توسعه حمل‌ونقل؛ نه گسترش معابر

مهرداد تقی‌زاده، معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل درباره فرهنگ ترافیک و مشکلات فعلی کشور در این حوزه و اینکه مشکلات به خلأ قانونی برمی‌گردد یا فرهنگ صاحبان خودرو به صمتگفت: مشکلات ترافیکی فعلی نه به خلأ قانونی برمی‌گردد، نه فرهنگ صاحبان خودرو. مشکل به نگرش‌های نادرستی که در شهرداری‌های کشور وجود دارد، برمی‌گردد.

وی افزود: در حوزه حل ترافیک، مسئله ارتباطی به بودجه هم ندارد و مدیران شهری باید نگرش خود را تغییر دهند.

او ادامه داد: یکی از مشکلاتی که شهرهای کشور دارند، موضوع گسترش معابر و بزرگراه‌ها و ساخت‌وساز اتوبان‌ها هستند. این در حالی است که کنار آن توجهی به حمل‌ونقل عمومی نمی‌شود. این نگرش امروز در جهان مردود است.

این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک با بیان اینکه بیش از ۳ دهه است که نگرش مربوط به گسترش بزرگراه‌ها و معابر تغییر کرده، گفت: در حال‌حاضر کارشناسان حوزه شهری کشورهای صنعتی معتقدند تنها امری که مشکل تردد افراد و شهروندان را می‌تواند حل کند، این است که حمل‌ونقل عمومی توسعه پیدا کند. بهبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی منجر به افزایش کیفی و کمی این حوزه شده و مسئله ترافیک را رفع می‌کند.

محرکی به‌نام توسعه بزرگراه‌ها

تقی‌زاده در ادامه سخنان خود گفت: اگر توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کنار گسترش بزرگراه‌ها رخ دهد، به‌طور خودکار فرهنگ ترافیک بین شهروندان جا می‌افتد. تحقق این مسئله فقط برای شهروندان ایرانی نبوده و هر کشوری روی حوزه توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی فعالیت داشته باشد، بهترین فرهنگ ترافیک را در آنجا شاهد خواهیم بود.

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل با بیان اینکه با گسترش معابر تمایل افراد به استفاده از خودرو شخصی بیشتر می‌شود، بیان کرد: توسعه بزرگراه‌ها محرک استفاده از وسایل حمل‌ونقل شخصی خواهد بود؛ این مسئله مختص ایران نبوده و در تمام کشورها صادق بوده و تجربه شده است.

تقی‌زاده اظهارکرد: هر معبری که سبب شود تعداد بیشتری خودرو تردد داشته باشند، زمینه‌ساز افزایش حجم ترافیک در سطح شهرها می‌شود. حدود ۴ دهه قبل در کشورهای صنعتی تجربه شد که هر چه خیابان‌ها، زیرگذرها و... افزایش پیدا کند به همان نسبت حجم ترافیک بیشتر می‌شود. از سوی دیگر هم حجم ترافیک ثابت نبوده و گسترش پیدا می‌کند، زیرا انگیزه برای استفاده از خودرو شخصی افزایش پیدا کرده است.

او یادآور شد: به هر حال استفاده از خودرو شخصی راحت‌تر بوده و برای صاحب آن آسایش بیشتری به همراه آورد.

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با اشاره به افزایش امکانات و آپشن‌های خودروها در سطح جهان ادامه داد: افزایش رفاه خودروهای شخصی به‌نوعی رقیب خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی شده است.

تقی‌زاده تصریح کرد: در کشورهای صنعتی به این نتیجه رسیده‌اند که توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی بهترین راهکار برای رفع معضل ترافیکی شهرهاست. در این راستا، نیاز نیست معابر (محل عبورومرور خودرو) توسعه پیدا کند. این امر مهم در مدیریت شهری کشور ما برعکس در حال انجام است.بودجه دارند

تقی‌زاده درباره اینکه مدیران شهری از کمبود منابع مالی برای گسترش ناوگان حمل‌ونقل عمومی گلایه‌مند هستند، گفت: این‌گونه نیست شهرداری‌ها بودجه کافی در اختیار دارند اما به‌جای صرف آن برای ارتقای خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی برای ساخت‌وساز بزرگراه‌ها هزینه می‌کنند.

او اظهار کرد: هرچند بودجه دارند اما اشکال نگرشی در حوزه شهری سبب شده همچنان معضل ترافیک کلانشهرهایی مانند تهران ادامه داشته باشد.

شعار مدیران شهری در کشورهای صنعتی

تقی‌زاده در ادامه موضوع فرهنگ ترافیک عنوان کرد: در حال‌حاضر شهرداری‌ها حل مشکل ترافیک را از دستور کار خارج کرده‌اند و شعارشان هم این است «ما مسئول جابه‌جایی افراد هستیم، نه خودرو».

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل تاکید کرد: مدیران شهری در کشورهای دیگر به‌دنبال راه‌اندازی فرهنگ استفاده از دوچرخه و تعبیه مسیرهایی جذب برای افراد استفاده‌کننده از این وسیله حمل‌ونقل پاک هستند. ساخت پیاده‌روهای وسیع و ایمن از دیگر کارهایی است که در این کشورها انجام‌شده است. این امر علاقه و اشتیاق شهروندان را برای پیاده‌روی در فاصله‌های کوتاه و استفاده از دوچرخه به‌جای خودرو شخصی زیاد می‌کند.

تقی‌زاده گفت: برای رفع مشکل ترافیک باید افراد با آسان‌ترین روش جابه‌جا شوند.

ذخیره زمان با استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با بیان اینکه کشورهای موفق تعداد خودروهای بیشتری نسبت به ما دارند، گفت: براساس آمار تعداد خودروهای شخصی این کشورها، بار ترافیکی آنها از ما باید بیشتر باشد اما به‌دلیل اینکه روی شبکه حمل‌ونقل عمومی خوب عمل کرده‌اند، معضل ترافیک ندارند. بنابراین در کشورهای صنعتی اگر مردم عجله داشته باشند، برخلاف کشور ما به‌جای خودرو شخصی از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، چون می‌دانند به لحاظ زمانی، زمان بیشتری در اختیار دارند.

تقی‌زاده با اشاره به تجربه خود در این کشورها عنوان کرد: در برخی سفرهای کاری هنگامی‌که در ترافیک شهری مانند پکن در حال از دست دادن زمان بودیم، پیشنهاد شد از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنیم. یعنی در کشورهایی هم که بار ترافیک خودرویی بالایی دارند، به دلیل توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، استفاده از اتوبوس و مترو زمان را برای تردد کوتاه می‌کند.

معاون اسبق وزیر راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل ادامه داد: رسانه‌ها باید کمک کنند تا بودجه حوزه شهری در توسعه حمل‌ونقل عمومی هزینه شود. تجربه کشورهای موفق باید انعکاس داده شده و از این کشورها الگوگیری شود.

او گفت: اگر امروز از افراد پرسش شود چرا از خودروهای شخصی برای تردد از منزل تا محل کار استفاده می‌کنند پاسخ دهند زمان تردد وسایط نقلیه عمومی مشخص نیست و زمان‌بندی ندارند؛ بنابراین نمی‌توان اظهار کرد کسانی که از خودرو شخصی برای رفت‌وآمد خود استفاده می‌کند، از فرهنگ شهری پایین‌تری برخوردار است. مدیریت زمانی به او این پیشنهاد را می‌دهد و طبیعی است.

وی گفت: خیابان‌ها و بزرگراه‌ها به‌گونه‌ای ساخته شده که اگر مردم از خودروهای شخصی استفاده کنند، راحت‌تر هستند. نمی‌توان از شهروندان ایراد گرفت که چرا سوار خودروهای عمومی نمی‌شوند.

تقی‌زاده در پایان با تاکید بر ضرورت تغییر نگرش در مدیریت شهری گفت: بودجه‌ای که شهرداری‌ها در اختیار دارند باید برای گسترش و توسعه شبکه و ناوگان حمل‌ونقل عمومی هزینه کنند.

ضرورت اصلاح رفتارهای اجتماعی

در ادامه سردار سیدتیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور ناجا درباره فرهنگ ترافیک و خلأهای آن به صمتگفت: ۳۰ درصد مشکلات ترافیکی کشور به‌ویژه در کلانشهرها به ضعف مسائل فنی و ۷۰ درصد مرتبط به مسائل رفتاری-فرهنگی برمی‌گردد.

وی افزود: به‌جرأت می‌توان گفت دلیل اصلی مشکلات ترافیکی که امروز کشور با آن دست‌به‌گریبان است، کمتر از ۳۰ درصد آن به ضعف زیرساختی فنی در حوزه ترافیک بازمی‌گردد و بیش از ۷۰ درصد ناشی از وجود و بروز رفتارهای غلط است.

جانشین رئیس پلیس راهور ناجا ادامه داد: منظور از رفتارهای غلط، رفتارهای نادرست در فرهنگ عمومی بوده که نیاز به اصلاح دارد.

سردار حسینی با بیان اینکه بحث کاملا فرهنگی و رفتاری است، تصریح کرد: یکی از نکات بسیار مهم این است که ما فرهنگ یا رفتار ترافیک را نمی‌توانیم به‌عنوان یک مولفه مستقل مورد بررسی قرار دهیم.

رفتارهای ترافیکی و یا فرهنگ ترافیکی بخشی از فرهنگ عمومی و رفتار اجتماعی افراد است. اگر می‌خواهیم رفتار ترافیکی کاربران ترافیک و کسانی که در این سیستم فعالیت دارند را اصلاح کنیم، مستلزم این است که روی رفتارهای اجتماعی آنها کار کنیم و اینکه فرهنگ عمومی باید در راستای اصلاح و رفع مسائل موجود باشد.

آسیب‌های ‌شناختی در حوزه حمل‌ونقل ‌و ترافیک

جانشین رئیس پلیس راهور ناجا عنوان کرد: همین نگاه مطمئنا در طیف کسانی که مسئولیت دارند؛ یعنی مدیران مصداق دارد. به‌عنوان مثال، کسانی که در حوزه‌های مختلف مانند ایمنی راه، ایمنی خودرو، آموزش مسائل آن، نهادهایی که در حوزه ایجاد زیرساخت‌ها و... مسئولیت و فعالیت دارند باید به این باور برسند که باید از تمام امکانات استفاده کنند تا بهترین شرایط در این بخش را محقق کنند.

 او ادامه داد: در حال‌حاضر یکی از مسائل جدی کشور آسیب‌های شناختی است، آسیب‌هایی که به حوزه باور و تفکر برمی‌گردد.

ایمنی ترافیکی و نجات جان افراد

سردار حسینی معتقد است که باید تلاش کنیم مدیران به لحاظ باور و تفکر به این یقین و اعتقاد برسند که انجام کارهای اثربخش در حد ایمنی ترافیکی می‌تواند سالانه جان هزاران نفر را نجات دهد و از مجروح و معلول شدن هزاران نفر جلوگیری کند.

او یادآور شد: کسانی که در این حوزه در بخش ایمنی راه‌ها مدیریت دارند، افرادی که در حوزه ساخت خودرو مسئولیت دارند و کسانی که در حوزه آموزش و اطلاع‌رسانی دست‌اندرکار هستند.

برای مدیرانی که در بخش فرهنگ قبول مسئولیت کرده‌اند نیز همین‌گونه است. جانشین رئیس پلیس راهور ناجا در ادامه سخنان خود افزود: در این راستا نباید از حوزه قانون و قانون‌گذاری غفلت کرد.

بنابراین کسانی که در حوزه قانون و قانون‌گذاری مسئولیت دارند باید کمک کنند تا اصلاحات موردنیاز انجام شود. آنها باید بدانند تلاش آنها می‌تواند کمک کند به نجات جان هزاران انسان، زیرا سالانه حدود ۱۳ هزار کشته ناشی از حوادث رانندگی در کشور رقم می‌خورد.

 همچنین این اصلاحات می‌تواند از هزار میلیاردها خسارتی که از این ناحیه به اقتصاد کشور تحمیل می‌شود، جلوگیری کند.

ضرورت تحول در آموزش

سردار حسینی در پاسخ به این پرسش که چقدر تغییرات سرفصل‌های آموزشی برای کودکان در مدارس می‌تواند در بهبود وضعیت در آینده کمک کند، گفت: از تغییر سرفصل‌های مدارس برای آموزش فرهنگ ترافیکی اطلاع ندارم اما تاکید دارم کار در این حوزه از کودکی بسیار اثربخش خواهدبود.

او تاکید کرد: نظام آموزشی کشور نیاز جدی به تحول در حوزه آموزش‌وپرورش دارد. به‌عنوان یک شهروند و کارشناس حوزه ترافیک معتقدم آموزش‌وپرورش کشور نیاز به تغییر ساختاری و اساسی دارد.

 ضرورت دارد از آموزش محض فاصله گرفته و بیشتر روی تربیت و پرورش افراد کار شود که کودکان را برای زندگی آینده آماده کند.

جانشین رئیس پلیس راهور ناجا در پایان با تاکید بر تربیت افراد برای نقش‌آفرینی در هر جایگاهی، گفت: مسئولیت‌پذیری باید از کودکی آموخته شود.

در حوزه فرهنگ ترافیک یکی از حوزه‌های که نیاز به تغییر و اصلاح داریم در بخش آموزش‌وپرورش است.

سخن پایانی

بنابر این گزارش کارشناسان حوزه شهری و کسانی که در بخش حمل‌ونقل کشور فعالیت دارند، تغییر نگرش مدیریتی در حوزه شهری و نیز اصلاح رفتار اجتماعی کمک زیادی به فرهنگ ترافیک می‌کند.

درحالی‌که برخی از این کارشناسان معتقدند معضلات کشور در حوزه ترافیک به مسائل فنی و فرهنگی برنمی‌گردد، زیرا نگرش مدیریت شهری سبب شده بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها به‌جای توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی گسترش پیدا کنند. بعضی دیگر نیز عنوان می‌کنندکه این مشکل بیش از ارتباط داشتن با مسائل فنی به رفتار اجتماعی افراد برمی‌گردد.

 به این معنی که مدیران و مسئولان باید به این باور برسند که تلاش آنها در حوزه ایمنی راه‌ها و خودروها می‌تواند از جان هزاران نفر محافظت و از تحمیل هزاران میلیارد خسارت به اقتصاد کشور جلوگیری کند.