فرانک میرزایی- گروه تجارت: محصولات ارگانیک حدود ۶۴ میلیارد دلار از تجارت جهان در سال ۲۰۱۱ را به خود اختصاص داده است.
این خبری است که از سوی فدراسیون بین‌المللی ارگانیک منتشر شده و با توجه به حرکت رو به رشد این محصولات تجاری در سال‌های اخیر، پیش‌بینی می‌شود که این میزان در سال ۲۰۱۴ به ۸۰ میلیارد دلار برسد. توجه جهانی به موضوع حفاظت از محیط‌زیست در دهه ۷۰ میلادی ذهنیتی در افکار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه ایجاد کرد و آن مفهومی نو ظهور به نام کشاورزی ارگانیک در جهان بود. کشاورزی ارگانیک با هدف کاهش مصرف نهاده‌های غیرطبیعی پایه‌ریزی شده است.
در این نوع از کشاورزی مصرف کود و سموم شیمیایی، مواد نگهدارنده سنتز شده، داروهای شیمیایی، ارگانیسم‌های تولید شده به روش مهندسی ژنتیک و پساب‌ها کنار گذاشته می‌شود. افزایش نگرانی‌ها در مورد آلودگی منابع پایه، سلامت غذا، انسان و حیوانات و نیز توجه بیشتر به ارزش‌های طبیعت و مناظر طبیعی ازجمله دلایلی است که موجب روند استقبال جهانی از کشاورزی ارگانیک شد.
سردمداری به نام آلمان
اروپا و در راس آن کشور آلمان سال‌هاست که سردمدار تولید و صادرات محصولات ارگانیک در جهان است. پس از آلمان، انگلستان رتبه دومین بازار محصولات ارگانیک در اروپا را به خود اختصاص داده که سالانه معادل ۱۲درصد رشد داشته است. اگرچه بازار محصولات ارگانیک انگلیس فاصله زیادی با آلمان دارد ولی در سال گذشته از رشد سریع‌تری نسبت به بازارهای آلمان برخوردار بوده است.
سید احمد بلندنظر، رییس شورای ملی زیتون در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: فرهنگ تولید محصولات ارگانیک در اروپا شکل‌گرفت. آنها اعتقاد داشتند که بشر مخرب‌ترین موجود طبیعت است و تمام نظم طبیعت را برهم می‌زند. یکی از جنبه‌های آسیب به کره زمین، استفاده از مواد شیمیایی و سموم دفع آفات در مزارع کشت و کار است. از همین رو با استفاده مواد شیمیایی و سموم دفع آفات بسیار مخالف هستند و معتقدند بسیاری از بیماری‌های امروز دنیا، نشأت گرفته از این سموم است.
او می‌افزاید: با شکل‌گیری این تصور در سده قبل، موجی از تولید و تجارت محصولات غذایی و غذای سالم در دنیا و در راس آن در کشور آلمان به راه افتاد. در حال حاضر کشورهای آلمان با ۵درصد، ژاپن۳ درصد و استرالیا ۱۲درصد، بیشترین سهم را در تولید و تجارت محصولات ارگانیک دارند. در این بین استرالیا بیشترین حجم تجارت محصولات ارگانیک جهان را در دست دارد چراکه بسیاری از محصولات غذایی تولیدی این کشور از دسته گیاهان و درختان وحشی است که به آن ارگانیک وحشی یا کلاسیک می‌گویند.
دردسرهای قیمت بالا
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از ارقام تجارت و بازرگانی کشورهای جهان، بازار محصولات ارگانیک در اروپا در حال رشد است ولی قیمت بالای این محصولات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار این بازار، فرصت‌های بسیاری برای تولیدکنندگان و خرده‌فروشان ایجاد کرده است. این فعال حوزه کشاورزی با بیان این مسئله که توجیه قیمت این محصول توسط فروشندگان کار بسیار دشواری است، ادامه می‌دهد: قیمت محصولات ارگانیک۵۰ و در برخی موارد تا ۲۰۰ درصد نسبت به محصولاتی که مواد شیمیایی در تولید آنها به کار رفته، بیشتر است. به همین دلیل به سختی می‌توان مشتریان را مجاب کرد و مصرف‌کنندگان آن کم هستند.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته توسط موسسه دیتامانیتور، رشد بازار محصولات انگلیس وابسته به مشتریان آن است که براساس یک برنامه منظم هفتگی خرید می‌کنند. تعداد این مشتریان در سال ۲۰۰۲ معادل ۲/۴ میلیون نفر برآورد شده که در سال ۲۰۰۷ احتمالا به ۱۱/۴ میلیون نفر خواهد رسید. بیش از ۵۰ درصد از مصرف‌کنندگان، به محصولات ارگانیک و طبیعی بیشتر از محصولات و نوشیدنی‌های رایج اعتماد دارند و همین اعتماد سبب ایجاد این رشد مثبت شده است. ایجاد یک تصویر مطلوب از محصولات ارگانیک برای مصرف‌کننده، تاکید بر مزایای سلامتی محصول، طعم و کیفیت بالای آن از سایر عوامل قابل توجه و اثرگذار در بازار محصولات ارگانیک اروپاست.
بازار همیشگی؛ لازمه محصولات ارگانیک
شرکت بین‌المللی «تحقیق در بازار و هوش تجاری» گزارشی را با عنوان «بازار موادغذایی و نوشیدنی‌های ارگانیک» منتشر کرده است. در این گزارش آمده است که تقاضا برای محصولات ارگانیک از مبلغ ۷۰/۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ به مبلغ قابل توجه ۱۸۷/۸۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ خواهد رسید که رشد ۱۵/۵ درصدی در هر سال را شامل خواهد شد.
در سال ۲۰۱۲، میوه و سبزیجات ارگانیک، ۳۸/۹ درصد از سهم بازار تجارت جهانی را به خود اختصاص داد که پیش‌بینی می‌شود این روند در طی ۶ سال آینده نیز حفظ شود. همچنین این تصور وجود دارد که محصولات لبنی ارگانیک به واسطه پیشرفت‌های تکنولوژیک که توانایی تولید محصولاتی با دوره ماندگاری طولانی‌تر را فراهم می‌کند، رشد ۱۴/۱ درصد را در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ تجربه کند.
گوشت، مرغ، ماهی و محصولات ارگانیک مرتبط در بازارفعلی سهم اندکی را به خود اختصاص داده است که انتظار می‌رود با توسعه محصولات جدید و نوآورانه در این بخش با بالاترین نرخ رشد، یعنی ۱۴/۶ درصد، سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد.
پیش‌بینی می‌شود، قهوه و چای ارگانیک با دارا بودن ۳۹/۸ درصد از سهم بازار نوشیدنی‌های ارگانیک در سال ۲۰۱۲ به همراه سایر نوشیدنی‌ها با نرخ ۲۴/۵ درصد در سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ رشد نماید.
در مورد بازار تجارت محصولات ارگانیک نیز می‌توان گفت که در سال‌های اخیر صنعت جهانی مواد غذایی و نوشیدنی‌های ارگانیک در سراسر جهان گسترش یافته و تعداد زیادی از کشورها به تولید و صادرات این محصولات می‌پردازند. پیش از این، اروپا و امریکای شمالی بازار عمده محصولات ارگانیک بوده اما پیش‌بینی می‌شود افزایش درخواست در کشورهایی همچون برزیل، مکزیک، هند و آرژانتین توجه تولیدکنندگان را به خود جلب کرده و بازار محصولات ارگانیک در این کشورها توسعه یابد.
همچنین پیش‌بینی می‌شود بازار منطقه آسیا – اقیانوسیه با وجود تولیدکنندگانی همچون هند، ژاپن، استرالیا و چین پرامیدترین بازار محصولات ارگانیک بوده و به میزان ۲۸/۲ درصد طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ رشد نماید. این نرخ رشد مرهون توسعه فرهنگ محافظت از محیط‌زیست و نیز آگاهی از فواید مواد غذایی ارگانیک است.
حمل‌ونقل مسئله‌ای مهم!
رییس شورای ملی زیتون، مسئله مهم حمل‌ونقل در بحث محصولات ارگانیک را مربوط به ۲ بخش فسادپذیری محصول و دیگری رعایت استانداردهای ارگانیک می‌داند و می‌افزاید: به‌عنوان مثال زمانی که محصولی ارگانیک را برای صادرات آماده می‌کنید، نمی‌توانید آن را در فضایی که گاز اتیلن منتشر می‌شود، نگهداری کنید.
او اضافه می‌کند: در فسادپذیری هر ۲ محصول یکی هستند، البته برخی از محصولات ارگانیک ماندگاری بیشتری دارند که باز هم دلیلی بر مقاومت آنها در دمای بالا نیست. به‌عنوان مثال بهترین دما برای نگه داشتن روغن زیتون ۱۵ تا ۲۵ درجه است. حال تصور کنید روغن زیتون وارداتی قرار است ۱۵ روز در بندر عباس بماند تا مراحل ترخیص انجام شود. این محصول به‌طور حتم به خاطر قرار گرفتن در معرض هوای گرم، کیفیت خود را از دست می‌دهد و این شامل همه محصولات غذایی است.
ارگانیک ایران هم خوب است
در ایران نیز به‌منظور دستیابی به تجارت پرسود و ارزشمند محصولات ارگانیک، شعب انجمن ارگانیک ایران در استان‌های مختلف کشور ایجاد شده که به‌طور حتم گام بزرگی در جهت توسعه خواهد بود.
امروزه توجه به سلامت محصولات برای مصرف‌کنندگان و عاری بودن مواد غذایی از آلودگی‌ها (سموم، فلزات سنگین و...) که در نهایت موجب تولید و صادرات محصولات ارگانیک در تجارت جهانی می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است به حدی که به یکی از مسائل مهم در تجارت جهانی بدل شده است. بر همین اساس ایران نیز برای از دست ندادن بازار جهانی و همچنین مسئله مهم‌تر که همان حفاظت از محیط‌زیست و سلامت جهان و جهانیان است باید در صدد باشد تا وارد این چرخه از تجارت شود.
در این بین رشد ۳۰ درصدی صادرات غیرنفتی از حرکت به سوی این نوع صادرات خبر می‌دهد. انجمن ارگانیک ایران در تلاش است تا با حرکت در این مسیر به اعتلای کشور کمک کند.
در این راستا، بر اساس آمار منتشر شده، ایران در سال ۲۰۱۲، ۴۷ هزار و ۹۵۶ هکتار از زمین‌های زراعی خود را به تولید و برداشت محصولات کشاورزی ارگانیک اختصاص داده است که از این مقدار ۴۰ هزار و ۷۰۰ هکتار مربوط به برداشت از عرصه طبیعی یا وحشی و ۷هزار و ۲۵۶ هکتار مربوط به اراضی کشاورزی بوده است.
این حرکت باید توسعه یابد تا تنوع و مقدار محصول ارگانیک تولیدی کشور افزایش پیدا کند. در این راستا، واحدهای تجاری با بسته‌بندی مناسب می‌توانند بازاریابی مناسب‌تری داشته و محصول خود را معرفی کنند.