به‌نظر می‌رسد وزارت جهاد کشاورزی و دست‌اندرکاران حوزه نهاده‌های دامی معتقدند باتوجه به حذف ارز ترجیحی در حوزه نهاده‌های دامی، دیگر نیازی به سامانه بازارگاه برای ساماندهی تامین و توزیع نهاده نخواهد بود، اما باتوجه به درخواست تولیدکنندگان مرغ و تخم‌مرغ به‌نظر می‌رسد فعالان حوزه تولید همچنان خواستار فعالیت سامانه بازارگاه در این حوزه هستند و نامه‌نگاری‌هایی را نیز در این زمینه با وزارت جهاد کشاورزی داشته‌اند. به همین بهانه روزنامه در این گزارش به موضوع حذف شدن یا نشدن سامانه بازارگاه و نظر تولیدکنندگان در این باره پرداخته ‌است. با گزارش همراه باشید: 

نامه‌ای برای آقای وزیر

انجمن ملی تولیدکنندگان جوجه یکروزه، اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی ایران و اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی مرغ تخم‌گذار میهن در نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی مخالفت تشکل‌های ملی صنعت طیور را با حذف سامانه بازارگاه بعد از تغییر نرخ ارز اعلام کردند.

در متن نامه این تشکل‌ها به سید جواد ساداتی‌نژاد آمده است: با عنایت به تغییر نرخ ارز و اخبار واصله از عدم تصمیم‌گیری نهایی در زمینه شیوه توزیع نهاده‌ها و همچنین تحلیل عملکرد سامانه بازارگاه در ۲ سال گذشته به استحضار می‌رسانیم سیستمی شدن توزیع نهاده‌ها از دیرباز مورد تقاضای فعالان صنعت دام و طیور بوده و این نیاز از سال ۱۳۹۸ از مجرای سامانه بازارگاه عملیاتی شد. از جمله نقاط قوت و ضعف توزیع سیستمی از طریق سامانه می‌توان به مواردی اشاره کرد. عملکرد و نقاط قوت سامانه شامل حذف واسطه‌های غیرضرور و سوداگری در مسیر توزیع، شفافیت در عملکرد واردکنندگان، نظارت در عرضه و خرید نهاده‌ها، امکان تحلیل داده‌ها و میزان مصرف نهاده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های کلان کشور، استفاده از سامانه به‌عنوان ابزاری به‌منظور تمکین تولیدکنندگان در اجرای قوانین و دستورالعمل‌ها است. از نقاط ضعف این سیستم نیز می‌توان به تخصیص و توزیع نهاده‌ها برای مصرف‌کنندگان توسط دولت، وجود بانک کشاورزی به‌عنوان حلقه پایانی تخصیص و رفع نواقص که باتوجه به نامرتبط بودن سیستم بانکی با بدنه تولید سامانه را دچار بروکراسی پیچیده کرده و باعث به مخاطره افتادن فعالیت تولیدکنندگان شده و تعریف نشدن فرآیند پاسخگویی به تولیدکنندگان بابت محموله‌های فاقد کیفیت (باتوجه به اینکه ارزش کالا قبل از تحویل پرداخت شده) اشاره کرد. 

نویسندگان این نامه تاکید داشته‌اند که با تغییر نرخ ارز مشکلات تامین، تخصیص و انتقال ارز به طور کامل حل نخواهد شد و تحریم‌های ظالمانه علیه کشور به عناوین مختلف ادامه خواهد داشت و در این شرایط مدیریت بهینه صنعت طیور برای کنترل شرایط و استفاده از ظرفیت‌های موجود و رها نکردن امورات امری است اجتناب‌ناپذیر و ادامه توزیع نهاده‌ها از طریق سامانه بازارگاه اما با مدیریت تشکل‌های ملی و رفع ایرادات جزئی باقیمانده می‌تواند نقش پررنگی در کمک به دولت برای پیشبرد و اهداف کلان کشور داشته باشد.

 این فعالان اقتصادی تاکید داشته‌اند حذف کامل سامانه بازارگاه پاک کردن صورت‌مسئله است، نه حل آن و اعلام کرده‌اند که تشکل‌های ملی صنعت طیور مخالف حذف سامانه بازارگاه هستند و معتقدند این کار زمینه‌ساز بی‌نظمی و سودجویی‌های مسبوق به سابقه خواهد شد. نویسندگان این نامه عرضه کالا صرفا از طریق سامانه بازارگاه با محوریت تشکل‌های ملی را خواستار شده و درخواست کرده‌اند قبل از هرگونه تصمیم‌گیری، این موضوع با تشکل‌های ملی مطرح شده و پس از تصمیم‌سازی مناسب نسبت به اتخاذ بهترین راهکار اقدام شود.

مخالفت سوداگران طبیعی است

برومند چهارآیین، کارشناس و فعال حوزه تولید مرغ و تخم‌مرغ درباره درخواست فعالان حوزه دام و طیور مبنی بر ادامه فعالیت سامانه بازارگاه در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: حقیقت این است که ارز ترجیحی برای خوراک طیور در نظر گرفته شود یا خیر، ما همچنان ۹۵ درصد نیاز خود به این اقلام را از طریق واردات تامین می‌کنیم، به همین دلیل معتقدیم سامانه بازارگاه در هر دو صورت می‌تواند راهکاری برای ایجاد شفافیت در تامین و توزیع نهاده‌های دامی میان تولیدکنندگان مرغ و تخم‌مرغ کشور باشد. چهارآیین با اشاره به وضعیت نامطلوب توزیع نهاده‌های دامی پیش از راه‌اندازی سامانه بازارگاه یادآور شد: مرغداران و تولیدکنندگان مرغ و تخم‌مرغ کشور پیش از راه‌اندازی این سامانه دچار مشکلات فراوانی در تامین نهاده‌های دامی بودند و دلالان بازار نهاده‌های دامی می‌توانستند با استفاده از فضای غیرشفاف در این بازار به کسب درآمدهای سرشار بپردازند. وی ضمن اشاره به مخالفت‌هایی که با ادامه فعالیت سامانه بازارگاه به عمل آمده، تاکید کرد: در شرایطی که وجود این سامانه سبب قطع درآمد برخی دلالان بازار نهاده‌های دامی شده طبیعی است این افراد برای تعطیلی این سامانه اشتیاق داشته باشند اما بدون شک وجود سامانه بازارگاه می‌تواند عامل موثری در ایجاد شفافیت و حذف واسطه‌ها به نفع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مرغ و تخم‌مرغ در کشور باشد. 

این کارشناس صنعت طیور در ادامه عنوان کرد: در هر حال با یا بدون ارز ترجیحی در تامین نهاده، سامانه بازارگاه سبب می‌شود واردکننده و مصرف‌کننده بدون واسطه در کنار یکدیگر قرار گیرند و تولیدکننده از تامین متناسب و به‌موقع نهاده موردنیاز خود اطمینان داشته باشد. در این شرایط مرغداران با آسودگی خاطر اقدام به جوجه ریزی می‌کنند. در این سامانه خریدار و فروشنده مشخص هستند، میزان نهاده وارد شده معلوم است و نیاز هر واحد مرغداری به نهاده نیز ثبت شده است؛ بنابراین احتمال تخلف و سودجویی سوداگران نهاده به پایین‌ترین حد می‌رسد. چهارآیین درباره ضعف‌های موجود در سامانه بازارگاه نیز تصریح کرد: البته ضعف‌هایی در این سامانه وجود دارد اما با مقایسه معایب و مزایای آن به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که نظام تامین و توزیع نهاده‌های دامی همچنان به وجود سامانه بازارگاه نیاز دارد. این فعال حوزه تولید طیور تاکید کرد: تاثیر مثبت سامانه بازارگاه در بهبود شرایط تولید مرغ و تخم‌مرغ به حدی است که فعالان این حوزه معتقدند خدمات آن می‌تواند به تامین و توزیع نهاده محدود نماند. یعنی توزیع اقلامی مانند جوجه یکروزه و تخم‌مرغ نیز می‌تواند از طریق این سامانه یا سامانه‌ای مشابه آن انجام شود تا شفافیت در این حوزه‌ها محقق شود. چهارآیین در پایان گفت: باتوجه به نامه‌نگاری‌ها و جلسه فعالان حوزه تولید مرغ و تخم‌مرغ با وزیر جهاد کشاورزی، به‌نظر می‌رسد نتایج مطلوبی در زمینه ادامه فعالیت سامانه بازارگاه حاصل شود.

بودن سامانه ضروری است

پرویز فروغی، دبیر کانون سراسری مرغداران گوشتی کشور در این باره در گفت‌وگو باصمت اظهار کرد: گرچه در حال ‌حاضر نیز به مدیریت سامانه بازارگاه ایرادهای فراوانی وارد است و در برخی موارد نهاده‌ها با ۴۰ روز تاخیر به‌دست تولیدکننده می‌رسد، با این حال باز به‌نظر می‌رسد وجود این سامانه می‌تواند تاثیر مطلوبی در تامین و توزیع نهاده‌ها و کانالیزه کردن این امر داشته باشد. فروغی افزود: در واقع راه‌اندازی و بهره‌برداری از سامانه بازارگاه در سال‌های اخیر یکی از دستاوردهای وزارت جهاد در مسیر تامین نهاده برای تولیدکنندگان بود که مسیر بسیاری از تخلفات را می‌بست. بدون شک وجود این سامانه حتی با در نظر گرفتن حذف ارز ترجیحی نهاده‌های دام و طیور می‌تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد و جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها را بگیرد. فروغی در این زمینه یادآور شد: تغییر منشأ ارزی در بخش نهاده‌ها در صورت اجرا به احتمال زیاد از ارز ترجیحی به ارز نیمایی خواهد بود، به همین دلیل حذف سامانه بازارگاه از مسیر تامین و توزیع نهاده‌ها باتوجه به اختلاف نرخ ارز نیمایی با ارز آزاد باز هم می‌تواند انگیزه تخلف را افزایش دهد. وی در پایان گفت: در هر حال باوجود تمام مشکلات موجود در مدیریت سامانه بازارگاه، باز هم وجود این سامانه بهتر از نبود آن است و در صورت اصلاح مدیریت آن نقش بسزایی در تامین مطلوب نهاده‌ها برای تولیدکنندگان خواهد داشت.

سخن پایانی

باتوجه به اظهارنظرهای تولیدکنندگان و فعالان حوزه مرغ و تخم‌مرغ به‌نظر می‌رسد اتفاق‌نظر برای ادامه فعالیت سامانه بازارگاه وجود دارد. آنها معتقدند حتی در صورت حذف ارز ترجیحی از نظام تامین نهاده دامی همچنان احتمال حضور دلالان و واسطه‌ها در این بازار وجود دارد که می‌تواند موجب کاهش تولید و خودداری مرغداران از جوجه‌ریزی و ادامه تولید شود. ضمن اینکه چنین سامانه‌ای می‌تواند منبع آماری دقیقی درباره میزان واردات نهاده‌های دامی و همچنین حجم تولید مرغ و تخم‌مرغ در کشور باشد و راه را برای برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در این حوزه هموار کند.