توسعه صنعت فولاد در دنیا یکی از شاخص‌های مهم صنعتی بودن کشورهاست. چین همچنان با فاصله بسیاری در مقام نخست فولادسازی دنیا قرار دارد. ایران نیز در جایگاه دهمین فولادساز بزرگ دنیا قرارگرفته است. دسترسی به منابع عظیم گازی در ایران نیز، کشور ما را به بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در دنیا بدل کرده است. بر اساس چشم‌انداز افق 1401، انتظار می‌رود ظرفیت تولید فولاد کشور در افق 1404 به 55 میلیون تن افزایش یابد. به‌این‌ترتیب علاوه‌بر آنکه نیاز بازار داخل به فولاد تأمین خواهد شد، بخش بزرگی از محصولات تولیدشده در این زنجیره باید به بازارهای بین‌المللی صادر شوند.

زنجیره فولاد ایران با چالش‌های متعددی روبه‌روست. ازجمله چالش‌های ساختاری این زنجیره می‌توان به عدم توازن زنجیره، ابهام در تحقق برنامه‌های توسعه صنعت فولاد، عقب‌ماندگی در زمینه اکتشافات معدنی و چالش تأمین مواد اولیه، فراهم نبودن زیرساخت‌ها (تأمین آب، بنادر، راه‌آهن و...)، ساختار معیوب تعیین قیمت حامل‌های انرژی، سیاست‌های نادرست تنظیم بازار، بهره‌وری پایین، بی‌توجهی به ارتقای فناوری و فقدان سامانه‌های آماری و اطلاعاتی جامع در زنجیره فولاد اشاره کرد.

رشد ۲۶.۵ درصدی تولید ایران

به گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران آخرین آمار انجمن جهانی فولاد حاکی از رشد تولید فولاد جهان در دوماهه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. انجمن جهانی فولاد در آخرین آمار خود گزارشی از تولید جهانی فولاد در ماه فوریه سال ۲۰۲۴ میلادی منتشر کرده است.

بنابراین آمار در فوریه ۲۰۲۴ میلادی برابر ۱۴۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تن فولاد در جهان تولید شد؛ همچنین تولید جهانی فولاد در دو ماه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی (ژانویه و فوریه) ۳۰۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن بود.تولید فوریه ۲۰۲۴ نسبت به فوریه ۲۰۲۳ میلادی برابر ۳.۷ درصد رشد داشت و تولید دو ماه نخست امسال نیز نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳ درصد بیشتر بود.تولید فولاد ایران در فوریه ۲۰۲۴ برابر ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن و ژانویه و فوریه ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن بود؛ تولید ماه فوریه کشور در سال ۲۰۲۴ نسبت به فوریه ۲۰۲۳ برابر ۱۴.۳ درصد و تولید دو ماه نخست امسال میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۶.۵ درصد رشد داشت.

تولید فولاد دنیا زیر ذره‌بین

تولید فولاد چین در فوریه ۲۰۲۴ برابر ۸۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تن و ۳.۵ درصد بیشتر از ماه مشابه سال گذشته بود. تولید فولاد این کشور در دو ماه نخست امسال میلادی نیز ۱۶۸ میلیون تن و ۱.۶ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۲۰۲۳ میلادی بود.

در میان ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد جهان ترکیه بیش‌ترین رشد تولید را در سال ۲۰۲۴ رقم‌زده است؛ این کشور در فوریه ۲۰۲۴، ۴۶.۶ درصد و ماه‌های ژانویه و فوریه ۳۴.۵ درصد فولاد بیشتری نسبت به مدت‌های مشابه سال ۲۰۲۳ تولید کرد. تولید فولاد ترکیه در فوریه به ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار تن و در دو ماه نخست به ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تن رسید. تولید فولاد دیگر تولیدکنندگان بزرگ فولاد جهان نیز در دو ماه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی به این شرح بود: هند ۲۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن، ژاپن ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن، امریکا ۱۳ میلیون تن، روسیه ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تن، کره جنوبی ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن، آلمان ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تن و برزیل ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن. در میان تولیدکنندگان برتر فولاد جهان علاوه بر چین، ایران و ترکیه کشورهای هند، ژاپن، کره جنوبی، آلمان و برزیل نیز تولید خود را در دوماهه نخست سال ۲۰۲۴ نسبت به دوماهه نخست سال ۲۰۲۳ رشد دادند و در این مدت تنها تولید امریکا ۲.۶ درصد و تولید روسیه ۳.۲ کمتر از مدت مشابه سال گذشته بود.

سخن پایانی

باوجود روند رو به رشد تولید فولاد ایران، چالش‌های متعددی عملکرد این زنجیره را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود که آینده این صنعت را تحت تأثیر منفی قرار دهد. زنجیره فولاد کشور با چالش تأمین سنگ‌آهن و آهن اسفنجی روبه‌رو است. تأمین سنگ‌آهن به دلیل بی‌توجهی به فرآیندهای معدن‌کاری و استخراج این ماده معدنی، آینده فعالیت در زنجیره فولاد را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد. کمبود آهن اسفنجی نیز به دلیل بی‌توجهی دولت به توسعه زیرساخت‌های انرژی گاز حاصل‌شده و به شکل نگران‌کننده‌ای عملکرد آتی صنایع را تهدید می‌کند. این چالش ازآن‌جهت اهمیت دارد که توسعه زیرساخت‌های انرژی گاز به‌شدت هزینه‌بر و زمانبر است. در همین‌حال عقب‌ماندگی در تأمین زیرساخت‌های حمل‌ونقل و توسعه بنادر نیز در آینده گریبان فعالان صنایع معدنی و به‌ویژه فولادسازان را خواهد گرفت. در همین حال باید اذعان کرد که تنظیم بازار فولاد به چالشی مستمر در زنجیره فولاد بدل شده و عملکرد فعالان این بخش را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که روند رو به رشد تولید فولاد با توجه به ظرفیت‌سازی انجام‌گرفته در این صنعت، ضروری است اما نمی‌توان برای تداوم آن در مدت‌زمان طولانی، امید داشت. زیرا از یک‌سو تأمین انرژی به چالشی جدی برای صنایع ما بدل شده و از سوی دیگر نیز مساله حضور مستمر و رو به رشد در بازار جهانی مطرح است.