای شرکت های خودروساز خصولتی، در شرایط فعلی طرحی شکست خورده بوده، زیرا نرخ پایه خودرو در بورس کالا افزایش یافته است. مگر اینکه اتفاق دیگری در صنعت خودرو رخ بدهد که شاهد افزایش مجدد قیمت ها باشیم.
او ادامه داد: راه اندازی سامانه یکپارچه فروش، مسکن موقتی بود و مشخص بود که ادامه دار نیست؛ در نتیجه درمانی به دنبال نداشت. شاید بتوان گفت در همان ابتدا هم خروجی مناسبی نداشت.
مدیریت درست در بورس
دوست زاده با تاکید بر اینکه باید به رقابت و قوانین بازار آزاد احترام بگذاریم، گفت: در تمام بازارهای جهان، عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت است.
وی اضافه کرد: بنگاه اقتصادی که نتواند این قوانین را بپذیرد یا باید با ضرر تولید و فروش داشته باشد یا تعطیل کند. حتی این ضرر برای ادامه فعالیت باید از جایی تامین شود.
این فعال صنعت درباره خودرو بورسی هم یادآور شد: اگر قوانین بازار آزاد در بورس کالا به خوبی رعایت شود (گرچه گاهی دخل و تصرف هایی مخالف بازار سرمایه در حوزه توزیع خودرو هستیم)، بورس، بهترین مرجع برای قیمت گذاری محصولات خواهد بود.
او گفت: کف قیمت محصولات را در بازار سرمایه تولیدکننده تعیین می کند و در ادامه در این بازار با ۲ تا ۵ درصد بالاتر یا پایین تر معامله می شوند .
اقتصاد دستورپذیر نیست
دوست زاده با بیان اینکه اقتصاد دستوری نیست، اظهار کرد: هر فعل و انفعالی که خلاف بازار رقابتی باشد، مشکل ساز خواهد شد.
این فعال صنعت خودرو معتقد است که بورس ابزار مکفی برای ساماندهی قیمت و بازار خودرو است، به شرط اینکه دخالت های بی مورد در آن وجود نداشته باشد.
وی عنوان کرد: دستوری نباید برخورد کرد و باید براساس عرضه و تقاضای واقعی، قیمت گذاری انجام شود. اگر خریدوفروش عمده یک باره انجام و به نوعی با قیمت ها بازی شود، سوداگری در شکلی دیگر ظهور و بروز پیدا خواهد کرد. ورود یک باره محصولات و در ادامه خروج یک باره آنها، حاکی از هماهنگی های قبلی دارد.
تفاوت بازار داخل و خارج
دوست زاده در ادامه در پاسخ به این پرسش که نوسان در بازار خودروهای داخلی چقدر در قیمت خودروهای خارجی تاثیر دارد، گفت: مسیر قیمتی خودروهای خارجی جدا از محصولات داخلی است؛ البته در این باره باید تولید و واردات خودروهای ارزان قیمت را استثنا کرد. سایر خودروها به لحاظ کلاس و قیمت، رقیب خودروهای خارجی نیستند که در ادامه با افزایش و کاهش قیمت آنها، این خودروها تحت تاثیر قرار گیرند.
این فعال صنعت خودرو با اشاره به افزایش قیمت نهاده های تولید ادامه داد: در چند سال گذشته، نرخ خودرو متناسب با نرخ تورم، دستمزد، قیمت مواد اولیه، سود بانکی و فشاری که بانک ها به این صنعت تحمیل کردند، بالا نرفته است.
او بیان کرد: ثبت نام خودرو و بازار سیاهی که با این عملکرد به وجود آمده، حکایت از تناسب نداشتن قیمت بازار و کارخانه دارد و رانت سامانه یکپارچه فروش، بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
دوست زاده در پایان گفت: اگر مبنا عرضه و تقاضا باشد، به طور قطع، فاصله قیمتی کارخانه و بازار مثبت و منفی ۵ تا ۱۰ درصد است. اعداد و ارقامی بیش از این، حکایت از التهاب به دلیل عملکرد غیرمنطقی دارد.
برنامه ریزی بدون مشورت
در ادامه فربد زاوه از کارشناسان بازار خودرو درباره افزایش قیمت خودرو با وجود عرضه آن به بورس به صمت گفت: چنین عملکردی برای این است که مسئولان براساس آزمون و خطا طرح می دهند و چون اهل مشورت نیستند، پروژه ها ناکام می مانند. وی افزود: امروز صنعت خودرو تاوان عملکرد روسای شورای رقابت را پس می دهد و نحوه برخورد آنها، مشکلات فعلی بازار خودرو را رقم زده است.
اهمیت تعیین قیمت شناور
این کارشناس بازار خودرو عنوان کرد: تنها راهکار حل وفصل مشکلات صنعت خودرو، تعیین قیمت شناور است. حتی عرضه خودرو به بورس کالا هم راهکار مناسبی نبود و باید قیمت بازار به رسمیت شناخته شود.
او با اشاره به نرخ تورم کشور ادامه داد: قیمت ها در بازار متناسب با نرخ تورم بوده و نپذیرفتن این اصل، بازار را ملتهب می کند.
بازار راکد
زاوه درباره تاثیر بازار خودروهای خارجی از گرانی مجدد خودروهای داخلی، یادآور شد: در حال حاضر رکود کشنده ای بر بازار خودرو حاکم بوده که بیشتر متاثر از اتفاقات سیاسی و اجتماعی است. او گفت: قطعا قیمت پراید تاثیری در نرخ لندکروز نخواهد داشت، اما اخبار می توانند تاثیری به مراتب از قیمت محصولات داخلی داشته باشند همان طور که در حال حاضر سبب رکود عمیق در این بازار شده اند.
سخن پایانی
همزمان با افزایش قیمت ها در بازار ارز، بازار خریدوفروش خودروهای مونتاژشده نیز با رشد قیمت روبه رو شده، به نحوی که در برخی خودروها، رشد قیمت ها تا ۲۰ میلیون تومان بوده است. در حال حاضر معامله ای در بازار انجام نمی شود، اما رفتارهای هیجانی که به واسطه تغییرات نرخ ارز در بازار ایجادشده، فروشندگان را در فروش محصولات مردد کرده و خبرها حاکی از این است که آنها قیمت های بالایی را برای محصولات اعلام می کنند. در ادامه باید دید آیا قیمت درب کارخانه محصولات خودروسازان خصولتی با وجود افزایش قیمت آنها در بورس کالا، مجدد افزایش خواهد یافت؟ و آیا بورس کالا می تواند حریف نابسامانی بازار خودرو شده و پس از سال ها التهاب، آرامش را به این بازار برگرداند؟
