سرزمین طلای بنفش
در اعماق قاره امریکایجنوبی، در کشور کوچک اروگوئه، گنجینهای پنهان وجود دارد که سالهاست توجه جهان را به خود جلب کرده است. این گنجینه نه از طلا و الماس، بلکه از سنگی بنفش و شفاف به نام آمیتیست ساخته شده است. در شمال اروگوئه، شهری به نام آرتیگاس قرار دارد که بهخاطر معادن غنی آمیتیست شهرت جهانی یافته است. این شهر که زمانی برای بسیاری از اروگوئهایها تنها یک توقفگاه در مسیر سفر به برزیل بود، اکنون به قطب تولید آمیتیست در جهان تبدیل شده است؛ آمیتیستی که در اعماق زمین این کشور شکل گرفته و اکنون به یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی اروگوئه تبدیل شده است. آمیتیستها سنگهایی هستند که میلیونها سال قدمت دارند و در نتیجه فعالیتهای آتشفشانی و شرایط زمینشناسی خاص در منطقه آرتیگاس تشکیل شدهاند.

تامین معاش با استخراج آمیتیست
برای استخراج آمیتیست، معدنچیان سفری ماجراجویانه را به اعماق زمین آغاز میکنند. با استفاده از تجهیزات و مواد منفجره، آنها تونلهایی را در دل کوهها ایجاد میکنند تا به رگههای آمیتیست دسترسی پیدا کنند. این کار دشوار و خطرناک است، اما برای بسیاری از مردم آرتیگاس، این شغل بهمعنای تامین معاش خانواده و آیندهای بهتر است. در معادن روباز، کارگران با استفاده از بیل مکانیکی و ابزارهای دستی، سنگها را شکسته و آمیتیستها را جمعآوری میکنند. کارگران در شرایط دشوار در گودالهای عمیق و در شرایط آب و هوایی مختلف کار میکنند و بسیاری از آنها برای کار و شغل به این منطقه دورافتاده مهاجرت کردهاند. علاوه بر آمیتیستهای کوچک، سنگهای مگاژئود بسیار بزرگی نیز از این معدن استخراج میشود که ارزش بسیار بالایی دارند. بسیاری از روشهای استخراج معدن سنتی بوده و زمانبر هستند.
آمیتیست نهتنها بهخاطر زیبایی و رنگ بنفش خیرهکنندهاش، بلکه بهخاطر خواص درمانی و معنوی که به آن نسبت داده میشود، در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد. در بسیاری از فرهنگها، آمیتیست بهعنوان نماد آرامش و تعادل درونی شناخته میشود. همچنین برخی فرهنگها اعتقاد دارند که آمیتیست میتواند به تقویت روحیه، افزایش تمرکز و حتی بهبود خواب کمک کند.
کشف معادن غنی آمیتیست در آرتیگاس، تحولی شگرف در اقتصاد این منطقه ایجاد کرده است. صادرات آمیتیست به کشورهای مختلف، بهویژه چین، ارزآوری قابلتوجهی برای کشور اروگوئه بههمراه داشته است. ایجاد فرصتهای شغلی جدید در معادن، کارگاههای فرآوری و صنایع وابسته به آمیتیست، به بهبود وضعیت اقتصادی مردم محلی کمک کرده است، بهویژه برای افرادی که تحصیلات آکادمیک ندارند. این معدن همچنین بهعنوان بخشی از میراث زمینشناسی جهان شناخته شده و از نظر علمی نیز بسیار ارزشمند است.
تب آمیتیست در آرتیگاس
شهر آرتیگاس در اروگوئه بهدلیل فراوانی آمیتیست و رونق صنعت استخراج و فروش آن شهرت جهانی یافته است. آمیتیست در همهجا در این شهر دیده میشود، از تزئین پمپبنزینهای غبارآلود و ویترین مغازههای مجلل تا جواهرات و تزئینات و قابهای تلفنهمراه مردم آرتیگاس و حتی مواد دور ریخته شده در معادن. این شهر با بهرهگیری از تقاضای بالای چین برای آمیتیست، رشد چشمگیری در صادرات و ایجاد اشتغال داشته است. تب آمیتیست اکنون در اوج خود است. قیمتها خوب است، تعداد مجوزهای معدنی همچنان در حال افزایش است و بهنظر میرسد که شهر از شانسهایی که چینیها به آمیتیست نسبت میدهند، بهرهمند میشود.
بهگفته مدیر ملی معادن اروگوئه، رشد صادرات ثابت بوده است. بین سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰، متوسط صادرات حدود ۱۷ یا ۱۸میلیون دلار بوده و اکنون از ۵۰ میلیون دلار فراتر رفته است. وی میگوید؛ اروگوئه نهتنها به چین بلکه بازارهای دیگری مانند ایالاتمتحده، آلمان و برخی کشورهای اتحادیه اروپا و آسیا نیز آمیتیست صادر میکند.
با این حال، این صنعت با چالشهایی مانند مدیریت مجوزهای معدنی، تقسیم درآمد بین دولت، مالکان زمین و معدنچیان و همچنین تعارضات بالقوه بین کشاورزی و معدنکاری روبهرو است.
منابعمعدنی در اروگوئه متعلق به دولت بوده و این دولت است که باید امتیازات اکتشاف و بهرهبرداری را مدیریت کند. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ مجوز مجاز وجود دارد و همیشه مجوزهای جدیدی در حال مطالعه هستند. دریافت مجوز جدید حداقل یک سال طول میکشد و فراتر از آنچه وزارتخانهها کنترل میکنند، منافع مالکان خصوصی زمینها تاثیرگذار است.
از طرف دیگر، مالکان زمینهای دارای معادن نیز در این صنعت نقش دارند و بخشی از درآمد حاصل از فروش آمیتیست به آنها تعلق میگیرد و گاهی اوقات بین مالکان زمین و معدنچیان بر سر استفاده از زمین اختلافاتی پیش میآید.
در برخی موارد، ممکن است بین مالکان زمینها و معدنچیان مشکلاتی وجود داشته باشد. اگرچه در این زمینها که برای دامداری گسترده استفاده میشوند و خاک خوبی ندارند، این امر رایج نیست. در برخی از املاک، این دو فعالیت بهطورمنظم با هم همزیستی دارند، با حصارهایی که منطقه چراگاه را از منطقه معدن جدا میکنند؛ اما در املاک دیگر، دهقانان با اسب بر لبههای معادن، گله را هدایت میکنند.
رویای مردم آرتیگاس: کار در صنعت معدن
فرصتهای شغلی در این بخش زیاد نیست. تخمین زده میشود که در سالهای اخیر، معدنکاری مشاغل جدیدی ایجاد کرده است و حدود ۳هزار نفر مستقیما در این بخش کار میکنند، اما کل شهر از آنچه در معادن اتفاق میافتد، بهرهمند میشود. کارگران، کار خود را براساس دستمزد قطعهای انجام میدهند، به این معنی که آنها حقوق پایه دارند، اما بخشی از حقوق آنها از مقدار سنگی که جمعآوری میکنند، صیقل میدهند یا بسته به موقعیت خود روی آن کار میکنند، تشکیل میشود. در معادن روباز، رویا این است که اپراتور ماشین باشید، زیرا حقوق آن به ۱۲۰هزار پزو میرسد و کار خیلی دشواری نیست. در کل، کار در صنعت معدن، بهویژه در معادن آمیتیست آرتیگاس، میتواند درآمد خوبی داشته باشد و برای بسیاری از مردم این منطقه، یک فرصت شغلی جذاب محسوب میشود. آرتیگاس، بهعنوان یکی از مناطق تولید آمیتیست در اروگوئه، اکنون به مقصد گردشگری تبدیل شده است. گردشگران میتوانند از تونلهای زیرزمینی معادن قدیمی آمیتیست بازدید کنند و با فرآیند استخراج این سنگ آشنا شوند. برخی گردشگران بهدلیل کنجکاوی و برخی دیگر بهدلیل باور به خواص «جادویی» آمیتیست، از این تورها بازدید میکنند. گردشگران زیادی از داخل و خارج اروگوئه به این منطقه سفر میکنند. اروپاییها بهدلیل کسب تجربه جدید و تماس با طبیعت، از این نوع گردشگری استقبال میکنند. در کل، گردشگری آمیتیست در آرتیگاس، یک فرصت جدید برای جذب گردشگران و رونق اقتصادی این منطقه محسوب میشود. کلکسیونرها بهدنبال سنگهایی هستند که صرفا آمیتیستهای بنفش شدید نباشند، بلکه ترکیبی با سایر کانیها باشند. بهعنوانمثال، یک آمیتیست با کلسیت (سنگ سفید) به نرخ ۱۴هزار دلار فروخته میشود. «قطعات عجیب» دیگری نیز وجود دارد، مانند سنگهای سیاه، قرمز یا سبز. همه آنها برای اهداف تزئینی استفاده میشوند و همچنین به آنها خواص «مرموز» نسبت داده میشود: بسیاری از مردم معتقدند که تماس با سنگ آمیتیست، آرامش بههمراه میآورد و حتی به آن « سنگ درمان» نیز اطلاق میشود. آمیتیستها بهدلیل زیبایی، خواص متافیزیکی و کاربردهای تزئینی خود، با قیمتهای بالایی فروخته میشوند. ادامه روند رو به رشد تقاضا برای آمیتیست، بهویژه در بازارهای آسیایی، میتواند به رشد این صنعت کمک کند و مزایای اقتصادی خوبی را برای آرتیگاس و اروگوئه بههمراه بیاورد، در عین حال این صنعت با چالشهایی نیز روبهرو است. استخراج بیرویه آمیتیست میتواند به تخریب محیطزیست و کاهش ذخایر این سنگ ارزشمند منجر شود، همچنین سرقت و موضوع قاچاق آمیتیست به کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان، باعث کاهش درآمد دولت و ایجاد رقابت ناسالم در بازار میشود.
رویای مردم آرتیگاس: کار در صنعت معدن
سنگ نیمهقیمتی آمیتیست که سنگ ماه تولد زن و مرد متولد بهمن نیز هست، یک کریستال ششوجهی است که به خانواده بزرگ و محبوب کوارتز تعلق دارد. رنگ این سنگ از ارغوانی تا بنفش متغیر است و خاکه بدون رنگ دارد. شفافیت این سنگ از شفاف تا مات متغیر است و جلای شیشهای دارد، اما فلورسانس ندارد. سختی سنگ قیمتی آمیتیست ۷ در مقیاس موس است. یعنی دارای شکنندگی بالاست و در نتیجه باید هنگام استفاده از آن خیلی مراقب بود. بعضی از بلورهای کوارتز بنفش در مقابل نور خورشید قسمتی از رنگ خود را از دست میدهند. اما با تاباندن اشعه ایکس به آن میتوان رنگ اولیه سنگ را به آن بازگرداند. بلورهای آمیتیست را میتوان با حرارت زیاد به رنگهای زرد روشن، قهوهای، سبز و آبی تغییر داد. بد نیست، بدانید که در چشمههای اطراف شهر بوشهر نوعی از این سنگ یافت شده است که بهمرور زمان رنگش را از دست میدهد و به نارنجی کمرنگ تبدیل میشود. در شاهرود و فردوس هم نمونههای مقاوم و باکیفیتی از سنگ آمیتیست شناخته شده است. اما بهطورکلی در معادن ایران کریستال بزرگ و با رنگی عمیق پیدا نمیشود و بیشتر کریستالهایی بهصورت ژئود و ریزبلور یافت میشوند.
سنگ آمیتیست چیست؟
در طول تاریخ ارزش گوهر آمیتیست با الماس برابری میکرده تا اینکه در طول قرن ۱۸میلادی و با اکتشاف ذخایر گستردهای از آمیتیست در قاره امریکا، از ارزش این کانی کاسته شد. این روند تا جایی پیش رفت که امروزه بهعنوان یک گوهر نیمهقیمتی شناخته میشود.
اما رنگ بنفش و ارغوانی آن از دیرباز جزو رنگهای سلطنتی محسوب میشده است. بهطوریکه در شنل، تاج و تخت بسیاری از پادشاهان گذشته میتوان نمونههایی از این سنگ را مشاهده کرد.
در کتاب مصری مردگان، دستورالعملی مبنی بر قرار دادن یک آمیتیست بهشکل قلب روی جسد فرد متوفی وجود دارد که نشان میدهد در گذشته این سنگ جایگاه ویژهای بین مردم داشته است. در چین هم گویا در زمان باستان به طرفین دعوی در دادگاه تکهای از سنگ آمیتیست داده میشد. چون معتقد بودند این سنگ دیدی مثبت به شخص میدهد و بنابراین به نتیجه مطلوب نیز خواهد رسید.
جالب است، بدانید «ملکه اروگوئه» یا The Empress of Uruguay بزرگترین نمونه استخراجشده ژئود آمیتیست در کره زمین است که در سال ۲۰۰۷ میلادی استخراج شده است. حدود 3ماه زمان صرف شد تا این سنگ عظیمالجثه را از نوعی سنگ بازالت (نوعی سنگ آتشفشانی مادر) خارج کنند. 2 ماه نیز صرف صاف کردن و پرداخت لبههای بیرونی آن شد.
سخن پایانی
در گذشته تصور میکردند که علت رنگ بنفش آمیتیست عنصر منگنز است.
اما امروزه مشخص شده که دلیل اصلی رنگ بنفش در آمیتیست بهدلیل وجود ناخالصیهای آهن و آلومینیوم است. هنگامی که مقادیر کمی از آهن در یک بلور کوارتز در حال رشد قرار میگیرد، پس از تبلور توسط مواد رادیواکتیو موجود در سنگهای میزبان پرتوهای گاما ساطع میشوند و باعث پرتوزایی آهن میشود تا رنگ بنفش تولید شود.