باد بی رقیب در میل نادر
صدایی آهنگین به گوش می رسد؛ آن هم نه صدای ژنراتور بله هوهوی باد در طبیعت است که در چرخش توربین های غول پیکر می پیچد؛ بادی پیوسته که از شمال سیستان و بلوچستان میوزد؛ باد بی رقیب در میل نادر، دقیقاً وقتی میوزد که برق کم است.
بله درست است، باد میلنادر زمانی میوزد که کشور بیشترین نیاز را دارد؛ این یعنی انرژی، دقیقاً وقتی لازم است، در دسترس است؛ میلنادر فقط یک نام روی نقشه نیست؛ اینجا نقطهای است که طبیعت، همزمان با پیک مصرف، پاسخ میدهد و باد نهتنها میوزد بلکه به انرژی محرکه تولید و زندگی در شرقی ترین نقطه مرزی ایران تبدیل شده است.
در همین پهنه، توربینها بهتدریج قد برافراشتهاند و پروژههایی در حال اجراست که اگر مسیرشان هموار شود، میتوانند صدها مگاوات برق پاک را وارد مدار کنند.
منحنی سرعت باد درست در همان روزهایی اوج میگیرد که شبکه برق کشور زیر فشار مصرف تابستان خم میشود؛ میلنادر، این کریدور کمنظیر بادی، امروز فقط یک مزیت جغرافیایی نیست؛ نشانهای است از مسیری که اگر درست روایت و درست مدیریت شود، میتواند سیستان و بلوچستان را از حاشیه ناترازی برق، به متن سرمایهگذاری انرژیهای پاک کشور بیاورد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ساتبا، در شمال استان سیستان و بلوچستان، منطقه میلنادر با سرعت متوسط باد حدود ۱۰ متر بر ثانیه، توربولانس مناسب و توپوگرافی مساعد باعث شده، ضریب تولید نیروگاه بادی این منطقه در شش ماه نخست سال از ۶۴ درصد عبور کند؛ عددی که در برخی ساعات به بازدهی نزدیک ۹۸ درصد میرسد. مهمتر آنکه، منحنی وزش باد دقیقاً با بازه اوج بار شبکه برق کشور همزمان است؛ مزیتی که کمتر منطقهای در ایران و حتی جهان از آن برخوردار است.
برآوردهای فنی نشان میدهد تنها در این پهنه، ظرفیت تولید حدود 5000 مگاوات برق بادی وجود دارد؛ ظرفیتی که اگر بالفعل شود، میتواند شرق کشور را به یکی از ستونهای امنیت انرژی ایران تبدیل کند.
هم اینک بیش از ۷۰۰ مگاوات توربین های بادی و بیش از 300 مگاوات نیروگاه خورشیدی در سیستان و بلوچستان در حال اجراست؛ چهار نیروگاه خورشیدی با توان های ۱۰، ۱۰ ، 5 و ۲ مگاواتی در شبکه استان در حال تزریق به شبکه سراسری هستند، ضمن اینکه سیستان و بلوچستان با بیش از 5000 سامانه خورشیدی با اولویت نصب در مناطق محروم، بیشترین تعداد نیروگاههای خورشیدی پشتبامی کشور را در اختیار دارد.
همچنین یکی از بزرگترین کریدورهای اصلی باد جهان در میل نادر شهرستان زابل در سیستان و بلوچستان قرار دارد و هم اینک ۲۰ توربین ۲.۵ مگاواتی توسط شرکت مپنا در منطقه میل نادر نصب شده و در حال بهرهبرداری است؛ ضمن اینکه مجوز احداث ۶۲۰ مگاوات نیروگاه بادی برای شرکت متانول و ۱۰۰ مگاوات برای شرکت مپنا صادر شده است؛ در حال حاضر عملیات اجرایی نیروگاه بادی ۱۰۰ مگاواتی گروه مپنا در منطقه میل نادر بهطور رسمی آغاز شده است که می تواند در پیک مصرف تابستان وارد مدار بهرهبرداری شود و به پایداری بیشتر شبکه برق کشور کمک کند.
استان سیستان و بلوچستان با حدود 4۰۰۰ مگاوات نیروگاه بادی و خورشیدی دارای پروانه احداث از پیشروترین استانها در توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر است و حالا صندوق توسعه ملی در بخش نیروگاههای خورشیدیِ طرح تولید در توزیع، به کمک تجدیدپذیرها آمده و اعتبار 13 نیروگاه سهمگاواتی، نیروگاه های 10، 20 ، 30 و یک نیروگاه هفتاد مگاواتی را تأمین کرده و در سایر طرحها، بخش خصوصی بهصورت مستقل برای تامین منابع مالی اقدام کرده اند تا ظرفیت بالقوه توسعه انرژی پاک بالفعل شود؛ ظرفیتی که اگر به بهره برداری برسد به رشد تولید و رفاه و آبادانی این استان پهناور کمک کرده و سیستان و بلوچستان به استان توسعه یافته تبدیل خواهد شد.
محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و تعدادی از مدیران ارشد ساتبا در سفر اخیرشان به سیستان و بلوچستان، از ساختگاه های نیروگاه های تجدیدپذیر بازدید میدانی کردند تا ببینند گره کار سرمایه گذاران و مسوولان استان در روند توسعه نیروگاه های در حال اجرا در چیست؟ پاسخ اما، تلاقی سه واقعیت مهم بود؛ ناترازی ساختاری برق، ظرفیت بیرقیب باد و عطش بخش خصوصی برای ورود به توسعه انرژی پاک؛ اگر مسیر هموار شود.
سیستان و بلوچستان سالها با یک واقعیت زندگی کرده است؛ این استان پهناور با مصرفی بیش از ۲۲۰۰ مگاوات و رشدی بالاتر از متوسط کشور، پایینترین نسبت تولید به مصرف را در میان استانها دارد؛ تنها حدود نیمی از برق مورد نیاز در داخل استان تولید میشود و باقی، از طریق خطوط ارتباطی با استانهای همجوار تأمین میگردد.
اما تصویر فقط مصرف نیست؛ سمت دیگر ماجرا، ظرفیتهایی است که کمتر در سطح جامعه و حتی فضای سرمایهگذاری باور شدهاند و حال، ساتبا به عنوان متولی توسعه انرژی های پاک در کشور به دنبال تسهیلگری مسیر تولید انرژی تجدیدپذیر در این استان مرزی است تا نه تنها توسعه نیروگاه ها در قلب استان های مرکزی بلکه همه جانبه و در جای جای کشور و از جمله در مناطق محروم و مرزهای شرقی کشور گسترش یابد.
در جنوب و مرکز استان، خورشید بیسروصدا کار خودش را میکند؛ پشتبامها روشن شدهاند؛ هزاران سامانه کوچک با تولید برق، درآمد میسازند و اعتماد اجتماعی ایجاد میکنند؛ بله واقعیت این است که در کنار باد، خورشید نیز سهم خود را در استان دارد. هزاران سامانه خورشیدی پشتبامی، بیشتر در مناطق محروم نصب شده و علاوه بر این، صدها مگاوات پروژه خورشیدی در مراحل مختلف اجرا و تأمین مالی قرار دارد؛ این ترکیب باد و خورشیدِ همان الگویی است که در بسیاری از کشورها، ریسک تولید تجدیدپذیر را کاهش داده و جذابیت سرمایهگذاری را افزایش داده است؛ اقدامی که نمود عملی آن در استانهای شمال شرقی کشور همچون سیستان و بلوچستان و استانهای خراسان، تحقق یافته است.
با وجود این تصویر امیدوارکننده، واقعیت میدانی نشان میدهد سرمایهگذار هست، پروژه هست، فناوری هست اما چالشها تکراریاند؛ تحویل زمین، زمانبر بودن مجوزها، تأمین مالی و اثر محدودیتهای بینالمللی بر هزینه تجهیزات، بهویژه در بخش بادی و در این میان، نقش نهاد تنظیمگر و توسعهگر ساتبا نه در وعده، بلکه در تسهیل واقعی معنا پیدا میکند؛ نشستن پای گفتوگوی مستقیم با سرمایهگذار، شنیدن مسئله از زبان پیمانکار و پیگیری آن در سطح استان تا حل گره.
آنچه در سفر معاون وزیر نیرو به سیستان و بلوچستان برجسته بود، استمرار حضور میدانی، گزارشدهی شفاف پیشرفت و پیگیری موانع تا نقطه حل در گفت و گوی با سرمایه گذاران و مسوولان استانی بود؛ از پیگیری تحویل زمین، هماهنگی با دستگاههای استانی، فعالسازی ظرفیتهای تأمین مالی تا شفافسازی مسیر عرضه برق بهویژه با نگاه به بازار و بورس انرژی، همگی نشانههای یک رویکرد تسهیلگر است؛ رویکردی که اگر تداوم یابد، میتواند ریسک ادراکشده سرمایهگذاری در این استان را بهطور معنادار کاهش دهد.
نتیجه آنکه سیستان و بلوچستان بیش از آنکه نیازمند کشف ظرفیت باشد، نیازمند «اعتمادسازی» است؛ اعتماد سرمایهگذار به اینکه پروژه بادی، از نقشه تا بهرهبرداری، تنها نخواهد ماند و این استان میتواند روایت گر موفقی برای توسعه انرژی پاک در ایران باشد به شرط آنکه باد را جدی بگیریم، همانقدر که ناترازی را
