فرانک میرزایی- گروه تجارت: تجارت الکترونیک واژه‌ای است که برای تجارت از طریق سیستم‌های اطلاعاتی، ارتباطی به‌کار می‌رود.
مدت زیادی از عمر این نوع تجارت در اقتصاد کشورهای جهان نمی‌گذرد ولی با وجود این عمر کوتاه، نقش بسزا و چشمگیری در زندگی روزمره ما برعهده گرفته است، به‌طوری‌که اجتناب از آن کار آسانی نیست. یکی از ساده‌ترین و کارآمدترین نقش‌های تجارت الکترونیک در زندگی روزمره کاربران اینترنتی، خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارت‌های هوشمند است. بر همین اساس «پردازش و انتقال الکترونیک داده‌ها، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیک سهام، بارنامه و سایر انتقالات الکترونیک و در کل انجام تمامی فعالیت‌های تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی رایانه‌ای به‌ویژه اینترنت» از مهم ترین تعاریفی است که از تجارت الکترونیک یا تجارت بدون کاغذ بیان می‌شود.
ورود به هزاره سوم و روبه‌رو شدن با پدیده فناوری ارتباطات و اطلاعات، ما را برای ورود به دنیایی جدید آماده می‌کند. دنیایی که در آن همه ابعاد زندگی دستخوش تحولات زیرساختی اطلاعاتی جهان می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین نمودهای این فناوری، دسترسی افراد به شبکه ارتباطی مجازی یا همان اینترنت است. به وسیله این فناوری افراد در سراسر جهان می‌توانند به اطلاعات گسترده و نامحدودی دست یابند.
این فناوری تمام بخش‌های زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است. در این بین، تجارت به‌عنوان یک فعالیت برای تبادل کالاها و خدمات در یک مقیاس وسیع نیز از این امر مستثنی نبوده و نیست. در طول چند دهه، تجارت پیشرفت بسیاری کرده است، به‌طوری که حجم وسیعی از مبادلات دیگر چهره به چهره نیست و معاملات بیشتر از طریق تلفن، پست و با استفاده از کارت‌های اعتباری انجام می‌شود. همه این عوامل باعث ظهور نوعی از تجارت به نام تجارت الکترونیکی شده است.
تجارت را به الکترونیک مجهز کنیم
با بررسی دقیق نوآوری‌های بشر در سال‌ها و قرن‌های گذشته، می‌توان به این نتیجه رسید که مزایای تجارت الکترونیکی و تاثیراتی که در اقتصاد جهان گذاشته، کم نظیر است. کشورهای در حال توسعه‌ای مثل ایران که با موانع زیرساختی عمده‌ای روبه‌رو هستند نیز درصدد تجهیز تجارت خود به تجارت الکترونیکی هستند.
فرانک اسکویی، قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در گفت‌وگو باخبرنگار صمت می‌گوید: تجارت خارجی اصولا تجارتی هزینه‌بر است چراکه زمان زیادی برای صدور کالا صرف می‌شود و این زمان زیاد در مبادلات باعث افزایش هزینه می‌شود. بنابراین می‌توان گفت یکی از مواردی که باعث افزایش هزینه ارائه کالا و خدمات در اقتصاد یک کشور می‌شود هزینه مربوط به تجارت خارجی است بنابراین کشورهای جهان با هدف کاهش هزینه به استفاده از تجارتی به نام تجارت الکترونیک روی می‌آورند. اینچنین بود که تجارت الکترونیکی یا همان تجارت بدون کاغذ وارد اقتصاد جهان شد.
پنجره‌ای برای تجارت فرامرزی
براساس توصیه سازمان‌های بین‌المللی و تجارب کشورهای موفق در تسهیل تجارت خارجی، یکی از بهترین رویکردهای ممکن برای مدیریت مبادی ورودی و خروجی در حوزه تجارت خارجی، استقرار سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی است. اسکویی با بیان این موضوع که تا امروز بیش از ۷۰ کشور در دنیا پنجره واحد تجارت فرامرزی با قابلیت‌های مختلف راه‌اندازی کرده‌اند، تاکید دارد که راه‌حل عملی برای مدیریت تجارت خارجی، استفاده از سامانه پنجره واحد تجارت
فرامرزی است.
وی می‌افزاید: این سامانه در حقیقت با هدف ارائه یک فرم الکترونیکی امن، قابل اعتماد، شفاف و مبتنی بر استانداردهای باز به‌منظور تسهیل جریان تبادل اطلاعات و یکپارچه‌سازی خدمات دستگاه‌های دولتی و توسعه فرصت‌های جدید تجاری و بهبود فضای رقابت سالم برای تمام بازیگران اقتصادی کشور در دستور کار مرکز توسعه تجارت الکترونیکی قرار گرفته است. با توجه به فراسازمانی بودن طرح پنجره واحد تجارت فرامرزی، تمامی بازرگانان و سازمان‌هایی که جهت انجام الزامات قانونی فرآیندهای تجاری (صادرات، واردات و ترانزیت) تسلیم‌کننده یا استفاده‌کننده داده‌های تجاری هستند، به نحوی ذی‌نفع این طرح هستند. این اقدامی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان صورت می‌گیرد.
خرید از نوع الکترونیکی
فرانک اسکویی، قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیک درباره مراحل خرید اینترنتی می‌گوید: خرید اینترتی درست مثل خریدی است که از فروشگاه‌های مختلف انجام می‌دهید. در درجه اول مثل فردی که وارد یک فروشگاه بزرگ می‌شود و معمولا سبدی در دست می‌گیرد، در فروشگاه اینترنتی هم همین طور است و یک سبد خرید وجود دارد که خریدار می‌تواند از صفحات مختلف کالاها را انتخاب کند و بعد از آن چندین روش برای حمل کالا وجود دارد؛ مثلا می‌تواند رایگان، با پیک، یا با پست معمولی یا سفارشی و... انجام شود. وی ادامه می‌دهد: مرحله بعدی که بسیار مهم است شیوه پرداخت وجه کالاست که احتیاج به رمز دوم دارد و الان خوشبختانه با طرح شاپرک امکان پرداخت از تمام درگاه‌های‌بانکی فراهم شده است.
نوع دیگر پرداخت اینکه افراد می‌توانند پرداخت در محل را انتخاب کنند یعنی وقتی مامور، کالا را تحویل داد وجه مورد نظر را در محل به همان فرد بپردازند و به این وسیله چون با تحویل کالا، پول پرداخت می‌شود بخش زیادی از نگرانی‌ها کاهش پیدا می‌کند.
نخستین تجارت الکترونیک
قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیک در پاسخ به این سوال که سردمداران تجارت الکترونیک در جهان چه کسانی هستند، بیان می‌کند: کشورهای اتحادیه اروپا، کره و ژاپن از سردمداران استفاده از تجارت به شیوه الکترونیک هستند. در بخش تجارت داخلی، از نظر میزان تعاملاتی که در حال انجام است، چین میزان فروش بالایی در بازار داخلی خود دارد. بعد از آن انگلیس است که درصد بالایی از تجارت خود را الکترونیکی کرده است. پس از اینها خرده فروشی آنلاین کره نیز سهم بسیار بالایی دارد.
تقویت زیرساخت‌های حقوقی و فرهنگی
اسکویی یکی از دلایلی که سبب موفقیت این کشورها شده است را وجود زیرساخت‌های قوی می‌داند و می‌افزاید: یکی از علت‌های موفقیت کشورهای پیشرو در بهره‌گیری از تجارت الکترونیک همان وجود زیرساخت‌هاست. زیرساخت‌های فنی و حقوقی در این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرساخت‌های فنی شامل مواردی چون پهنای باند و سرعت دسترسی به اینترنت می‌شود که در ایران با ضعف شدید روبه‌روا‌ست و زیرساخت‌های حقوقی همان پشتوانه‌های قانونی هستند که به مشتری اعتماد و اطمینان لازم را می‌دهد.
اسکویی درباره قوانین این حوزه در ایران می‌گوید: وی دلیل دیگر موفقیت در تجارت الکترونیک را فرهنگ‌سازی داخل کشورها بیان کرده و می‌گوید: ترویج فرهنگ استفاده از تجارت الکترونیک به جای تجارت سنتی با هدف سرعت‌بخشی در فعالیت‌های تجاری، امری است که باید در جامعه نهادینه شود. لازمه تحقق این فرهنگ، ایجاد بستر اعتماد در جامعه است. این بخش در ایران بسیار ضعیف است. فضای مجازی اغلب فضای مجازی غیرحرفه‌ای و بی‌ارتباط با تجارت است که خطرناک نیز هست. لازم است که این فضا اصلاح شده و اینترنت به ابزاری برای توسعه کسب‌وکار تبدیل شود.
تجارت ما و تجارت دنیا
قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیک در پاسخ به این سوال که قوانین تجارت ایران چقدر با تجارت الکترونیک در دنیا تفاوت دارد، می‌گوید: قانون تجارت ایران از قانون جهانی تجارت گرفته شده و چارچوب آن به‌طور تقریبی یکی است. با این تفاوت که یکسری تغییرات در این قانون اعمال شده که باعث بروز نواقص گشته است.
جدا از اینکه یکسری اشکالات هم در زمان تصویب قوانین وجود داشته که مرتفع نشده است. مثلا در قانون تجارت ما آمده مدت زمان در نظر گرفته شده برای مرجوع کردن کالای خریداری شده از راه دور ۷ روز است. در واقع حداقل ۷ روز که این امر اصلا معنا ندارد بلکه باید حداکثر ۷ روز باشد. این اشکالی است که در قانون وجود دارد و نیاز است تا مرتفع شود. در این راستا مرکز، اصلاح قوانین و آیین‌نامه‌های دارای اشکال را در دستورکار خود قرار داده است.
فرانک میرزایی