اسقاط فرسودهها عملیاتی نمیشود
محمدمهدی قدیری-کارشناس حوزه حملونقل
اسقاط خودروهای فرسوده چند سالی است به دغدغه بزرگی تبدیل شده و به ظاهر برنامه هایی در این راستا تدوین می شود، اما به دلایلی آن طور که باید عملیاتی نمی شوند. یکی از دلایل در محاق ماندن طرح های مربوط به اسقاط خودروهای فرسوده کاهش تولید خودرو است و دلیل دیگر به نرخ بسیار بالای این خودروها برمی گردد و اینکه هزینه ای که بابت اسقاط داده می شود، بخش کمی از نرخ خودرو نو است. تسهیلات به این بخش تعلق نمی گیرد و چون اسقاط صرفه اقتصادی ندارد، از سوی صاحبان خودروهای فرسوده هم تمایل و رغبتی هم برای انجام آن نیست. در این میان، پلیس و نهادهای متولی هم از تردد خودروهای فرسوده جلوگیری نمی کنند و این خودروها به راحتی در جاده های درون شهری و برون شهری تردد دارند. از سویی هم، در دستورالعمل اعلام سن فرسودگی خودروهای در حال تردد، سن فرسودگی به مرز فرسودگی تغییر یافت که براساس آن خودروهایی با استانداردهای حداقلی هم امکان تردد دارند و شماره گذاری می شوند. در کل، می توان این گونه گفت که اجباری برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده وجود ندارد. واقعیت این است که سال ها است اسقاط خودروهای فرسوده، سازکاری ندارد. قبلا مالکان خودروهای فرسوده به مراکز اسقاط مراجعه و با بهای معقول و ارائه تسهیلاتی در قالب وام، اقدام به از رده خارج کردن خودروهای خود می کردند، چون به صرفه بود، اما در حال حاضر نرخ بالای خودروهای نو و در مقابل ارزش گذاری بسیار کم یک خودرو فرسوده، رغبت برای انجام آن را کم کرده است.
در اجرای قانون اسقاط خودروهای فرسوده همه نهادها مسئول هستند. واقعیت این است که باید به تمام جوانب این موضوع توجه کرد. در مواردی این گونه به نظر می رسد که حتی اگر خودروساز ۱۰ درصد از تولیدات خود را به قانون اسقاط اختصاص دهد هم، مالکان خودروهای فرسوده توان خرید و جایگزینی ندارند. به عبارتی، در جریان اسقاط مهم این است که تردد خودرو فرسوده و نقل وانتقال آنها محدود شود. متاسفانه در کشور خودروهای فرسوده با بیش از ۳۰ سال عمر در بازار خریدوفروش می شوند و ارزش مالی دارند؛ از این رو صاحبان این خودروها حاضر نیستند خودروهای خود را با دریافت مبلغ اندکی، اسقاط کنند. حتی اگر دولت این خودروهای فرسوده را با نرخ روز از صاحبان آنها خریداری کند، باتوجه به اینکه نرخ خودرو در بازار افزایش بسیار زیادی داشته و در مقابل نرخ این خودروهای فرسوده بسیار کم است، صاحبان آنها نمی توانند خودرویی جایگزین خودرو فرسوده خود کنند و در نهایت ترجیح می دهند خودرو خود را نگه دارند و از آن استفاده کنند.
این رویکرد ضعیف در نوسازی و جایگزینی خودروهای فرسوده در حالی است که در کشور به طورجدی با افزایش تعداد خودروهای فرسوده مواجهیم و بیش از ۸ میلیون خودرو فرسوده در کشور تردد دارند که عدد قابل توجهی است. البته آمارها در این زمینه دقیق نیست، اما به وضوح با نگاهی به خودروهایی که در خیابان ها و جاده های کشور تردد دارند، فرسودگی این بخش قابل مشاهده است. در این میان، تنها راهکار این است که نهادهای مربوط در اقداماتی هماهنگ و منسجم، برای تردد خودروهای فرسوده به طورجدی محدودیت هایی قائل شوند و غیر از این، هیچ راهکار دیگری ندارد، ضمن اینکه باید تعریف مشخصی از خودرو فرسوده ارائه شود.