این کشورها با استفاده از ابزارهای در اختیار خود هر سال نظر تعداد زیادی از جهانگردان و گردشگران را به کشورهای خود جلب کردند. کشور ما نیز به‌عنوان یکی از کشورهای دارای پیشینه تاریخی به‌‌طور بالقوه جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی فراوانی برای جلب جهانگردان دارد؛ با این حال هیچ گاه نتوانسته از این ظرفیت بالقوه به‌طور مطلوب استفاده کند. متاسفانه در ۲ سال اخیر همه‌گیری ویروس کرونا در جهان باعث رکود هرچه بیشتر صنعت گردشگری و خروج جهانگردان از کشور ما شده است.

به میراث خود توجه نمی‌کنیم

لباف خانیکی، باستان‌شناس، کارشناس میراث فرهنگی و مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: میراث فرهنگی و ساختارهای مرتبط با آن که بخش مهمی از گردشگری را شامل می‌شوند، مقوله‌ای وارداتی هستند و ۱۰۰ سال بیشتر از عمر آنها در کشور نمی‌گذرد و متاسفانه از همان آغاز نیز برخورد حکومت‌ها با این حوزه‌ها در بیشتر موارد غیرعلمی و آسیب‌زننده بوده است. با چنین رویکردی که تا امروز نیز ادامه دارد، نمی‌توان انتظار رونق در این بخش و علاقه‌مندی جهانگردان را داشت.

خانیکی خاطرنشان کرد: در جهان امروز، باستان‌شناسی و موزه با گذشته تفاوت‌‌های بسیاری پیدا کرده و فقط محدود به نمایش آثار نیست. درحال‌حاضر اهمیت اشیای تاریخی این است که هر یک از آنها اطلاعاتی را از گذشته بیان می‌کنند و این موضوعی است که در گردشگری ما کمتر به آن توجه شده و در بسیاری از موارد مثلا موزه‌های ما نقش یک نمایشگاه را ایفا می‌کنند.

وی در این باره تصریح کرد: گاهی حتی کسی نیست که درباره اشیای قرار گرفته در موزه‌ها توضیحی را به مخاطب ارائه دهد و بازدید از موزه‌های ما صرفا محدود به قدم زدن در فضایی می‌شود که مملو از اشیای ارزشمند است. بازدیدکنندگان کنجکاوی که از راه‌های دور و نزدیک وارد کشور شده‌اند با مراجعه به موزه‌های ما اطلاعات و دانشی را که انتظار دارند دریافت نمی‌کنند، به همین دلیل موزه‌های ما کم‌کم کاربرد خود را از دست می‌دهند.

واکسن کرونا جهانگردی را نجات می‌دهد

بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه گردشگری کشور معتقدند علاوه بر آنچه تحریم‌ها، شرایط سیاسی و همه‌گیری بیماری کرونا بر سر صنعت گردشگری کشور آورده‌، روند نه‌چندان سریع واکسیناسیون در کشور نیز در تداوم این رکود موثر بوده که باید مورد توجه قرار گیرد.

امید قادری، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمانشاه در گفت‌وگو با صمت درباره عوامل موثر بر جذب جهانگردان به ایران عنوان کرد: در نزدیک ۲ سال گذشته شیوع ویروس کرونا در دنیا باعث بروز مشکلات بسیاری در حوزه جهانگردی و گردشگری شد؛ به‌نحوی که کشورهای صاحب سبک در حوزه توریسم نیز با مشکلات فراوانی در این بخش روبه‌رو شدند.

قادری ضمن اشاره به اینکه ایران نیز در پی همه‌گیری ویروس کرونا در حوزه گردشگری با همین مشکلات مواجه است، خاطرنشان کرد: نمی‌توان همه مشکلات در حوزه گردشگری کشور را به گردن ویروس کرونا انداخت، زیرا همان‌طور که می‌دانید ما پیش از همه‌گیری این ویروس نیز در کشور با موانع و سختی‌های فراوانی در صنعت توریسم مواجه بوده‌ایم.

این فعال حوزه گردشگری کشور تداوم مشکلات این صنعت در کشور را بی‌ارتباط با واکسیناسیون همگانی کرونا ندانست و عنوان کرد: کشورهایی که توانستند واکسیناسیون همگانی قابل‌قبولی برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا داشته باشند، به‌تدریج در حال بازگشت به شرایط پیش از شیوع این بیماری هستند و دوباره پذیرای جهانگردان شده‌اند اما کشور ما همچنان به‌دلیل مسائل مختلف از جمله تحریم‌ها و روند کند واکسیناسیون نمی‌تواند به فعالیت مطلوب صنعت گردشگری و رونق آن فکر کند.

وی از گردشگری و جذب جهانگردان به‌عنوان یک صنعت پیچیده و پیشرفته نام برد و تاکید کرد: ما حتی بدون در نظر گرفتن ویروس کرونا و پیامدهای آن نمی‌توانیم با یک نگرش سنتی به گردشگری و مسائل مربوط به آن انتظار رونق اقتصادی در این زمینه داشته باشیم.

قادری با اشاره به انتظارات کنونی جهانگردان از کشورهای میزبان خود تصریح کرد: گونه‌های مختلف گردشگری از قبیل گردشگری سلامت، گردشگری روستایی، گردشگری زیارتی و گردشگری تفریحی نیازمند زیرساخت‌های متناسب با خود هستند و کشورهایی می‌توانند در این صنعت موفق باشند که متناسب با شرایط خود زیرساخت‌های لازم را برای گردشگران در هر یک از این گونه‌ها فراهم کنند. جدا از عوامل خارجی دخیل در رکود صنعت گردشگری و جذب جهانگردان نیازمند برخی بازنگری‌ها در این صنعت هستیم.

سخن پایانی...

برای یافتن نمونه‌های قابل‌ذکر در میان کشورها که برای جذب جهانگردان برنامه‌های مختلفی را در نظر می‌گیرند لازم نیست راه دوری برویم. نمونه بارز این موضوع در همین همسایگی خودمان، ارمنستان و ترکیه به‌راحتی قابل‌مشاهده است. برنامه‌ریزی‌های انجام شده در حوزه گردشگری علاوه بر فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب برای توسعه این صنعت و جذب جهانگردان، با شگردهای مختلفی از جمله تورها و کنسرت‌های موسیقی در سال‌های گذشته توانسته پای بسیاری از جهانگردان را به این کشورها باز کند.

علاوه بر این در همین مدت وعده‌هایی مانند ارائه ویزای اقامت دائم با سرمایه‌گذاری‌های حوزه مسکن توانسته صاحبان سرمایه را از کشورهایی مثل ایران به ترکیه بکشاند. حتی می‌بینیم که دولتمردان این کشورها از بیماری کرونا و واکسیناسیون نیز به‌عنوان یکی از ترفندهای جذب جهانگرد استفاده می‌کنند و در کشوری مثل ارمنستان جهانگردان از بسیاری از کشورها با وعده واکسیناسیون بدون نوبت و رایگان کرونا، به این کشور فرا خوانده شدند.

تمام این برنامه‌ریزی‌ها در کشورهای دور و نزدیک برای گسترش صنعت گردشگری و جذب جهانگردان در حالی اتفاق می‌افتد که سهم بسیاری از این کشورها از آثار فرهنگی، تاریخی، طبیعی و اقلیمی به هیچ وجه قابل مقایسه با کشور ما نیست، اما ما با اینکه روی گنجی نشسته‌ایم که می‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور را برطرف کند، به این ‌ظرفیت بی‌توجهیم.