چند سالی است که تا حدودی از شلوغی بازارها و خرید از مغازه‌های گوناگون فاصله گرفتیم و دیگر لازم نیست دست‌مان را با آن کیسه‌های سنگین خرید پر کنیم. در واقع از «شیر مرغ تا جان آدمیزاد» هرچه بخواهید در بازارهای اینترنتی، آن‌هم با فشردن چند دکمه پیدا می‌شود، اما در یک سال اخیر قطع و وصل اینترنت خسارت‌های بسیاری به این کسب‌وکارها وارد و برخی را در کل از گردونه کسب‌وکارهای اینترنتی خارج کرده است. حال باوجود سنگ‌اندازی‌های گوناگون در مسیر کسب‌وکارهای اینترنتی براساس لایحه بودجه ۱۴۰۳، در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال و تشویق کسب‌وکارهای اینترنتی به استفاده از پلتفرم‌های داخلی، درآمد کسب‌وکارهای اشخاص حقیقی فعال در این پلتفرم‌ها مشمول نرخ صفر مالیاتی می‌شود. البته در آبان سال گذشته نیز بسته حمایتی ازسوی دولت برای این کسب‌وکارها اعلام شد که به‌واسطه آن کسب‌وکارهایی که سابقه مالیاتی ندارند تا سقف ۲ میلیارد تومان از مالیات معاف شوند. اما این معافیت مالیاتی با یک شرط اعمال خواهد شد؛ «فعالیت کسب‌وکار در پلتفرم‌های داخلی». در واقع افراد برای بهره‌مندی از این معافیت باید بساط کسب خود را از پلتفرم‌های خارجی جمع و به پلتفرم‌های داخلی کوچ کنند. حال باید دید پلتفرم‌های داخلی، زیرساخت مناسبی برای صاحبان کسب‌وکار هستند تا این وعده معافیت مالیاتی بتواند آنها را از بازار بزرگ پلتفرم‌های خارجی بیرون بکشد؟

واقعیت حمایت از کسب‌وکار‌های اینترنتی

آبان ۱۴۰۱ آیین‌نامه حمایت از سکوها و کسب‌وکارهای دیجیتال با هدف رشد و توسعه کسب‌وکارهای اینترنتی در کشور به تصویب کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت رسید و توسط معاون اول رئیس‌جمهوری ابلاغ شد و دستگاه‌ها مکلف به اجرای آن شدند. مهم‌ترین حمایت‌هایی که در مصوبه در نظر گرفته شده عبارت است از تامین زیرساخت‌های مراکز داده و خدمات ابری توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تامین انواع خدمات پرداخت برای کسب‌وکارها و کاربران ازطریق سکوهای مشمول، تخفیف تبلیغات به‌ویژه در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای روی سکوهای داخلی، قبول هزینه‌های راه‌اندازی و توسعه سکوهای مشمول به‌عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی ، ارائه تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق کارآفرینی امید به تامین‌کنندگان زیرساخت ابری سکوهای مشمول، تخفیفات پستی به‌منظور کمک به لجستیک و حمل‌ونقل کسب‌وکارهای مشمول از طریق سکوهای مشمول و اتصال به مرکز تبادل خدمات دولت الکترونیک و امکان تسهیل ارائه خدمات روی درگاه به مردم از طریق سکوهای مشمول.

لازم به ذکر است براساس مصوبه دولت در اوایل تابستان ۱۴۰۲ کسب‌وکارهایی که تا پایان سال ۱۴۰۱ کد مالیاتی نداشته و اظهارنامه مالیاتی پر نکرده بودند، از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شوند. این در حالی است که مرکز ملی فضای مجازی آبان ۱۴۰۱ در گزارشی اعلام کرد بیش از ۶۰ درصد کسب‌وکارهای خرد، یعنی بیش از یک میلیون، در پلتفرم‌های داخلی مشغول فعالیت هستند. البته برخی از پلتفرم‌های‌ داخلی مانند دیجی‌کالا، چند سالی است که با مشتریان بسیار، کسب‌وکارهای مختلفی را در بازار بزرگ خود سهیم کرده، اما فعالیت کسب‌وکارها در سایر پلتفرم‌های داخلی به‌اصطلاح نیاز به «خاک‌خوری» دارد. حال باید دید کسب‌وکارها با امتیاز معافیت مالیاتی از پلتفرم‌های خارجی به داخلی کوچ می‌کنند یا به‌خاطر کمبود مشتری و عدم سرویس‌دهی مناسب عطای این امتیاز را به لقایش می‌بخشند؟

معافیت مالیاتی باعث خروج از پلتفرم‌های خارجی نمی‌شود

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری ‌اطلاعات درباره معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی فعال در پلتفرم‌های داخلی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ به صمت گفت: نگاه‌ ویژه بودجه سال ۱۴۰۳ به هر بخش از حوزه فناوری اطلاعات مانند کسب‌وکارها، امنیت، سواد رسانه‌ای خانواده‌ها، توسعه دولت الکترونیک و... حائز اهمیت است. براساس لایحه بودجه ۱۴۰۳، در راستای حمایت از توسعه اقتصاد دیجیتال و تشویق کسب‌وکارهای اینترنتی به استفاده از پلتفرم‌های داخلی، درآمد کسب‌وکارهای اشخاص حقیقی مشمول نرخ صفر مالیاتی می‌شود که این موضوع به‌عنوان یک مشوق باعث حرکت شرکت‌ها به سمت پلتفرم‌های داخلی می‌شود.

وی درباره میزان تاثیرگذاری معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی فعال در پلتفرم‌های داخلی بر انتقال کسب‌وکارها از پلتفرم‌های خارجی به داخلی اظهار کرد: معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی حدود ۳۰ درصد تاثیرگذار است؛ یعنی ۷۰ درصد کسب‌وکارها باوجود مالیات‌های سنگین، فعالیت در بازار بین‌المللی را حتی باوجود فیلترینگ ترجیح می‌دهند و در نهایت مالیات تعیین‌شده را بر نرخ محصولات و خدمات می‌افزایند و از این طریق به حیات خود در پلتفرم‌های خارجی ادامه می‌دهند و این عموم مردم هستند که آسیب می‌بینند.

نقره‌کار با اشاره به امتیاز معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای فعال در پلتفرم‌های داخلی بیان کرد: در ابتدا باید دید شرایط استفاده از این معافیت چیست؟ شرکت‌هایی که همزمان در پلتفرم‌های خارجی نیز فعالیت دارند شامل این معافیت مالیاتی خواهند شد؟ در کل اصل کار خوب است؛ به‌شرط اینکه شرکت‌ها مجاز به فعالیت در هر دو پلتفرم باشند.

با معافیت مالیاتی بازار جهانی رها نمی‌شود

این کارشناس فناوری ‌اطلاعات با اشاره به رضایت کسب‌وکارها از فعالیت در پلتفرم‌های خارجی اظهار کرد: در کنار معافیت‌های مالیاتی باید تلاش سرویس‌دهندگان یا پلتفرم‌های داخلی برای توسعه و اعتمادسازی را نیز در نظر گرفت. متاسفانه پلتفرم‌های داخلی اهل توسعه نیستند و سازندگان آن به‌واسطه ارتباطات خود بازار را انحصاری کردند و به‌دلیل عدم رقابت دیگر به‌دنبال توسعه بازار خود نیستند و صرفا باوجود قوانینی چون فیلترینگ بازار پیدا می‌کنند؛ در حالی که پلتفرم‌های خارجی مدام بروزرسانی می‌شوند و امنیت بالایی دارند. از سوی دیگر هرچند کسب‌وکارهای فعال در پلتفرم‌های داخلی معاف از مالیات هستند، اما باید مسائل مالی خود را به سازمان‌های مربوطه اعلام کنند و اگر این معافیت مالیاتی برای سال بعد در نظر گرفته نشود، بی‌شک با مشکل مواجه خواهند شد. در نتیجه کسب‌وکارها یک فضای بین‌المللی با نوآوری و زیرساخت‌های لازم بدون نیاز به پاسخگویی مالی و مالیاتی را در مقابل یک معافیت مالیاتی رها نخواهند کرد.

تبلیغات به‌جای توسعه

نقره‌کار با انتقاد از عملکرد پلتفرم‌های داخلی گفت: باوجود فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی‌ها و تبلیغات گوناگون برای داخلی‌ها استقبال چندانی نسبت به سال گذشته از آنها نشده، بلکه بیشتر استفاده از پلتفرم‌های داخلی بنا بر اجبار امور اداری و محدودیت‌ها رخ داده است؛ زیرا افراد همچنان پلتفرم‌های خارجی را امن‌تر می‌دانند. این در حالی است که سالانه مبالغ هنگفتی صرف تبلیغات برخی از پلتفرم‌های داخلی می‌شود که اگر کمی از آن برای توسعه آنها به کار گرفته شود، شاهد پیشرفت خوبی خواهیم بود. از سوی دیگر به‌دلیل نوآوری‌ پلتفرم‌های خارجی شرکت‌ها رضایت بیشتری از فعالیت در آنها دارند و بسیاری از امکانات آنها در پلتفرم‌های داخلی وجود ندارد.

همه پلتفرم‌های داخلی باید مشمول معافیت شوند

رضا الفت‌نسب، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی درباره معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی فعال در پلتفرم‌های داخلی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ به صمت گفت: معافیت مالیاتی کسب‌وکارهای اینترنتی فعال در پلتفرم‌های داخلی اتفاق مثبتی در حوزه کسب‌وکارهای دیجیتال است و شاید بتوان با افزایش تعداد طرح‌های اینچنینی پلتفرم‌های داخلی را پررونق کرد، اما این معافیت باید شامل حال همه پلتفرم‌های داخلی می‌شد. این در حالی است که سال گذشته برخی از پلتفرم‌های معروف که افراد زیادی نیز از آنها استفاده می‌کنند، مشمول بسته‌ حمایتی دولت برای کسب‌وکارهای اینترنتی که شامل معافیت مالیاتی بود، نشدند.

وی با اشاره به فعالیت تعداد زیادی از اشخاص حقیقی در برخی از پلتفرم‌های داخلی معروف بیان کرد: در برخی از پلتفرم‌های داخلی مانند دیجی‌کالا افراد بسیاری به کسب‌وکار می‌پردازند و چندصد کسب‌وکار در آن مشغول کار هستند که اگر مشمول این معافیت شوند، کسب‌وکار آنها رونق خوبی خواهد یافت.

منتظر بمانید

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی با اشاره به تاثیر طرح‌های گوناگون برای حمایت از پلتفرم‌های داخلی اظهار کرد: تاثیر طرح‌های گوناگون یک‌شبه نمایان نخواهد شد و باید زمانی بیش از ۳ سال صرف شود تا شاهد تاثیر آنها باشیم. از دیگر طرح‌های اجراشده در راستای حمایت از کسب‌وکارهای دیجیتال فعال در پلتفرم‌های داخلی می‌توان به طرح‌هایی چون ارائه سوبسید پستی برای کاهش هزینه ارسال محصول اشاره کرد. همچنین اعلام شد کسب‌وکارهایی که در پلتفرم‌های داخلی فعالیت می‌کنند با هزینه‌ای بسیار کم می‌توانند محصول خود را در تلویزیون تبلیغ کنند.

نقش مهم اعتمادسازی

الفت‌نسب با اشاره به نقش مهم اعتمادسازی بیان کرد: براساس آمارها حدود ۳۷ درصد مردم به‌دلیل بی‌اعتمادی، خرید اینترنتی انجام نمی‌دهند؛ بنابراین هر اندازه که بتوانیم اعتماد را در جامعه گسترش دهیم، بی‌شک در فروش اینترنتی توسعه خوبی پیدا خواهیم کرد. آمارها می‌گوید تنها ۴ درصد خرده‌فروشی در کشور به صورت آنلاین است و ۹۶ درصد آن در بازارهای دیگر صورت می‌گیرد.

وی یکی از مهم‌ترین دلایل سهم پایین ‌خرده‌فروشی از کسب‌وکارهای مجازی را عدم اعتماد کافی مردم نسبت به خرید اینترنتی عنوان کرد و افزود: متاسفانه هزینه‌های لازم بابت فرهنگ‌سازی خرید اینترنتی و آموزش در این زمینه نشده و صرفا بخش خصوصی ورود کرده است. متاسفانه به‌دلیل کلاهبرداری‌هایی که از طریق فروش‌های اینترنتی صورت می‌گیرد، عموم مردم اعتماد خود را نسبت به این نوع از کسب‌وکار از دست داده‌اند. از سوی دیگر باتوجه به عدم ساماندهی و دسترسی سخت به صاحبان مشاغل اینترنتی، نمی‌توان پیگیری خاصی را در شکایت افراد انجام داد. البته کلاهبرداری‌ها ازسوی کسب‌وکارهای دارای مجوز نیز رخ می‌دهد، اما در این‌گونه موارد، خسارت واردشده به فرد شاکی جبران می‌شود.

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی با بیان راهکارهایی برای ایجاد یک پلتفرم داخلی مورداعتماد اظهار کرد: در این زمینه باید در طول این سال‌ها توسط دولت مذاکراتی انجام می‌شد. مگر قرار نبود فناوری اطلاعات تحریم نباشد؟ پس چه شد؟ دولت باید تدبیری در این راستا بیندیشد و بداند مردم وارد شبکه اجتماعی می‌شوند که به آن اعتماد داشته باشند. به‌عنوان مثال، تاکسی‌های اینترنتی که توسط بخش خصوصی ایجاد شدند و مردم به آنها اطمینان دارند. در گام نخست لازم است شرایط به روال قبل بازگردد و بستر برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی واقعی که وابستگی نهادی نداشته باشد، مهیا شود. همچنین می‌توان با کشورهای فارسی‌زبان در راستای استفاده از شبکه‌های اجتماعی ایرانی مذاکره و از سوی دیگر، امتیازاتی برای برنامه‌های داخلی ایجاد کرد. دولت باید برای جلب اعتماد مردم و فعالان حوزه کسب‌وکار در بستر شبکه‌های اجتماعی داخلی هزینه کند. ساخت یک پلتفرم که بستری باشد برای فعالیت اقتصادی، در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و این تصور که با بستن یک شبکه اجتماعی غالب می‌توانیم یک شبکه اجتماعی داخلی را ترویج دهیم، اشتباه است. دولت باید بررسی کند که چرا مردم تاکنون از اپلیکشن‌های داخلی استفاده نکرده‌اند؟ به‌هیچ‌عنوان نباید برنامه‌های مشابه خارجی بسته شود، بلکه به‌جای آن باید برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی امتیازهایی داده شود تا این دو برنامه در کنار هم رقابت کنند.

توسعه زیرساخت‌ها

الفت‌نسب نسبت به پیشرفت پلتفرم‌های داخلی ابراز امیدواری کرد و گفت: بی‌شک سرویس‌های خاص پلتفرم‌های داخلی مردم را به استفاده از آنها تشویق می‌کند و در کل زیرساخت‌های پلتفرم‌های داخلی نسبت به دوره‌های گذشته بهبود یافته است.

سخن پایانی

در نهایت باتوجه به نظرات کارشناسی بیان‌شده، معافیت مالیاتی نمی‌تواند ابزار جذابی برای انتقال کسب‌وکارهای فعال در پلتفرم‌های خارجی به پلتفرم‌های داخلی باشد، اما در عین حال می‌توان با ارائه خدمات و طرح‌های مختلف افراد را به سمت استفاده از پلتفرم‌های داخلی برد که البته نیاز به صرف زمان دارد.