کارشناسان گردشگری ایران را در آستانه بروز فاجعه‌ای بزرگ دانسته و معتقدند بسیاری از فعالان این حوزه به تغییر شغل اقدام کرد‌ه‌اند. با این حال براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است امسال بزرگداشت هفته جهانی گردشگری به میزبانی ۵ استان برگزار شود. از این رو، در این گزارش نمایی از برگزاری این رویداد در کنار اوضاع گردشگری در ایام کرونایی کشور را بررسی کرده‌ایم.

بیش از ۱۵ ماه از شیوع کرونا در سراسر دنیا می‌گذرد و آسیب‌های حاصل از این بیماری گریبان همه صنایع از جمله صنعت گردشگری را نیز گرفته است. در دوران همه‌گیری کرونا و به‌ویژه ماه‌های ابتدایی تعداد مسافرت‌ها به حداقل رسید و گردشگران خارجی که ارزآوری و زیادی نیز برای کشور داشتند امکان سفر به ایران و البته هیچ نقطه دیگری را نداشتند.

اگر چه با شروع واکسیناسیون علیه کرونا در برخی کشورها مانند انگلستان، افرادی که دو دوز واکسن کرونای خود را دریافت کرده‌اند امکان سفر به این کشور را دارند. با وجود این، در کشور ما با شروع پیک چهارم و سپس پنجم کرونا امکان ورود مسافران خارجی بسیار سخت و دشوار است. کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند آسیب‌های واردشده به این بخش، نه‌تنها در دوران کرونا بلکه در دوران پیش از کرونا نیز وجود داشته است. به عنوان مثال، بر اثر تحریم‌های خارجی یک‌سری از کشور‌ها ورود گردشگران به ایران را محدودتر کردند و همین موضوع باعث شد تا بازار پرسود گردشگری در ایران رونق کمتری بگیرد.

فرصت یک هفته‌ای برای معرفی سیاست‌های گردشگری ایران

ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به اهمیت بزرگداشت روز جهانی گردشگری، بیان کرد: براساس مصوبات سازمان جهانی گردشگری ۲۷ سپتامبر مصادف با ۵ مهر به‌عنوان روز جهانی گردشگری نام‌گذاری شده و از دو سال قبل نیز این روز با پیشنهاد معاونت گردشگری و تایید شورای انقلاب فرهنگی در تقویم ملی ثبت شد.

معاون گردشگری تصریح کرد: امسال نیز همانند روال سال‌های گذشته به یک روز بسنده نکرده و از این فرصت یک هفته‌ای برای معرفی برنامه‌ها و سیاست‌های حوزه گردشگری همچنین ارتباط بیشتر و تبادل تجربه بین فعالان این صنعت و دستگاه‌های مرتبط بیشترین بهره را خواهیم برد.

تیموری با تاکید بر اینکه در ۳ سال گذشته سعی بر برگزاری این مناسبت با درنظر گرفتن سیاست‌های وزارتخانه مبنی‌بر تحقق شعار «توزیع سفر در کشور» بوده است، افزود: بر همین اساس، سیاست برگزاری مراسم در استان‌های کمتر شناخته‌شده‌ای مانند سیستان‌ و بلوچستان، کردستان و سمنان در راستای معرفی ظرفیت‌های این استان‌ها اجرا شد.

معاون گردشگری کشور با بیان اینکه برنامه‌های امسال با درنظر گرفتن شرایط کرونا و ایام مذهبی انجام می‌شود، بیان کرد: به دلیل همزمانی روز جهانی گردشگری با اربعین برنامه‌ها از ۶ مهر به صورت فیزیکی و مجازی آغاز می‌شود. با توجه به اینکه پایان هفته گردشگری نیز با ۲۸ صفر مصادف شده، برنامه‌ریزی‌ها با درنظر گرفتن اهمیت معنوی و مذهبی این ایام و ملاحظات مربوط به آن انجام شده است.

او با اشاره به اینکه میزبانی به ۵ استان و با دو رویکرد متفاوت واگذار شده است، افزود: هفته گردشگری با میزبانی استان اردبیل که جزو مسیر‌های جدید گردشگری در محور شمال غرب کشور و از استان‌های مقید و متعهد به برنامه‌های مذهبی است در روز ۶ مهر آغاز می‌شود. تیموری از استان‌های کردستان و کرمانشاه به صورت مشترک به‌عنوان میزبان بعدی نام برد و ادامه داد: مراسم روز ۸ مهر در منطقه اورامانات که امسال به ثبت جهانی رسید و از دیگر محور‌های جدید گردشگری در مسیر شمال غرب کشور به شمار می‌رود، برگزار می‌شود.

تیموری تصریح کرد: استان‌های کرمان و فارس نیز دو استان دیگری هستند که با رویکرد مسیر سنتی گرشگری کشور برای میزبانی انتخاب شده‌اند و به ترتیب در روز‌های ۱۰ و ۱۱ مهر مراسمی را برای بزرگداشت هفته جهانی گردشگری تدارک دیده‌اند، ۲۷ استان دیگر نیز برنامه‌های جداگانه‌ای در این ایام خواهند داشت. 

او با تاکید بر برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده با مشارکت بخش خصوصی هر استان، بیان کرد: در کنار معرفی ظرفیت‌های گردشگری هر استان، برنامه‌های آیینی و مذهبی مثل مداحی و تعزیه درنظر گرفته شده است. همچنین در راستای تنوع‌بخشی گردشگری بسته‌های گردشگری زیارتی معرفی می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند از این ظرفیت بهره ببرند.

تیموری چگونگی تبیین شعار امسال مبنی بر «گردشگری ابزاری برای رشد فراگیر» را از دیگر محور کار‌ها اعلام کرد و افزود: با توجه به اهمیت بررسی ابعاد این شعار و چگونگی تحقق آن سخنرانی‌هایی از صاحب‌نظران علمی حوزه گردشگری با موضوع تبیین شعار سال ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی شده است.

وی رونمایی از پروژه‌های ملی و قدردانی از فعالان گردشگری استان را از دیگر برنامه استان‌ها دانست و تصریح کرد: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است پروژه‌ها با حضور مهندس ضرغامی به بهره‌برداری برسند. همچنین حضور وزیر گردشگری در استان‌ها اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع گردشگری را بر مقامات استانی بیش از پیش روشن می‌کند. 

او با اشاره به اینکه شروع دوباره گردشگری همگام با سایر کشور‌ها به‌عنوان پیام هفته جهانی گردشگری در نظر گرفته شده است، بیان کرد: از آنجا که در دو سال گذشته شیوع همه‌گیری جهانی کرونا بیشترین آسیب را متحمل صنعت گردشگری کرده، برآن هستیم که با توجه به شدت گرفتن سرعت واکسیناسیون و عبور از پیک از این فرصت برای انتقال پیام امید و نشاط به فعالان گردشگری استفاده کنیم. تیموری با بیان اینکه بذر اعتماد، امید از طریق برگزاری این مراسم‌ها به مردم و فعالان صنعت گردشگری منتقل خواهد شد، افزود: صنعت گردشگری در حال بازگشت به روز‌های خوب است و فعالان گردشگری با برنامه‌های هوشمندانه، رعایت پروتکل‌ها و انجام سفر‌های ایمن می‌توانند نقش‌آفرینی خود را از سر بگیرند. 

راهنمایان گردشگری مجبور به تغییر شغل شده‌اند

علی صدرنیا، کارشناس حوزه گردشگری در تشریح آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا به حوزه گردشگری و میراث فرهنگی اظهار کرد: آسیب کرونا به حوزه گردشگری در حد ۱۰۰ درصدی بوده است. به‌عنوان مثال، بسیاری از هتل‌ها نیازمند هستند تا ۳۰ یا ۴۰ درصد از ظرفیت‌شان اشغال باشد، این در حالی است که در دوران کرونا با ضریب اشغال ۲.۳ یا ۵ و ۱۰ درصدی اشغال هتل‌ها روبه‌رو هستیم. این در حالی است که بخش هتل‌ها یکی از بهترین بخش‌های حوزه گردشگری از نظر آسیب‌ناپذیر بودن است. با این حال، در بخش آژانس‌های مسافرتی و به‌ویژه در آژانس‌های ورودی که به‌کلی تعطیل شدند، آسیب‌های جدی وارد شده است.

وی درباره آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا در گردشگری ادامه داد: بدترین آسیب‌ها به حوزه راهنماهای گردشگری وارد شده است‌ زیرا آستانه تحمل راهنمایان از سایر بخش‌ها کمتر است، آنها درآمدی دارند که حداکثر تا ۶ ماه هزینه‌های زندگی‌شان را کفاف می‌کند. راهنمایان از نظر اقتصادی با تخریب کامل مواجه شدند، اکنون بسیاری از فعالان حوزه گردشگری نیز در بخش راهنمایان از کار خود خارج شده‌اند. افرادی نیز از این بخش به سایر مشاغل پناه برده‌اند و ممکن است با کسب درآمد دیگر به این شغل باوجود تجاربی که کسب کردند، بازنشوند.

رئیس هیات‌مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی درباره حمایت از حوزه گردشگری در دوران همه‌گیری کرونا در کشور اظهار کرد: هر کشوری برای حوزه‌های مختلف خود در روز مبادا، بودجه‌ای اختصاص داده، کرونا در بخش‌های کشاورزی، پوشاک، صنایع غذایی و امثال آنها آسیب‌هایی زده است اما این آسیب‌ها با گران شدن تولیدات، جبران می‌شود. این در حالی است که منبعی برای جبران خسارت‌های وارد شده به گردشگری درنظر گرفته نشده است.

صدرنیا به تعدیل نیرو و مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا در حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: کارمندی که در بخش گردشگری به‌عنوان بازاریاب، مسئول عملیات و امثال آنها کار می‌کند، قابلیت و توانایی زیادی داشته و مسئولیتی پیچیده را اجرا می‌کند. باید توجه داشت یک بازاریاب باید به‌خوبی به زبان خارجی مسلط باشد و با فرهنگ نطقه مورد هدف نیز آشنایی کامل داشته باشد. بنابراین کارمندان بسیاری از آژانس‌ها با وجود توان ارائه خدمات منحصر به فرد به مردم، از محل کار خود مرخصی گرفته‌اند و به شغل‌های دیگر مشغول شده‌اند. تعدادی از آژانس‌ها نیز نیروهای خود را به خانه فرستادند.

سخن پایانی

حوزه گردشگری در بسیاری از نقاط جهان با شیوع کرونا تحت تاثیر قرار گرفته است. میزان مسافرت‌ها و تجمعات در مکان‌های گردشگری، باعث بی‌رونق شدن صنعت گردشگری شده است. در ایران نیز گردشگری طی ۱۵ ماه اخیر تحت تاثیر قرار گرفته است. به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نیازمند راهنمایی مشاوران و متخصصان این حرفه است تا مسافران خارجی دوباره روی خوش به مسافرت در شهرهای دیدنی کشورمان نشان دهند.