از جمله مواردی که از نکات مهم یک قرارداد کار تلقی می‌شود، بحث بیمه کارگران است. مطابق با قانون کار در ماده 100 و 48 این قانون آمده است که کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف‌ هستند براساس قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام و اگر کارگر و کارفرما مخالف با این قاعده توافق کنند، در صورت شکایت کارگر، کلیه توافق‌های انجام‌شده قبلی بی‌اعتبار خواهد شد، زیرا قانون اجازه توافق مخالف با قوانین کار و قانون بیمه کارگر و کارفرما را نمی‌دهد.

یکی دیگر از مواردی که در رابطه با بیمه موردتوجه قرار می‌گیرد، مهلت پرداخت آن است. مطابق با ماده سوم قانون تامین اجتماعی، پرداخت حق بیمه هر ماه حداکثر تا آخرین روز ماه بعد است. در کارگاه‌های مشمول قانون معافیت از پرداخت سهم بیمه کارفرمایانی که حداکثر 5 نفر کارگر دارند، این مهلت تا 2 ماه بعد خواهد بود. پرداخت حق بیمه کارگری هم می‌تواند از طریق اینترنت و هم از طریق دستگاه‌های عابر بانک یا تلفن‌های همراه و ثابت و همچنین حضور در شعب سازمان تامین اجتماعی انجام گیرد.

ضرورت حل مشکل بیمه کارگران

کارگران با اینکه با خطرات زیادی در هنگام کار مواجهند هستند، اما هنوز بیمه آنها در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد. البته نه اینکه بیمه ندارند، اما آن‌طور که باید باشد، نیست. روند رو به رشد قطع بیمه کارگران ساختمانی در حالی در جریان است که این کارگران، حتی در صورت داشتن بیمه، از مزایای بیمه بیکاری محروم هستند، چرا که آنها جزو دسته کارگران فصلی قرار می‌گیرند.

متاسفانه قشر کارگر باتوجه به شرایط پیش‌آمده از مشکلات زیادی رنج می‌برد و تنها امیدی که آنها برای آینده خود داشتند به یأس تبدیل شده، چرا که هر روز با یک بهانه؛ کارگران را از حق تامین اجتماعی محروم می‌کنند. بیمه کارگران ساختمانی فقط مخصوص به کارگرانی است که در حوزه ساخت‌وساز انواع بناها فعالیت می‌کنند. کارگران شامل تمامی کارگران در صنعت‌های مختلف می‌شوند و دارای قوانین کلی هستند. بیمه مربوط به کارگران ساختمانی علاوه بر قوانین کلی، قوانین خاص مربوط به خود را هم دارد.

غیر از داشتن لوازم ایمنی ساختمان، وجود بیمه کارگران تا حد زیادی می‌تواند دل آنان را قرص کند. این بیمه شامل تمامی کارگران ساختمانی است که از مرحله اولیه تا انتها در هر یک از مراحل ساخت، فعالیت دارند. نکته مهم اینکه تمامی کارگران باید دارای کارت مهارت از سازمان فنی و حرفه‌ای باشند و در سازمان برای پرداخت حق بیمه ثبت‌نام کرده باشند. کارگران اتباع همچنین باید کارت قانونی اقامت را هم داشته باشند. صمت در این گزارش مشکلات پیرامون موضوع بیمه کارگران ساختمانی را بررسی کرده است.

بیمه کارگران ساختمانی یک ضرورت حیاتی است

سیدهادی ساداتی، کارشناس حوزه کار در رابطه با موضوع بیمه کارگری به صمت گفت: برابر آمارها، ۵۰ درصد حوادث کار در کشور مربوط به کارگاه‌های ساختمانی است، ازاین‌رو موضوع بیمه کارگران ساختمانی به‌عنوان یک ضرورت حیاتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و مسئولان و متولیان امر باید در این زمینه اهتمام بیشتری داشته باشند.

بیمه کارگران ساختمانی و ساماندهی نشدن این قشر، مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است و با اینکه سازمان تامین اجتماعی بنا به دلایل مختلف از زیرپوشش قرار گرفتن تعداد زیادی از کارگران ساختمانی خودداری می‌کند، کارگران ساختمانی به این دلیل که مشمول قانون کار نیستند، در شرایط بیکاری نیز مشمول دریافت بیمه بیکاری قرار نخواهند گرفت و در صورت بروز اتفاق، خانواده‌های آنها نیز درگیر مشکلات فراوانی خواهند شد.

ساداتی بر لزوم عملیاتی شدن ماده 5 قانون بیمه اجتماعی کارگران در جامعه تاکید کرد و افزود: پس از گذشت ۲ سال از اصلاح و بازنگری این قانون در مجلس شورای اسلامی و تصویب کلیات آن در خانه ملت، برای به‌رای گذاشتن، آماده ورود به صحن علنی مجلس بود که مخالفت برخی نمایندگان بنا به دلایل مختلف مانع از انجام این کار شد. منابع سازمان تامین اجتماعی به علت اینکه برای بیمه کارگران ساختمانی کافی نبود، به همین دلیل قانون بیمه کارگران ساختمانی در راستای اصلاح و تغییرات ماده 5 قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی مبنی بر تغییر وضعیت منابع درآمدی سازمان تامین اجتماعی به مجلس ارائه شد.

خودداری از اجرای یک قانون مهم

وی خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته بخشی از حق بیمه کارگران ساختمانی از صدور پروانه ساختمانی و سهم مالیات بر ارزش‌افزوده شهرداری‌ها تامین می‌شد، همچنین با اصلاح ماده 5قانون بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی، مقرر شد ۱۵ درصد از حق بیمه ‌این کارگران از محل صدور پروانه و 5درصد نیز با مصوبه هیات دولت به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود. سازمان تامین اجتماعی این میزان را ناکافی می‌داند و به‌رغم افزایش ۱۵ درصدی مصوبه هیات دولت در پرداخت حق بیمه کارگران ساختمانی به این سازمان، چون این قانون مصوبه مجلس شورای اسلامی را دریافت نکرده است، از اجرای این طرح خودداری می‌کند.

ساداتی افزود: خرداد سال گذشته، کلیات طرح بیمه کارگران ساختمانی در مجلس شورای اسلامی با قید دوفوریت به‌تصویب رسید و نمایندگان مجلس شورای اسلامی ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ در جلسه علنی، گزارش دوم کمیسیون اجتماعی درباره طرح اصلاح قانون بیمه کارگران ساختمانی را بررسی کردند که در جریان بررسی این طرح، ایراداتی به بند الف ماده ‌واحده طرح گرفته و باتوجه به آنکه به دلیل برخی ابهامات نیازمند اصلاح دانسته شد، به کمیسیون اجتماعی بازگشت.

ساداتی خاطرنشان کرد: در حوزه حوادث کار، حوادث ساختمانی همچنان حرف اول را می‌زند و نحوه کار در بخش ساختمان به‌گونه‌ای است که بدون حفاظ است؛ کارفرما تنها یک بیمه مکمل خریداری و به آن اکتفا می‌کند و اهمیتی به حفاظ و ایمن‌سازی کارگر ساختمانی نمی‌دهد، در نتیجه مسائل ایمنی در حوزه ساختمان رعایت نمی‌شود، ازاین‌رو سازمان نظام‌مهندسی به‌دلیل نداشتن نظارت کافی و اصولی بر نحوه ساخت ساختمان‌ها و ایمنی آن در این زمینه مقصر است.

امیدواری نسبت به بیمه کارگران ساختمانی

وی گفت: از آنجا که کارگران ساختمانی مشمول قانون کار نیستند، در شرایط بیکاری مشمول دریافت بیمه بیکاری نمی‌شوند و اگر اتفاقی در هنگام کار برای یک کارگر ساختمانی بیفتد، یک خانواده متلاشی می‌شود.

کارگر حادثه‌دیده باید جدا از اینکه هزینه‌های درمانش را بپردازد، هر ماه حق بیمه‌اش را هم واریز کند و اگر تا 3 ماه حق بیمه نپردازد، بیمه او به‌خودی‌خود قطع می‌شود و غرامت ایام بیکاری به وی تعلق
 نمی‌گیرد.

ساداتی در پایان گفت: بحث بیمه کارگران ساختمانی، بیش از هر زمان دیگری باید موردتوجه دولتمردان قرار گیرد، چرا که در صورت بروز اتفاق ناگوار برای کارگران، خانواده‌های آنها دچار مشکلات اقتصادی فراوانی می‌شوند. باتوجه به نگاه مثبت دولت به کارگران و همراهی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با دولتمردان در اصلاح ماده 5 قانون بیمه کارگران ساختمانی، امید است، مشکلات و موانع فراروی این قشر در کمترین زمان حل شود.

پرداختی دولت در پوشش بیمه‌ای کارگران ساختمانی

اکبر شوکت، کارشناس حوزه کار به صمت گفت: آخرین بار موضوع مرتبط با بیمه کارگران ساختمانی در فروردین‌ ۱۴۰۱ در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح‌ شده و رأی لازم را کسب کرده که حتی شامل مسائل مالی به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه مطرح‌شده در این‌باره می‌شد. کمیسیون اجتماعی مجلس، یک هفته پس از ایراد مجلس به طرح بیمه کارگران ساختمانی در فروردین‌ امسال، با برگزاری جلسه‌ای رفع ابهام موضوع را انجام داد که تا به امروز این طرح همچنان مسکوت باقی‌ مانده است.

این فعال حوزه کار اضافه کرد: در حال ‌حاضر حدود ۷۰۰ هزار نفر از کارگران ساختمانی تحت‌پوشش بیمه‌ای سازمان تامین اجتماعی هستند و باتوجه به آمار موجود، همین تعداد از کارگران فعال در حوزه ساختمان نیز در نوبت پوشش بیمه‌ای قرار دارند که در صورت به سرانجام رسیدن طرح اصلاح ماده ۵ قانون بیمه کارگران ساختمانی در مجلس، مشمول بیمه تامین اجتماعی خواهند شد.

براساس قانون مرتبط با طرح بیمه کارگران ساختمانی، بخشی از منابع مالی بیمه کارگران ساختمانی باید از محل پروانه‌های ساختمانی تامین شود.

معاش کارگران، در خطر جدی

اصلاحیه ماده ۵ قانون بیمه کارگران ساختمانی در این راستا است؛ منابعی که از محل پروانه‌های ساختمانی برای تامین مالی طرح بیمه کارگران ساختمانی دریافت می‌شود، کفاف تامین منابع را نمی‌دهد، البته سهم پرداختی دولت در پوشش بیمه‌ای کارگران ساختمانی نیز 3 درصد مشخص‌شده در قانون است.

این کارشناس حوزه کار افزود: بیش از یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سطح کشور در قالب کارگران ساختمانی در پروژه‌های مختلف ساخت‌وساز مشغول به کار هستند که آنها را باید در قالب یک میلیون و 500هزار سرپرست خانوار به‌شمار آورد که با احتساب خانواده‌های آنها در حدود ۶ میلیون نفر از جمعیت کشور را شامل
می‌شوند.

وی ادامه داد: بیش از ۵۰ درصد جمعیت کارگران ساختمانی، باوجود تلاش‌های فراوان، همچنین تحت‌پوشش هیچ نوع بیمه بازنشستگی قرار ندارند و سابقه یک روز بیمه در دوران کاری بسیاری از آنها ثبت ‌نشده که ممکن است محدوده سنی آنها به مرز ۶۰ سالگی نیز رسیده باشد که برای تامین معاش خانوار مجبور به انجام کارهای ساختمانی بدون دستمزد کافی و بیمه
هستند.

سخن پایانی

بخش قابل‌توجهی از نیروی کار کشور در قالب کارگران ساختمانی در حوزه‌های عمرانی و ساخت‌وساز فعالیت دارند که با نگاه به شرایط سختی کار آنها در محیط‌های پرخطر و در قالب کارهای دشوار و طاقت‌فرسا در اجرای پروژه‌های مرتبط با ساخت‌وساز، نیازمند بهره‌مندی از پوشش بیمه‌ای در سازمان‌های بیمه‌گر به‌ویژه سازمان تامین اجتماعی
هستند.

براساس داده‌های آماری مرتبط با فعالیت کارگران ساختمانی، بیش از یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار کارگر در حوزه فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی در کشور مشغول به کار هستند که البته بخش قابل‌توجهی از این افراد در دسته‌بندی کارگران فصلی و پروژه‌ای فعالیت دارند که علاوه بر شرایط سختی کار و نبود اشتغال مداوم در طول سال که منجر به ایجاد ناپایداری در کسب درآمد و تامین معیشت خانوار آنها می‌شود، بخشی از این افراد به‌دلیل عدم‌همراهی دولت‌ها و مجالس در دوره‌های گذشته درباره پرداخت سهم حق بیمه و تصویب قوانین حمایتی، تحت‌پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار ندارند، از این‌رو ضرورت دارد هرچه سریع‌تر، مسئولان ذی‌ربط برای حل مشکل کارگران دست به کار شوند تا این قشر زحمتکش بتوانند حق و حقوق خود را در حوزه بیمه کار دریافت کنند.