در این راستا، صمت با توجه به حوادث اخیر جاده‌ای در کشور نقش ایمنی در حمل‌ونقل جاده‌ای بررسی کرده ‌است.

باید روزآمد باشیم

مسعود دانشمند، کارشناس اقتصاد و فعال حوزه حمل‌ونقل تجاری در گفت‌وگو با صمت درباره مسئله ایمنی در جاده‌ها و ارتباط آن با رونق تجاری و توسعه اقتصادی عنوان کرد: جاده‌های کشور نقاط ناایمن بسیاری دارند. 

جاده‌های استاندارد طبق مقررات و استانداردهای تعریف‌شده «تیر» (TIR) مولفه‌های خاص خود را دارند که از عرض جاده و شانه خاکی تا ماهیت علائم راهنمایی و رانندگی و استراحتگاه‌های جاده‌ای را شامل می‌شود.

دانشمند تاکید کرد: براساس ضوابط کامیون‌های ترانزیت فقط در مسیرهای تیر مجاز به تردد هستند و حوادث در جاده‌های غیر این مسیرها زیر پوشش خدمات بیمه‌ای قرار نمی‌گیرند. با این وضعیت طبیعی است تعداد جاده‌های تیر می‌تواند رغبت بیشتری برای انتخاب جاده‌های ایران با هدف ترانزیت کالا ایجاد کند.

این کارشناس حوزه تجارت درباره خدمات رفاهی در جاده‌های تیر نیز یادآور شد: در جاده‌های تیر، باید در فواصل معین «تیرپارک» وجود داشته باشد. تیرپارک‌ها پارکینگ‌ها و استراحتگاه‌هایی در جاده‌های تیر هستند که آنها نیز براساس استانداردها خدماتی را به رانندگان و ناوگان حمل‌ونقل ارائه می‌دهند و کالای داخل کامیون تا زمان توقف در تیرپارک زیر پوشش خدمات بیمه‌ای خواهد بود. کامیون‌های ترانزیت فقط حق توقف در تیرپارک‌ها را دارند و عواقب و هزینه‌های بروز هرگونه اتفاق و حادثه در توقف‌های خارج از تیرپارک خارج از پوشش بیمه و برعهده خود راننده خواهد بود.

وی درباره جاده‌های تیر در کشور تاکید کرد: برخی مسیرها در کشورما نیز جزو جاده‌های تیر به شمار‌ می‌روند که شاید معروف‌ترین آنها مسیر مرز بازرگان، تهران تا بندرعباس و همین‌طور مسیر مرز بازرگان، ‌تهران، ‌مشهد تا دوقارون باشند که استانداردهای تیر را دارند و زیر پوشش آن هستند.

دانشمند در این زمینه تاکید کرد: البته مسیرهایی نیز در کشور داریم که ادعای استاندارد بودن درباره آنها مطرح است اما زیر پوشش تیر نیستند و نمی‌توان از آنها برای ترانزیت کالا با معیارهای استاندارد بهره برد.

وی گفت: وزارت راه و شهرسازی ایران زیر نظر سازمان جهانی حمل‌ونقل عضو کنوانسیون تیر است؛ بنابراین وقتی جاده‌هایی با مبانی استاندارد در کشور احداث می‌شود، وزارت راه این موضوع را اعلام کرده و کارشناسان با تایید مولفه‌های مورد نیاز، این جاده را به فهرست جاده‌های تیر قابل تردد وسایل نقلیه ترانزیت اضافه می‌کنند.

رعایت استاندارد جاده‌سازی

وی درباره احداث جاده‌هایی با این استانداردها نیز گفت: طبیعتا استاندارد جاده‌سازی باید در همه مسیرهای مواصلاتی رعایت شود اما می‌توان در این زمینه با در نظر گرفتن نقاط ورودی و خروجی کشور، اولویت‌ها را در این زمینه مشخص کرد. هرچه بتوانیم تعداد جاده‌های تیر را در کشور افزایش‌ دهیم، می‌توانیم به جلب نظر بیشتر فعالان حوزه تجارت و ناوگان ترانزیت بپردازیم و سودآوری مطلوب ارزی را نیز داشته باشیم.

اهمیت نگهداری جاده‌ها

این فعال حوزه حمل‌ونقل تجاری در ادامه تاکید کرد: احداث جاده و مسیرهای مواصلاتی تیر در کشور فقط محدود به دوره احداث نمی‌شود و موضوع نگهداری جاده‌ها، ترمیم و به‌روز بودن علائم در آنها اهمیت دارد زیرا ایرادها در این بخش توسط بازرسان، رانندگان و کارشناسان بیمه رصد می‌شود و اگر در این موارد جاده‌ها دچار ایراد باشند، شامل خدمات بیمه نمی‌شوند. 

در ادامه وقتی رانندگان از این موضوع مطلع باشند ترجیح‌ می‌دهند مسیرهای دیگری را برای عبور کالاها انتخاب کنند.

دانشمند در پایان گفت: جاده‌های ترانزیت یکی از اجزای مهم حمل‌ونقل کالاهای تجاری هستند و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن، کیفیت، ایمنی و امنیت آنها، شرایط خوبی برای ترانزیت کالاها در کشور متصور بود.

ایمنی جاده،‌ معضل جدی ترانزیت

احمد کریمی، دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران کشور نیز درباره مشکلات ایمنی جاده‌های کشور در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: ایمنی جاده‌های کشور بدون تردید یکی از معضلات جدی امروز حمل کالا و ترانزیت در کشور است که متاسفانه به دلایل مختلف نیز در این سال‌ها با بی‌مهری مواجه بوده است.

کریمی در این زمینه با اشاره به وضعیت نامطلوب جاده‌ها افزود: اگرچه همواره در بحث کیفیت جاده‌ها با محدودیت‌های فراوانی روبه‌رو بوده‌ایم اما در یکی دو سال اخیر این مسئله، وضعیت نامطلوب‌تری را پیدا کرده است.

وی با اشاره به افزایش هزینه‌های مرتبط با راه‌سازی تاکید کرد: در این مدت افزایش نرخ نهاده‌هایی مانند قیر و عدم تامین آن به شکل مطلوب، نگهداری از جاده‌ها و احداث جاده‌های جدید را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است. هرچند برخی کارشناسان معتقدند با برنامه‌ریزی و مدیریت درست می‌شد حتی در همین دوران و با همین بودجه و اعتبار شرایط بهتری برای ایمنی جاده‌های کشور رقم زد.

توصیه‌های غیر‌ضروری نمایندگان 

دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران کشور تصریح کرد: متاسفانه در همین مدت عوامل دیگری مانند توصیه‌های برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به سازمان راهداری، وضعیت جاده‌های کشور را دشوارتر کرد. به دلیل این توصیه‌ها مشاهده می‌کنیم بعضی از مسیرهای غیرضروری و کم‌تردد در اولویت احداث و بازسازی قرار گرفتند و به جای اهمیت دادن به مسیرهای پرتردد، به آنها پرداخته شد. 

در واقع در این زمینه تا مدتی اوضاع بر این منوال بود که از بودجه و اعتبار در نظر گرفته شده برای راهسازی کشور، برای جلب رضایت نمایندگان مجلس استفاده می‌شد و نقاط نیازمند توجه مورد غفلت قرار می‌گرفت. همین موضوع باعث شد کیفیت برخی مسیرهای پرتردد بیش از گذشته تحت تاثیر فرسودگی قرار بگیرد.

هزینه‌های بالای نگهداری جاده

کریمی در ادامه خاطرنشان کرد: هزینه‌های بالای نگهداری جاده‌ها در این مدت را نیز نباید فراموش کنیم که مزید بر علت بود. در واقع به همین دلیل فعالان حمل‌ونقل جاده‌ای از طرح افزایش عوارض حمل بار از ۴ درصد به ۹ درصد حمایت کردند زیرا درآمدهای پیشین دیگر به هیچ‌وجه جوابگوی هزینه‌ها نبود.

وی در این باره که آیا افزایش عوارض می‌تواند کمک قابل توجهی به بهبود کیفیت جاده‌ها کند نیز گفت: حتما می‌توان این بهبود را ایجاد کرد اما نیاز به شرایطی هم دارد. در همان ایامی که سازمان راهداری از تشکل‌های فعال در این حوزه درخواست حمایت برای افزایش عوارض می‌کرد، تاکید کردیم انتظار داریم این سازمان هم نظر تشکل‌ها را درباره نحوه و اولویت هزینه‌کرد این دریافتی‌ها اعمال کند زیرا معتقدیم فعالان این بخش به‌خوبی نقاط ضعف مسیرهای مواصلاتی کشور را می‌دانند و می‌توانند اولویت‌دهی در این مورد به‌درستی عمل کنند.

زیان‌های ناشی از بی‌توجهی به ایمنی

دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران کشور در‌باره زیان‌های ناشی از بی‌توجهی به ایمنی جاده‌ها بیان کرد: قطعا وقتی جاده‌های کشور از نظر زیرسازی، آسفالت و روکش ضعیف باشد، هر لحظه باید منتظر خسارت‌های مالی و زیان‌های جانی باشیم. غیر از این موارد، کیفیت نامطلوب جاده‌ها حتی اگر خسارت‌های آنی ایجاد نکند، موجب استهلاک بیشتر ناوگان حمل‌ونقل و ایجاد هزینه‌های بیشتر می‌شود که باز هم به ‌زیان اقتصاد کشور خواهد بود.

علائم راهنمایی و رانندگی پیام‌رسان نیستند

این فعال حوزه حمل‌ونقل کشور درباره وضعیت علائم جاده‌ای و نقش آنها در ایمنی جاده‌ها تاکید کرد: یکی دیگر از موضوعاتی که در بحث حمل‌ونقل جاده‌ای با آن مواجه هستیم، علائم راهنمایی و رانندگی است. در جاده‌های ما گاهی علائم آنقدر ضعیف است و پیام‌رسان نیست که رانندگان بخش عمومی را دچار مشکلات جدی و حادثه‌های دلخراش می‌کند. در این حوزه نیز فاصله‌ معناداری با استانداردهای مطلوب داریم.

کریمی خاطرنشان کرد: یکی از دلایل روزآمد نبودن علائم در جاده‌های کشور کم‌توجهی مسئولان است. اما در کنار آن باید به انتخاب پیمانکاران مناسب برای این کار نیز توجه شود. انتخاب این افراد گاه به گونه‌ای است که کار در این بخش هیچ‌گاه به نتیجه مطلوب نمی‌رسد و باعث بروز حوادث متعدد در جاده‌های کشور می‌شود.

وی افزود: شاید تصور دست‌اندرکاران این باشد که علائم تاثیر زیادی در ایمنی جاده‌ها ندارند و به آنها به چشم زینت جاده نگاه کنند اما رانندگان جاده به‌خوبی از اهمیت حیاتی علائم راهنمایی و رانندگی در جاده‌ها مطلع هستند.  اهمیت این علائم در مسیر جاده‌ها تا حدی است که ممکن است رانندگان مسیر دیگری را برای عبور برگزینند.

کریمی در زمینه جلب نظر رانندگان کشورهای دیگر برای عبور از مسیرهای کشور تاکید کرد: امروز بخش عمده بار در کشور توسط رانندگان داخلی جابه‌جا می‌شود، اما وقتی ناوگانی از اروپا وارد ایران شود و شرایط را ببیند به دلیل اهمیت سلامت ناوگان خود، حتما درباره کیفیت جاده‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنند؛ بنابراین، این موضوع در استقبال از جاده‌های ایران تاثیر منفی می‌گذارد.

خدمات رفاهی ناوگان حمل‌ونقل

دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران کشور همچنین درباره امنیت جاده‌ها و خدمات رفاهی برای ناوگان حمل‌ونقل در طول این مسیرها عنوان کرد: ‌در زمینه امکانات موجود در مسیرهای حمل‌ونقل بار و ترانزیت، جز در برخی مسیرهای معدود که خدمات برای عموم -نه برای بخش حمل‌ونقل جاده‌ای- در نظر گرفته ‌شده، در بیشتر محورهای مواصلاتی کشور فاقد خدمات‌دهی مطلوب به رانندگان فعال در بخش جاده‌ای هستیم و طی سال‌ها در این بخش بسیار ضعیف عمل شده است.

پیشنهاد ایجاد تیرپارک‌ها

کریمی یادآور شد: حتی از سوی تشکل‌های صنفی نیز پیشنهادهایی برای ایجاد تیر‌پارک‌ها ارائه شده که مورد توجه قرار نگرفته است در حالی که فعالان این حوزه به‌خوبی می‌دانند اگر این سرمایه‌گذاری اتفاق بیفتد، هم از محل خود تیرپارک و هم از محل جبران خسارت‌هایی که نبود این امکانات در این سال‌ها ایجاد کرده، می‌توانیم صرفه‌‌جویی زیادی در هزینه‌ها داشته باشیم و به بهبود ایمنی و امنیت جاده‌ها و مسیرهای ترانزیتی کشور بپردازیم.

وی توضیح داد: این موضوع درباره امنیت جاده‌ها هم بسیار حائز اهمیت است. در هر ۳۰ کیلومتر فاصله باید یک تیرپارک وجود داشته باشد که این موضوع استاندارد اروپا و دنیا است. اگر چنین امکاناتی در جاده‌های ایران وجود داشت امنیت جاده‌ها را بسیار بالا می‌برد. در واقع امروز یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم در حمل‌ونقل جاده‌ای، افزایش گزارش‌های ناامنی جاده‌ها و تهدید جانی و مالی رانندگان است.  

کریمی در پایان گفت: متاسفانه در مجموع باید گفت در مسیر جاده خدمات رفاهی ما تقریبا صفر است و با این شکل و سیاق نمی‌توان انتظار داشت حتی با حل‌وفصل موضوعات برون‌مرزی، استقبال مطلوبی از مسیرهای ترانزیتی کشور شود.

سخن پایانی

تجارت امروز دنیا همراه با ۳ مولفه سرعت جابه‌جایی، کیفیت انتقال و کاهش هزینه‌ها شانه‌به‌شانه در حال حرکت است که ایمنی تقریبا بر هر کدام این مولفه‌ها تاثیرگذار است. پس اگر قرار است از موقعیت استراتژیک کشور در راستای ارزآوری استفاده کنیم، باید این ۳ مولفه در حمل‌ونقل جاده‌ای مد نظر قرار گیرد. در غیر این صورت در آینده‌ای نه‌چندان دور قافیه حمل‌ونقل تجاری جاده‌ای را به یکی از کشورهای همین حوزه خواهیم باخت. آن وقت باز هم باید بنشینیم و در سوگ فرصت‌های سوخته، مرثیه‌سرایی کنیم.