مدیریت بازار سیمان یا پایان فصل گرم؟
طی ۲ هفته اخیر شاهد بازگشت آرامش به بازار سیمان و معامله این محصول با بهایی به مراتب پایین‌تر در مقایسه با هفته‌های اخیر در بورس کالا بودیم. در این میان، مسئولان و سیاست‌گذاران با اشاره به روند کاهشی نرخ سیمان، آن را ناشی از عرضه این محصول در بورس کالا و تمهیدات ارائه‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دانسته‌اند.
بدون تردید فروش سیمان از طریق بورس کالا اقدام مثبتی است که زمینه شفافیت هرچه بیشتر را در روند خریدوفروش این محصول فراهم می‌کند. در واقع این روزها گامی مثبت در راستای تنظیم واقعی این بازار منطبق با اصول واقعی علم اقتصاد برداشته‌شده است. البته در برخی مناطق کشور میزان تولید سیمان کمتر از میزان تقاضا برای آن است و درنتیجه رقابت قابل‌توجهی برای خرید این محصول شکل‌گرفته که زمینه رشد بهای آن را فراهم کرده است.
سیمان محصولی حجیم است که هزینه حمل و انتقال آن به مراتب بالا برآورد می‌شود، درنتیجه مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند همین محصول را با بهایی بالاتر از مناطق اطراف خود، خریداری کنند. حال برای بررسی دلایل افت بهای سیمان با حسین چهرگانی، مدیرعامل شرکت سیمان گلستان گفت‌وگو کرده‌ایم.
چهرگانی در گفت‌وگو با صمت ضمن تاکید بر نقاط قوت عرضه سیمان در بورس کالا، خاطرنشان کرد: بخش قابل‌توجهی از این افت نرخ سیمان را باید ناشی از تأمین قابل‌توجه برق صنایع و بازگشت تولید به شرایط عادی دانست. بدون تردید چنانچه روند رو به رشد تولید ادامه یابد، می‌توان به بهبود این شرایط بیش‌ازپیش امید داشت.
در یکی، دو هفته گذشته شنونده اخباری مبنی بر کاهش نرخ سیمان پس از عرضه این محصول ساختمانی در بورس کالا بودیم. دلایل این افت نرخ و بازگشت ثبات نسبی به بازار سیمان را چه می‌دانید؟
التهابات بازار سیمان در چند ماه اخیر از تأمین نشدن برق موردنیاز صنایع سیمان، قطعی و نوسان برق نشأت گرفته است. از خرداد امسال، همزمان با گرم شدن هوا و همچنین قطعی برق صنایع، میزان تولید واحدهای سیمانی کشور به‌شدت کاهش یافت. درنتیجه چنین شرایطی، شاهد شکل گرفتن بازار سیاه برای خریدوفروش سیمان و اوج گرفتن نرخ این محصول در سایه کمبود و دلالی بودیم، درحالی‌که کارخانجات سیمان، همان مقدار سیمان اندک تولیدی خود را با قیمت‌های مصوب به بازار می‌دادند.
البته به‌تازگی با کاهش محدودیت در تأمین برق موردنیاز صنایع، روند تولید به سمت عادی شدن می‌رود، درنتیجه با افزایش عرضه سیمان، قیمت‌ها در مسیر تعدیل پیش رفته‌اند. بورس کالا محلی برای تقابل عرضه و تقاضاست؛ یعنی زمینه بازگشت شفافیت به بازار را فراهم می‌کند و در همین حال به معاملات سیمان نظم بخشیده است.
اما در ادامه رشد عرضه از سوی واحدهای سیمانی کشور زمینه کاهش نرخ و همچنین بازگشت آرامش به بازار سیمان را فراهم کرده است. در واقع مجموع عرضه‌های سیمان در بورس کالا، نیاز کشور به این محصول ساختمانی را تأمین کرد و درنتیجه شاهد متعادل شدن بازار بودیم. بدون تردید عرضه سیمان در بورس کالا، مزیت‌های متعددی دارد اما علت اصلی این کاهش نرخ را باید افزایش تولید واحدهای سیمانی دانست.
فروش سیمان در بورس کالا چه مزیت‌هایی برای فعالان این صنعت دارد؟
فروش این محصول در بورس کالا زمینه شفافیت قیمت‌ها و حذف واسطه‌ها را فراهم می‌کند و در همین حال، سود حاصل از فروش سیمان ازآن تولیدکنندگان و نه دلالان می‌شود و بدین‌ترتیب امکان بازسازی و نوسازی صنایع سیمان در کشور فراهم خواهد شد.
در برخی عرضه‌های سیمان، شاهد رقابت قابل‌توجه و فروش این محصول با بهای به مراتب بالاتری در مقایسه با نرخ پایه بودیم. دلیل این امر را چه می‌دانید؟
در برخی مناطق کشور ساخت‌وساز رونق بیشتری دارد و درنتیجه تقاضا برای خرید این محصول ساختمانی به مراتب بیشتر است. در این مناطق، رقابت بیشتری برای خرید سیمان شکل‌گرفته که به رشد بهای این محصول ساختمانی منجر شده است. هرچند انتظار می‌رود با تداوم شرایط کنونی و تولید مستمر، شاهد کاهش نرخ در تمامی نقاط کشور باشیم.
اما در مجموع نباید انتظار داشت سیمان در تمام استان‌ها با یک نرخ به فروش برسد. به‌عنوان مثال در استان‌های شمال‌شرق شاهد تمرکز واحدهای سیمانی هستیم. ظرفیت تولید در این واحدها به مراتب بیش از نیاز این منطقه به سیمان برآورد می‌شود. در این مناطق، عرضه سیمان بیش از تقاضا برآورد می‌شود و شاهد فروش این محصول با نرخ پایه خواهیم بود اما در برخی استان‌ها ساخت‌وساز با رونق هرچه بیشتری دنبال می‌شود. بازگشت آرامش به بازار سیمان در این مناطق، زمان بیشتری خواهد برد.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که سیمان محصولی حجیم است، با نرخ پایین و درنتیجه انتقال آن در مسافت‌های طولانی، فاقد توجیه اقتصادی است. درنتیجه اگر از ابتدا روی پراکندگی احداث واحدهای سیمانی بیشتر دقت می‌شد، درحال‌حاضر با این چالش‌ها روبه‌رو نبودیم. هرچند قیمت‌گذاری دستوری و فروش این محصول با بهایی یکسان و الزامات تبیین‌شده برای احداث کارخانه‌های سیمان در برخی مناطق از سوی بخش‌های حاکمیتی، مانع توجه به این اصل در صنعت سیمان شده است.
آیا در حال‌حاضر برق موردنیاز واحدهای سیمانی به‌طور کامل تأمین شده است؟
در روزهای اخیر، محدودیت برق واحدهای سیمانی کشور کاهش یافته است. در واقع عمده برق موردنیاز واحدهای این صنعت تأمین می‌شود؛ بنابراین روند تولید به حالت عادی بازگشته و واحدهای سیمانی در تلاشند با حداکثر ظرفیت خود فعالیت کنند. هرچند از هم‌اکنون پیش‌بینی‌هایی مبنی بر تأمین نشدن گاز موردنیاز صنایع در فصول سرد سال می‌شود و باید از هم‌اکنون راه‌حلی برای آن اندیشیده شود.
تأمین نشدن گاز صنایع سیمان در ماه‌های آینده چه تاثیری بر عملکرد این صنعت و بازار این محصول ساختمانی خواهد داشت؟
چنانچه صنایع سیمان کشور در ماه‌های آینده با چالش در تأمین گاز روبه‌رو شوند، از میزان تولید آنها کاسته خواهد شد و دوباره التهاب به بازار این محصول ساختمانی بازمی‌گردد. البته این‌بار این التهاب شدت بیشتری خواهد گرفت و شاهد رشد هرچه بیشتر نرخ سیمان در بازار سیاه خواهیم بود. درنتیجه فعالان صنعت سیمان ضمن یادآوری به مسئولان درخواست دارند که از هم‌اکنون به فکر چاره‌ای برای رفع این کمبود باشند.
طی هفته‌های اخیر مسئولان شرکت گاز نسبت به کمبود این منبع انرژی در امسال هشدار داده‌اند. در همین حال تاکید کرده‌اند که انتظار می‌رود مصرف گاز کشور در مقایسه با سال گذشته، حدود ۱۰ درصد افزایش یابد. این در حالی است که صنایع سال گذشته با مشکلات جدی در تأمین سوخت موردنیاز خود روبه‌رو شدند.
چنانچه این کمبود در امسال با شدت بیشتری ادامه یابد، آسیب‌های غیرقابل جبرانی به روند تولید سیمان وارد خواهد شد. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که طی ماه‌های گذشته، ذخیره کلینکر واحدهای سیمانی کاهش جدی یافته است. درنتیجه این افت عرضه به مراتب با شدت بیشتری در این دوره ظهور و بازار این محصول را ملتهب خواهد کرد. بنابراین انتظار می‌رود هرچه سریع‌تر تمهیداتی برای رفع این کمبودها اندیشیده شود.
آیا در حال‌حاضر فرصت کافی برای ذخیره‌سازی کلینکر از سوی واحدهای سیمانی وجود ندارد؟
بدون تردید تولیدکنندگان سیمان از تمام ظرفیت خود برای تولید بهره می‌گیرند و توان خود را برای ذخیره‌سازی کلینکر تا ماه‌های سرد سال به کار می‌بندند. با این وجود، فرصت کمی باقی ماند و میزان ذخیره‌سازی به‌قدر نیاز نخواهد بود؛ درنتیجه باید به فکر راه‌حل‌های دیگری برای مقابله با این شرایط باشیم.
برای مقابله با کمبود سیمان در ماه‌های آینده، چه پیشنهادی دارید؟
تأمین سوخت موردنیاز صنایع سیمانی باید در اولویت مسئولان باشد، چراکه این واحدها در ماه‌های گذشته و با قطعی مداوم برق با چالش‌های عدیده‌ای روبه‌رو شده‌اند و دیگر از پس این کمبودهای جدید برنمی‌آیند؛ درنتیجه انتظار می‌رود حتی در صورت تأمین نشدن گاز، مازوت به‌عنوان سوخت جایگزین در اختیار صنایع قرار گیرد. البته تأمین مازوت نیز به الزاماتی نیاز دارد و باید از هم‌اکنون در برنامه‌ها گنجانده شود.
به‌عنوان مثال، برخی واحدهای سیمانی کشور در مناطق دور از ذخایر مازوت جای گرفته‌اند. در چنین شرایطی انتظار می‌رود شرکت پخش و پالایش یا نیروگاه‌ها در تأمین مازوت موردنیاز این واحدها کمک کنند. به‌ویژه که در ماه‌های سرد سال، حمل مواد سوختی مانند مازوت با دشواری انجام می‌شود.
ضمن آنکه انتظار می‌رود مسئولان تسهیلاتی را به این امر اختصاص دهند. در درجه نخست آنکه نرخ مازوت و گاز باید برابری کند یا حتی با توجه به نرخ حمل‌ونقلی که به آن اختصاص می‌یابد با بهای کمتری در اختیار کارخانه‌ها قرار گیرد. تا بدین‌ترتیب هزینه مضاعفی به واحدهای تولیدی تحمیل نشود.
در ادامه انتظار می‌رود مازوت در قالب قراردادهای اعتباری در اختیار سیمانی‌ها قرار گیرد. صنایع سیمان در چند ماه اخیر و با محدودیت در تأمین برق، تولید نداشته‌اند؛ بنابراین از توان مالی کافی برای خرید مازوت برخوردار نیستند. کما اینکه هزینه مصرف گاز نیز پس از مصرف و با صدور قبض پرداخت می‌شود. اگر دو اقدام یادشده اجرایی شوند، همزمان با ذخیره‌سازی مازوت می‌توان به تنظیم بازار سیمان امید داشت.
متاسفانه طی هفته‌های اخیر شاهد بودیم برخی افراد غیرمتخصص اقدام به اظهارنظرات اشتباه درباره روند فعالیت سیمانی‌ها کرده و تلاش‌های این صنف را زیر سؤال برده‌اند. بین سیمان و کلینکر تفاوت وجود دارد. کلینکر پس از سایش به سیمان تبدیل می‌شود و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. درنتیجه حتی اگر واحدی ذخیره کلینکر هم داشته باشد، باز بدون برق امکان تداوم تولید را ندارد.
در مواردی هم این سوال مطرح می‌شود که چرا با وجود اینکه ظرفیت صنایع سیمان کشور ۳۰ درصد بالاتر از نیاز به این محصول برآورد می‌شود، طی ماه‌های گرم سال با کمبود این محصول روبه‌رو شده‌ایم؟ و این کمبودها را ناشی از سوداگری تولیدکنندگان عنوان می‌کنند. این در حالی است که میان ظرفیت اسمی و تولیدی کارخانه‌ها تفاوت وجود دارد. در طول سال‌های گذشته صنایع سیمان کشور هیچ‌گاه نتوانسته‌اند با ظرفیت اسمی خود تولید کنند و اساسا امکان ذخیره سیمان مصرفی چند ماه کشور وجود ندارد. سیلوهای کارخانه‌ها فقط برای چند روز تحویل خود می‌توانند ذخیره سیمان داشته باشند.
بنابراین انتظار می‌رود مسئولان قبل از اظهارنظر، مطالعه کافی داشته باشند و با دقت بیشتر، نسبت به شرایط صنعت سخن بگویند.
در مواردی از سیمان و رشد بهای آن به‌عنوان عامل رشد بهای مسکن نام برده می‌شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
درباره نرخ سیمان به‌طور سنتی حساسیتی به اشتباه وجود دارد. با وجود پرمصرف بودن سیمان در فعالیت‌های عمرانی، حداکثر تاثیرگذاری سیمان در نرخ ساخت‌وساز کمتر از ۲ درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که درباره نرخ فولاد که اثرگذاری به مراتب بالاتری بر نرخ مسکن دارد، چنین حساسیتی وجود ندارد. به‌علاوه آنکه نرخ سیمان و فولاد در دنیا نسبت مشخصی دارند که این نسبت در کشور ما هیچ‌گاه رعایت نشده است.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که کسب سود معقول از سوی واحدهای سیمانی، رمز ادامه حیات صنایع است. متاسفانه باوجود سرکوب قیمتی، فعالان صنعت سیمان از این روند بازمانده و در مسیر فعالیت خود با چالش‌های جدی روبه‌رو شده‌اند. امید می‌رود در سایه اصلاح این نگاه، شاهد بهبود و توسعه صنایع سیمانی کشور باشیم.
