نقش مسئولیتاجتماعی در مدیریت شهری
حامد کاملنیا ـ کارشناس معماری و شهرسازی
مسئولیت اجتماعی در راستای مدیریت شهری یک فرآیند پیچیده است که شامل برنامهریزی، سازماندهی، نظارت و اجرا میشود. در این فرآیند، باید به تمامی جوانب مربوط به شهر و شهروندان توجه شود و سعی بر آن باشد تا نیازها رفع شوند و خدمات مناسبی در راستای وظایف تعریفشده به ارائه شود.برنامهریزی نقش مهمی در پیشبرد مسئولیت اجتماعی برای توسعه و رشد شهرها دارد. این برنامهریزی باید شامل توسعه زیرساختها، حملونقل عمومی، مسکن، فضای سبز، تامین آب و انرژی، فضای عمومی و سایر جوانب مهم شهر باشد. همچنین، منابع مالی برای مدیریت شهری بسیار حیاتی است. شهرداریها باید بودجههای خود را بهینه تخصیص داده و درآمدهای مالی را بهطورموثر مدیریت کنند. این شامل مالیاتها، عوارض شهرسازی، هزینههای خدمات عمومی و منابع دیگر است.مسئله ترافیک و حملونقل عمومی نیز در شهرها بهعنوان یکی از چالشهای اساسی مسئولیت اجتماعی مطرح است. باید برنامههای مناسبی برای کاهش ترافیک، بهینهسازی شبکه حملونقل عمومی و تسهیل دسترسی به وسایل نقلیه پایدار مانند دوچرخهسواری و پیادهروی اجرا شود. مشارکت شهروندان در مدیریت شهری بسیار حیاتی است. شهروندان باید در فرآیندهای تصمیمگیری شهری و ارائه ایدهها و نظرات خود مشارکت کنند. این مشارکت میتواند از طریق جلسات عمومی، نظرسنجیها، گردهماییها و استفاده از فناوریهای ارتباطی انجام گیرد.مسئولیت اجتماعی شامل مدیریت منابع مالی، رشد اقتصادی و اجتماعی و همچنین تهیه زیرساختهای اساسی برای عملکرد بهتر در شهر و توسعه منابع انسانی برای آمادگی لازم در ارائه خدمات و پشتیبانی آن است. بهنحوی دیگر، هدف اصلی مدیریت شهری، کاهش مشکلات شهرنشینی و دستیابی به چشمانداز ترسیمشده برای شهر است.در حال حاضر، مدیریت شهری با چالشهای فراوانی مواجه است. آلودگی هوا، ترافیک، کمبود زیرساخت و منابع مالی، رشد جمعیت و شهرنشینی، فرسودگی ساختار شهری، حفظ حریم شهر و سایر موارد، از جمله چالشهای اساسی مدیریت شهری محسوب میشوند. این چالشها را میتوان به 3 دسته «کالبدی ـ محیطی»، «اقتصادی ـ مالی» و «اداری ـ سازمانی» تقسیم کرد.
همچنین، در تصمیمگیریهایی که در راستای مسئولیت اجتماعی صورت میگیرد، 4 عامل «شهروندان»، «شهرداریها»، «شورای شهر» و «دولت» دخیل هستند. بههمین دلیل، همکاری و ارتباط میان این 4 عامل میتواند به مدیریت شهری در رفع مشکلات و مسائل مطرحشده در شهر کمک کند.اهداف مسئولیت اجتماعی به 2 دسته کوچک و بزرگ و از نظر زمانی به 3 دسته کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت تقسیم میشوند. در تصمیمگیریهای شهری، نقش شهروندان بسیار مهم است و هرچه شهروندان بیشتر در تصمیمگیریهای مدیریت شهری شرکت کنند، رضایتمندی شهروندان و موفقیت مدیران در اجرای پروژهها افزایش مییابد.یکی از مشکلات و چالشهای موجود در شهر، نبود قوانین، مقررات و دستورالعملهای کارآ و اجرایی است. عدماجرای قوانین در بسیاری از حوزههای مدیریتی قابلتوجه است. همچنین، اختلافات بین شهرداریها، سازمانهای دولتی و ارگانهای ذینفع در شهر و نبود مرجعی برای رسیدگی به اختلافات آنها از دیگر چالشهای مسئولیت و مدیریت شهری است. در این بین، نبود مدیریت یکپارچه در شهر، باعث بروز بسیاری از چالشها و نواقص میشود. در بسیاری از شهرهای دیگر جهان، شهرداریها مسئولیت مدیریت را برعهده دارند و سازمانهای تابعه با هماهنگی مدیریت یکپارچه شهری، اهداف مسئولیت اجتماعی خود را به نحو مناسبی دنبال میکنند.
همچنین، نیروی انسانی نیز بهعنوان یکی از سرمایههای سازمانها در شهری مانند تهران، مسئولیت زیادی دارند. استفاده از نیروهای متخصص و تجربهدار در اجرایی کردن برنامهها و تصمیمگیریها، نقش مهمی در رسیدن به اهداف دارد و بیتوجهی به تخصصگرایی میتواند چالشهای زیادی در اجرای مصوبات و امور اجرایی بهوجود آورد؛ بنابراین، نیاز به داشبورد اطلاعاتی در شهر و همچنین آگاهی از وضعیت فعلی، اطلاعات و منابع مالی، تجهیزات و ابزار، نیازها و مشکلات شهر و شهروندان بیش از پیش حس میشود. وقتی مدیران شناخت کافی از وضعیت فعلی و منابع موجود و مشکلات داشته باشند، میتوانند منابع مالی را بهینه استفاده کنند و با برنامهریزی، سازماندهی و نظارت مناسب، به رفع مشکلات بپردازند.برنامهریزی و آمادگی برای مواجهه با بحرانهای طبیعی یا انسانی نیز بخشی از وظایف و مسئولیتهای اجتماعی در حوزه شهرسازی است. باید سامانههای هشداردهنده، تدابیر اضطراری، آموزش و آمادگی جامعه برای مقابله با بحرانها در نظر گرفته شوند. این موارد تنها برخی از جوانبی هستند که موردتوجه قرار میگیرند. مدیریت و مسئولیتشناسی یک فرآیند پویا است که نیازمند همکاری بین سازمانها، مشارکت شهروندان و رهبری کارآمد دارد. با این اقدامات، شهرها میتوانند به مراکز پایدار، زیبا و مکانی برای زندگی راحت تبدیل شوند که برای ساکنان و بازدیدکنندگانشان جذابیت دارند.