ساخت خودرو برقی فرصتی طلایی نیست
علی میرزایی ـ کارشناس راهبرد و فناوری خودرو
بسیاری از کارشناسان معتقدند که آینده از آن خودروهای برقی دوستدار محیطزیست است. اما بسیاری از کارشناسان بزرگ اقتصادی معتقدند که اقتصاد کلان کشور ما اجازه انبوهسازی در حد گسترده خودروهای برقی را نمیدهد. در حقیقت، تا زمانی که بنزین در کشور ما ارزان است، مردم دغدغه انرژی و محیطزیست را نخواهند داشت. هنوز آگاهی مصرفکننده آنقدر بالا نرفته است که حتی باوجود خودروهای هیبریدی که میتوانند تا میزانی با برق شارژ شوند، آن را با برق بهحرکت در بیاورند، نه با سوخت فسیلی. بنابراین شواهدی وجود ندارد که با استناد به آن بگوییم، تولید خودروی برقی در کشور برای مصرفکننده، تولیدکننده و واردکننده و حتی برای تولیدکننده انرژی، توجیه اقتصادی دارد. تاکنون نیز چشماندازی برای سند بالادستی دراینباره منتشر نشده است و باید منتظر برنامه صمت برای اجرای این برنامه بود. بهترین اتفاق در شرایط فعلی این است که اگر برنامه یا پروژهای برای توسعه خودرو برقی در کشور وجود دارد، کارشناسان امر باید در جریان قرار گرفته و طرح با بررسی کارشناسانه اجرایی شود. در واقع، هنوز جزییات کافی از پروژه تولید خودرو برقی در کشور نداریم و نمیدانیم که با چه چالشهایی قرار است، روبهرو شویم. از سوی دیگر، سرمایهگذاری مشخصی برای تولید انرژی سبز در چند سال گذشته وجود نداشته و همچنین، سرمایهگذاری جدی هم روی شرکتهای دانشبنیان از سوی شرکتهای خودروسازی مطرح انجام نشده است؛ حال چگونه میتوان از توسعه برقیسازی خودرو سخن بهمیان آورد.
با نگاهی گذرا به کارنامه کشورهای توسعهیافته، درمییابیم که آنها در رقابت با چین با چالشهای بزرگی مواجه شدند و امروز به این فکر میکنند که آیا میتوانند بهعنوان تولیدکننده وارد رقابت شوند یا اینکه بهصرفهتر است که تمام اجزای خودروی برقی را وارد کنند؟ حال اگر بخواهند در جایگاه یک واردکننده نقش داشته باشند، سوال مهم دیگر این است که باید چه نوع و چه سایز باتری وارد کنند و شارژرها باید در کدام بخشهای شهر جاسازی شوند؟هنوز دید شفافی از برقیسازی خودرو در کشور وجود ندارد. در ایران مطالعاتی انجام نشده که دید شفافی از زیرساختهای موجود برای تولید خودروی برقی ارائه دهد. در واقع، هنوز نمیدانیم که شهرهای ایران ظرفیت برقرسانی یا تعبیه شارژرهای ویژه را دارند یا خیر؟ واقعیت این است که هیچ گفتمان علمی و فنی در سطح کلان کشور درباره خودرو برقی انجام نشده است. اینکه برقیسازی حملونقل ایران چقدر بودجه میخواهد و اینکه این بودجه باید از کجا تامین شود و چگونه بازگشت داده شود، مجهول است. متاسفانه تا به حال، نگاه سهلانگارانه نسبت به صنعت خودرو داشتیم و اگر خودرو برقی در ایران توجیه اقتصادی نداشته باشد، بیشک با شکست مواجه میشود. بنابراین، در ابتدا باید یک گفتمان در سطح ملی داشته باشیم و تمام برنامهها با کارشناسان در میان گذاشته شود.
اغلب شرکتهای دانشبنیانی که در این حوزه فعالیت میکنند، بیشتر در تلاش برای رخنمایی فنی هستند، چراکه بسیاری از آنها بهدلیل فقدان بازخورد مالی و صرفه اقتصادی، بعد از چند سال فعالیت، کسبوکار خود را تعطیل کردهاند. در واقع، بسیاری از آنها سالیان طولانی با سرمایه شخصی به تولید پرداختند، اما بهدلیل نبود زیرساخت و حمایت، مجبور به تعطیل کردن شرکت خود شدند. بنابراین، تولید خودرو برقی را نمیتوان بهعنوان یک فرصت طلایی برای دانشبنیانها در نظر گرفت. هنوز نمیدانیم چرا باید خودرو برقی بسازیم؟ اگر دغدغه محیطزیست و آلودگی هوا داریم، بیشک میزان تولید آلایندههای کارخانههای صنعتی در اطراف شهرها بیشتر از سوخت خودروها است. بنابراین، ابتدا باید از میزان ورود آلایندههای صنعتی کاست. در واقع، در ابتدا باید ببینیم منبع عمده این آلایندگیها کجاست و چنین روندهایی نیازمند یک برنامهریزی چند دههای است. متاسفانه مدیران دولتی در ایران علاقهای به این ندارند که برنامه چند ده ساله را تدوین و بازبینی کنند و معمولا به برنامههای کوتاهمدتتر اعتقاد بیشتری دارند. یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه نروژ است که دارای یک مشابهت با ایران است و آن، این است که نروژ کشور نفتخیزی است. گفتنی است، انجمن خودرو برقی این کشور ۲۵ سال پیش تاسیس شد، اما هیچ خودرو برقی را تولید نمیکند و همه خودروهای برقی در این کشور وارداتی است. در مقابل، کشور ژاپن که توانایی تولید خودرو تمامبرقی را هم دارد، اما اغلب خودروهای مورداستفاده در این کشور هیبریدی است، چراکه توانست با خودروهای هیبریدی درصد زیادی از انتشار آلایندههای خود را برطرف کند و نیازی ندید که استفاده از خودروی برقی را در کشور گسترش بدهد، بههمیندلیل ژاپن تنها برای درآمد و صرفه اقتصادی است که خودرو برقی میسازد و صادر میکند.
این کشور هر وقت که اراده کند، میتواند خودروی برقی بسازد و آن را بفروشد. بهعبارتدیگر، تجهیزات خودرو برقی را تولید میکند و به اغلب کشورها میفروشد، اما هنوز نیاز ندیده است که این خودروها را برای خود انبوهسازی کند. اگر تنها میخواهیم برای رفع آلودگی شهرها از خودروهای برقی استفاده کنیم، چرا کسی از اینکه کارخانههای اطراف تهران آلایندههای زیادی را تولید میکنند، حرفی بهمیان نمیآورد؟