آگاهی طبقاتی کارگران؛ امری کلیدی
آیدا فریدی ـ هر قشر و طبقهای از افراد یک جامعه محصول شرایطی خاص هستند. این جمله به آن معنا نیست که شرایطی خاص لاجرم موجودی خاص ایجاد میکند، اما نوع جامعه و بستری که یک ارگانیسم انسانی در آن زیسته است، مقدمات قرار گرفتن او در طبقهای خاص را پیش از آنکه آن فرد اختیاری داشته باشد، تعیین میکند.
در برخی سیستمها، دولتها و جوامع توسعهنیافته یا کمترتوسعهیافته که شکاف گستردهای میان طبقات زیستی شهروندان وجود دارد، نوعی جبر در کار است؛ جبری که در نتیجه آن، فردی تبدیل به کارگر و فردی تبدیل به نیروی انسانی متخصص و ماهر میشود.
هیچ انسانی از ابتدا کارگر یا نیروی متخصص زاده نشده است. این بحث که چه نیروهای مرئی و نامرئی، مستقیم و غیرمستقیم افراد را تبدیل به محصول اجتماعی کارگر و نیروی انسانی زبده و متخصص میکنند، موضوعی است که برای علاقهمندان به علوم اجتماعی و اقتصاد سیاسی جذاب است. هر طبقهای از این افراد، فرهنگ مختص به خودشان را تولید و وارد جامعه میکنند، از طرفی نحوه برخورد با این طبقه، نوعی رفتار اجتماعی متقابل را تولید خواهد کرد. مبحث ارزشگذاری روی ماهیت انسانی بهواسطه قرار دادن آنها در طبقه کارگران یا متخصصان، پزشکان و جامعه نخبگانی، مبحثی بیش از اندازه مهم است. در همین راستا هم هست که سندیکاها و اتحادیههای کارگری ایجاد شدند تا پیگیر حقوق طبقه کارگر باشند. تشکیلاتی که رهبران آنها از بخش آگاهتر همین طبقه برخاستهاند؛ طبقهای که در جوامع کمترتوسعهیافته یا در حال توسعه، بخش اکثریت جمعیت را تشکیل دادهاند. طبقهای که نیازمند آگاهی نسبت به حقوق خود هستند. هستی انسان کارگر، هستی پیچیدهای است، از نظر دولتها و حکومتها چنین انسانی را راحتتر میتوان به سمتوسوی دلخواه هدایت کرد. جلب رضایت او کار سادهتری است، چراکه به کمترینها رضایت داده است. امروزه کارگران مشغول فعالیتهایی هستند که در جامعه کماهمیت تلقی میشوند، این افراد اغلب از منزلت اجتماعی برخوردار نیستند. در نتیجه کار آنها نادیده انگاشته شده و در کار خود فرصت خبرگی هم نمییابند. این افراد عموما بهدلیل سادگی کارشان با مشکل اخراج یا اضافه کاری اجباری مواجه میشوند و اگر مزد ارزان و سختی کار را نپذیرند، فردی دیگری به آسودگی جای آنها را خواهد گرفت. ترس، بخش همواره زنده اغلب نیروهای انسانی کارگر است. ترسی که باید زدوده شود تا انسانی آزادتر زاده شود. زنجیره تشکیل نیروی انسانی کارگر، زنجیرهای است که در این نوشتار مختصر، مجال بسط آن نیست. گزارش تصویری این شماره صمت را به بهانه روز جهانی کارگر یا روز بینالمللی کارگر که یکم ماه مه میلادی است، تهیه کردهایم.