یکی از این موارد که به‌شدت در این دوران آسیب دید، صنعت گردشگری بود و هست. البته برخی فکر می‌کنند صنعت گردشگری فقط با تفریحات سروکار دارد که البته دارد. امروز تفریحات، به علت وقت اضافی و البته پس‌انداز مناسب بخشی از مردم جهان، به یکی از نیازهای واقعی بشری تبدیل‌شده و البته در جهان و ایران، هزینه‌های فراوانی برای این منظور صرف می‌شود که بخش مهمی از آن تا قبل از کرونا در صنعت گردشگری هزینه می‌شد. اما در کنار موضوع تفریح، مسائل مهمی مانند گردشگری درمانی، آموزشی، تحقیقاتی و زیارتی هم به‌طورجدی مطرح هستند. همین کشور ما یکی از مراکز مهم گردشگری درمانی و زیارتی است.

اما در این دو سال که کرونا، عملا مانع جدی گردشگری بوده، به‌شدت شاخص‌های این صنعت به‌ویژه در ایران افت داشته است. البته این افت گردش کاری در صنعت گردشگری باعث نزول بسیاری از شاخص‌های اقتصادی و صنعتی شده است. از جمله این موارد می‌توان به افت مصرف در صنعت خودرو اشاره کرد. در جهان به‌طور معناداری تقاضای خودرو کم شد (بیش از ۱۰ درصد). به آمار ایران نگاه نکنید که ظاهرا فعلا تقاضا برای خودرو سواری پایین نمی‌آید.

این آمار نه برای مصرف، بلکه برای سرمایه‌گذاری است و تا وقتی قیمت‌گذاری دستوری دست از سر صنعت و بازار خودرو برنداشته، این صف‌های خرید همچنان برقرار است. اما با مراجعه به بازار خودروهای مسافری جمعی و عدم‌سرمایه‌گذاری در آن متوجه می‌شوید که چقدر این بیماری روی این صنعت اثر گذاشته است.

البته متاسفانه قبل از کرونا هم مسائل متعددی دیگری روی صنعت گردشگری و صنعت خودرو، به‌ویژه خودروهای تجاری اثر گذاشته است. تحریم‌ها، به‌طور طبیعی مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند. اما یکی از مشکلات که در پی طولانی شدن تحریم‌ها اتفاق افتاده، افت رشد اقتصاد و در ادامه افت توان خرید و پس‌انداز مردم است. در چنین شرایطی مسافرت، به‌ویژه مسافرت تفریحی از سبد خانوار به‌تدریج حذف می‌شود. همان‌طور که مثلا مطالعه از سبد خانوار حذف شده است.

چنین شرایطی، صنعت گردشگری را دچار یک بیماری مزمن کرده و متعاقب آن موضوع اتوبوس‌سازی در کشور دچار یک رکود شدید شده است. البته باز هم کمی به عقب‌تر برگردیم، متاسفانه به صنعت گردشگری به‌طور ساختاری توجه نمی‌شود. به‌طور خاص به یکی از مهم‌ترین ارکان صنعت گردشگری که همان صنعت حمل‌ونقل است.

حداقل ۲۰ سال است که حمل‌ونقل درون‌شهری هم مورد کم‌توجهی مسئولان قرار گرفته است و نتیجه این موضوع ورشکستگی شرکت‌هایی است که خودروهای جمعی درون‌شهری مانند ون‌ها، اتوبوس‌های عادی و اتوبوس‌های بلند را تولید می‌کردند. به‌هرحال به‌نظر می‌رسد رابطه سه صنعت گردشگری، حمل‌ونقل و خودرو، یک رابطه پویا چندجانبه است که باید مسئولان کشور به آن توجه ویژه کنند.

اما از اینها که بگذریم یک مشکل دیگر هم که صنعت خودرو و صنعت گردشگری را به هم ربط می‌دهد، وجود دارد. یکی از ارکانی که پویایی صنعت خودرو را حفظ می‌کند، رابطه دست‌اندرکاران صنعت با یکدیگر است. از وقتی پاندمی کرونا به صنعت هجوم آورده، عملا رفت‌وآمد متخصصان صنعت خودرو بین کشورها به‌شدت افت کرده است.

بیشتر نمایشگاه‌های مرتبط با صنعت خودرو متوقف شده‌اند یا به‌شدت رفت‌وآمد در آنها کم شده است. حتی رفت‌وآمد متخصصان خودرو و قطعات خودرو در بین شرکت‌ها هم کم شده است. تصور کنید یک متخصص برنامه‌نویسی باید به کشور بیاید تا برنامه ECU فلان خودرو را نهایی‌سازی کند.

البته امروز به لطف وجود اینترنت، به‌هرحال کار جلو می‌رود. اما قطعا می‌توان گفت که این کاهش رفت‌وآمد باعث افت کیفیت ارتباط و البته کندی سرعت پروژه‌ها و توسعه محصولات شده است. همچنین وقتی این نوع ترددها کم بشود و برای مدت طولانی این وضعیت ادامه یابد، مشکلات ثانوی ایجاد می‌شود. شخصا اهل گردش نیستم و بیشتر با خواندن کتاب، مطالب جدید را یاد می‌گیرم.

اما اکثریت مردم، با دیدن خیلی بهتر ارتباط برقرار می‌کنند. به‌هرحال از قدیم گفته‌اند که «شنیدن کی بود مانند دیدن». دوستان من که زیاد به بازدید از کارخانجات و شرکت‌های مختلف در کشورهای متنوع رفته‌اند، چیزهایی از آنجا برای شخص من تعریف کرده‌اند که در هیچ کتابی یافت نمی‌شود. اصولا این نوع دیدارها و رفت‌وآمدها، نگاه انسان‌ها را تغییر می‌دهد. هر کشوری که در بلندمدت از ارتباطات بین‌المللی درست و سالم بی‌بهره شود، به‌تدریج افت پیدا می‌کند.

هرچند که امروز باوجود اینترنت انسان‌ها، کمتر خود را نیازمند این نوع ارتباط می‌دانند، اما فکر می‌کنم که اگر همچنان به این نوع رفت‌وآمدها و یا به زبانی دیگر، گردشگری صنعتی کم توجهی شود، کم‌کم شاهد افت صنعتی خواهیم بود. شاید هم یکی از دلایل افت صنعت خودرو ما در طی این سال‌ها، همین موضوع بوده باشد.

به‌نظر می‌رسد حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و حضور شرکت‌های بین‌المللی در ایران، حتی برای نمایش و در ادامه رفت‌وآمدها افراد بین سازمان‌ها و کشورها، لازم تازگی افکار و توسعه هر صنعتی از جمله صنعت خودرو باشد.