گرانی؛ مهمان ناخوانده یلدا
اگر این مازوت‌ها و گوگردها کمی کنار بروند، روی خوش انارهای قرمز را خواهیم دید که نوید آمدن جشن کهن «یلدا» را می‌دهند. یلدا از آن یاران وفادار ایران است که هر سال باوجود هزارویک اتفاق نمی‌توان از یک دقیقه بیشتر آن گذشت. هرچند قصه گرانی آنقدر تکراری است که هرگز به‌سر نمی‌رسد و تمام کلاغ‌های آن به خانه رسیدند، اما چه کنیم که باید در نزدیکی یلدا سری به بازار بزنیم و سراغی از قیمت‌ها بگیریم. البته این جشن سنتی چند سالی است که زیر سایه فضای مجازی از صفا و صمیمیت اولیه خود خارج شده و سبکی لاکچری به خود گرفته است؛ با این حال بسیاری از افراد به‌دلایل مختلف که شاید هزینه یکی از مهم‌ترین آنها باشد این شب را ساده پشت سر می‌گذارند و تنها رسم قدیمی شب‌نشینی کنار بزرگان فامیل را به جای می‌آورند. چه شب یلدا را اعیانی بگذرانید و چه ساده باید از حال و روز بازار باخبر باشید. هرچند در ایام نزدیک به یلدا نیز مانند بسیاری از مناسبت‌ها اخبار نظارت‌های سفت‌وسخت بر بازار رسانه‌ای می‌شود، اما باید دید چقدر از این نظارت‌ها رنگ حقیقت به خود گرفتند. صمت در این گزارش به بررسی نرخ اقلام موردنیاز شب یلدا پرداخت.
یلدا از کجا پیدا شد؟
طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال، شب یلدا است. جشن شب یلدا در ایران و کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، افغانستان و تاجیکستان که در گذشته بخشی از ایران بوده‌اند نیز برگزار می‌شود. در این شب همه اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند، حافظ می‌خوانند و داستان‌های هزارویک شب را روایت می‌کنند. شب یلدا، آغاز زمستان است و به آن شب چله نیز گفته می‌شود. به‌طورکلی در هر سال، ۳ چله در بین مردم گرامی داشته می‌شود که شامل یک دوره چهل‌روزه در تابستان و ۲ دوره چهل‌روزه در زمستان است. چله تابستان که با نام «چله تموز» نیز شناخته می‌شود، برابر با چهل روز اول تابستان است. طبق رسوم ایران باستان، روز یک تیر بلندترین روز سال، آغاز چله تموز است و تا ۱۰ مرداد ادامه دارد. چله تموز نیز همچون شب یلدا از اهمیت ویژه‌ای نزد ایرانیان برخوردار بوده است. دو دوره چله زمستانی با عنوان چله بزرگ و چله کوچک شناخته می‌شوند. چله بزرگ از اول دی تا ۱۰ بهمن شامل چهل روز کامل و چله کوچک نیز از ۱۱ تا ۳۰ بهمن شامل بیست روز و بیست شب است که درمجموع چهل روز و شب می‌شود. شب یلدا در واقع شب آغازین چله بزرگ و مابین آخرین روز پاییز و نخستین شب زمستان است.
از انار ساوه تا پرتقال ساری
برخی از اقلام مانند انار و هندوانه جزء فراموش‌نشدنی سفره شب یلدا است. در میدان میوه و ترهبار نوشته‌های بالای سر انارهای دانه یاقوتی، نشان از اصلیت فارس و ساوه آنها می‌دهد؛ هرچند انارهای محصول شهرهای دیگر نیز در میان میوه‌ها دیده می‌شود. به‌لطف وانتی‌های کنار خیابان، انار از کیلویی ۱۵ تا ۳۰ هزار تومان در بازار یافت می‌شود که باید مراقب باشید انارهای بلوری را به‌جای یاقوتی به شما نفروشند. البته با نزدیک شدن به یلدا ناگهان قیمت‌ها پروازی می‌شوند و نرخ همین انارها در بازار به ۴۵ تا ۶۵ هزار تومان در هر کیلو میرسد. البته اگر برای خرید از مغازه‌ها فرصت ندارید یا قصد برگزاری یک مهمانی لاکچری را دارید، بهتر است سری به سایت‌های فروش اینترنتی میوه بزنید. در برخی از سایت‌ها قیمت هر کیلوگرم انار ساوه از ۶۰ هزار تومان شروع می‌شود و در عنوان انار درجه یک صادراتی به ۹۵ هزار تومان نیز میرسد. برای خرید هندوانه نیز اگر سراغ وانتی‌هایی که روی کارتنی بزرگ نوشته‌اند «به‌شرط چاقو» بروید، می‌توانید هندوانه را با نرخ کیلویی۸ تا ۱۲ هزار تومان بخرید، در حالی که قیمت این محصول در برخی مغازه‌ها به به کیلویی ۲۵ هزار تومان نیز میرسد. برای خرید این محصول بهتر است سراغ سایت‌های اینترنتی نروید، زیرا در بیشتر سایت‌ها موجود نیست؛ البته بعید نیست چند ساعت پیش از یلدا با افزایش نرخ موجود شود. در کل مراقب باشید که هندوانه‌ای بی‌رنگ و مزه را به اسم قرمز شکری به شما نیندازند که شما می‌مانید و جمعی که انتظار یک هندوانه شیرین را دارد. در کنار این دو بازیگر نقش اول یلدا، گاهی پرتقال، نارنگی و خرمالو نیز دیده می‌شود. براساس مشاهدات میدانی نرخ سیب قرمز از کیلویی ۲۰ هزار تومان شروع می‌شود و به ۶۰ هزار تومان نیز میرسد. برای خرید هر کیلو پرتقال نیز بسته به اینکه از ساری آمده یا جنوب باید حدود ۱۰ تا ۴۵ هزار تومان هزینه کنید. خرمالو نیز بسته به کیفیت با قیمتی بین ۲۰ تا ۴۰ هزار تومان عرضه می‌شود . خارج از مشاهدات میدانی، به‌گفته اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه میوه و سبزی نرخ انار شیراز از ۲۰ هزار تومان شروع می‌شود و میانگین نرخ ۳۰ هزار تومان و سقف ۵۵ هزار تومان برای این محصول تعیین شده است. خرمالوی شمال با قیمتی بین ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان در هر کیلو در بازار عرضه می‌شود و سقف قیمت این میوه نیز ۳۰ هزار تومان است. خرمالوی شهریار با قیمتی بین ۲۵ تا ۴۰ هزار تومان در هر کیلو عرضه می‌شود و سقف نرخ این میوه هم ۶۰ هزار تومان است. کارگر در ادامه افزود: نرخ سیب زرد از کیلویی ۱۵ هزار تومان آغاز می‌شود و به ۳۵ هزار تومان میرسد و این ارقام بنا بر کیفیت محصول تفاوت می‌کند. لازم به ذکر است که در یلدای ۱۴۰۱، نرخ انار کیلویی ۱۸ تا ۴۰ هزار تومان، پرتقال ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان و هندوانه ۱۳ هزار تومان بود. در کل برای خرید میوه‌های شب یلدا عجله زیادی لازم نیست و بازار نیز امسال نوسان عجیبی را در آستانه یلدا تجربه نکرده است؛ هرچند در گذشته بزرگان خانواده یک هفته مانده به شب یلدا میوه‌ها را خریداری و در جایی خنک نگهداری می‌کردند تا کم و کسری نباشد و شاید هم کمی در خرج صرفه‌جویی کرده باشند.
قیمت آجیل یلدا از ۶۰۰ تا ۸۱۰ هزار تومان
هرچند باتوجه به گرانی‌های چندین‌وچند باره و جیب خالی بسیاری از مردم دیگر شب یلدا هم از آن صفای قدیم فاصله گرفته، اما هنوز هم برخی باوجود قیمت‌های نجومی اقدام به خرید آجیل، ولو در اندازه‌ای اندک می‌کنند. البته در برخی موارد حجم عمده آجیل یلدا را تخمه تشکیل می‌دهد که آن هم چندان ارزان نیست. اگر سری به مغازه‌ها بزنید برای خرید آجیل یلدا بسته به نوع و کیفیت آن باید از ۵۸۰ تا ۶۹۰ هزار تومان هزینه کنید. در این میان برخی از آجیل‌ها با عناوینی یلدایی به فروش می‌رسند، مانند «آجیل ترش و شیرین یلدایی» با نرخ کیلویی ۷۸۰ هزار تومان که شامل باسلق، رنگارنگ، بادام هندی، انجیر، مغز گردو، فندوق، بادوم و برگه زردآلو و آلو جنگلی است. همچنین «آجیل مخصوص شب یلدا» که شامل کشمش، انجیر، گردو، باسلوق، مغز پسته و توت است با نرخ کیلویی ۶۰۰ هزار تومان به فروش میرسد. برای خرید هر کیلو تخمه آفتابگردان نیز باید از ۱۲۰ تا ۲۰۰ هزار تومان هزینه کنید. در صورتی که با این ترافیک‌های شبانه‌روزی فرصت سر زدن به مغازه‌های شلوغ شهر را ندارید باید آجیل شب یلدا را از سایت‌های فروش اینترنتی خریداری کنید که در آنها آجیل‌ها از کیلویی ۳۴۳ تا ۸۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسند. در کل اگر آجیل را جزء مهمی از خوراکی‌های شب یلدا می‌دانید، باید دست‌کم ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان را برای آن در نظر بگیرید. در بررسی حدود قیمت هر کدام از انواع آجیل‌ها به‌صورت مجزا دریافتیم نرخ پسته از کیلویی ۴۵۰ تا ۸۵۰ هزار تومان، بادام درختی از کیلویی ۵۸۰ تا ۶۳۰ هزار تومان، مغز گردو از کیلویی ۵۲۰ تا ۸۴۰ هزار تومان و مویز از کیلویی ۲۸۰ تا ۳۸۰ هزار تومان است. این در حالی است که برای یلدای ۱۴۰۱، نرخ آجیل شب یلدا از ۳۳۰ تا ۴۵۰ هزار تومان متغیر بود. اخیرا سازمان مدیریت میادین میوه و ترهبار شهرداری تهران نیز قیمت آجیل مخلوط مخصوص شب چله عرضه‌شده در میادین و بازارهای میوه و ترهبار را اعلام کرده است. در نرخ‌‌‌نامه سازمان مدیریت میادین میوه و ترهبار، قیمت عرضه انواع آجیل شب چله در میادین و بازارهای میوه و ترهبار به این شرح اعلام شده است: هر کیلوگرم آجیل شیرین ترکیبی شامل ۱۰درصد پسته خام (اکبری، کله قوچی)، ۱۵درصد مغز بادام، ۱۵درصد نخودچی دوآتیشه بینمک، ۱۵درصد کشمش سبز، ۱۵درصد برگه قیسی، ۱۵درصد انجیر خشک و ۱۵درصد باسلوق ، ۲۸۰هزار تومان است. همچنین قیمت هر کیلو آجیل شیرین بدون باسلوق شامل ۱۰درصد پسته خام (اکبری، کله‌قوچی)، ۱۵درصد مغز بادام، ۱۵درصد نخودچی دوآتیشه بینمک، ۱۵درصد کشمش سبز، ۱۵درصد برگه قیسی، ۱۵درصد فندق خام با پوست و ۱۵درصد انجیر خشک، ۳۲۱هزار تومان است. هر کیلو آجیل شور شامل ۱۵درصد پسته (اکبری، کله‌قوچی) شور، ۱۵درصد مغز بادام، ۲۰درصد نخودچی دوآتیشه شور، ۲۰درصد تخمه کدو گوشتی دوآتیشه شور، ۱۵درصد تخمه جابانی و ۱۵درصد فندق با پوست شور به قیمت ۳۲۶هزار تومان به فروش میرسد. گفتنی است قیمت هر کیلو باسلوق با گردو دوپر سفید ۹۸هزار تومان، باسلوق دوسر پرس با گردو دوپر سفید هر کیلوگرم ۱۱۰هزار تومان و باسلوق بدون گردو و راحت‌الحلقوم هر کیلوگرم ۸۸هزار تومان تا تاریخ ۵ دی در میادین و بازارهای میوه و ترهبار عرضه می‌شود.
شیرینی یلدا
برای خرید شیرینی باید از کیلویی ۱۲۰ تا ۲۸۰ هزار تومان هزینه کرد که بسته به نوع و مقدار آن متفاوت است. همچنین برخی به‌جای شیرینی کیک یلدایی می‌خرند که قیمت آن از ۲۵۰ تا یک میلیون تومان متغیر است.
تازه‌‌عروس‌های یلدا
مدت‌ها است که یلدا آن حالت سنتی و دورهمی خود را از دست داده و تنها نمایشی از یک زندگی لاکچری در فضای مجازی است. چیدمان دکورهای رنگارنگ، عکس‌های یلدایی، گیفت‌های یلدایی و رزرو کافه و... گوشه‌ای از موضوعاتی است که یک هفته مانده تا یلدا در فضای مجازی محتوایی از آنها را مشاهده خواهید کرد که برای هر یک از آنها باید هزینه‌های سنگینی را متحمل شد. اگر بخت با شما یار و امسال نخستین یلدای زندگی مشترک شما باشد، باید طبق رسم دیرین «یلدایی» ازسوی خانواده داماد برای عروس برده شود که این مقوله نیز هزینه‌ای سرسام‌آور خواهد داشت. برای خرید سبد میوه‌آرایی شده باید از ۲۰۰ هزار تومان به بالا هزینه کرد و حکاکی هندوانه نیز از ۱۰۰ هزار تومان به بالا هزینه دارد. اگر بخواهید باکس گل یلدا نیز خریداری کنید که شامل میوه‌آرایی و گل‌آرایی می‌شود باید از یک میلیون و ۲۰۰ هزارتومان تا ۶ میلیون تومان هزینه کنید. اگر می‌خواهید بسته یلدا نیز هدیه دهید، بنا بر اقلامی که مایل به خرید آنها هستید باید از ۳۵۰ هزار تا یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان را کنار بگذارید. در کل هزینه میوه‌آرایی تا خرید لباس و طلا برای عروس، از ۶ تا ۴۰ میلیون تومان بسته به اقلام خریداری‌شده متفاوت است.
سخن پایانی
باتوجه به مشاهدات میدانی، اگر قرار است شب یلدای شما یک جمع کوچک خانوادگی با بزرگان خانواده باشد، خرید نیم کیلو آجیل، ۲ کیلو انار، یک هندوانه، یو کیلو پرتقال، نیم کیلو تخمه و نیم کیلو شیرینی کفایت می‌کند و می‌توانید شب یلدای خود را با ۲ میلیون تومان، آن هم بدون شام دور هم جشن بگیرید.
