ضرورت شفاف‌سازی بازار سنتی
چالش خوداظهاری یدکی‌ها ادامه دارد
بازار لوازم یدکی، یکی از پرچالش‌ترین بازارهای کشور بوده که به‌دلیل بزرگی، گستردگی و تنوع، مدیریت آن پیچیدگی‌های خاصی دارد. ثبت قطعات، دریافت کد رهگیری، شناسنامه‌دار کردن آنها و... به‌دلیل برخی مشکلات زیرساختی در نیمه نخست سال جاری انجام نشد. در این میان، جمع‌آوری قطعات قاچاق منوط‌به شناسایی ۸۰ درصد قطعات موجود بازار شده است. اما چگونه می‌توان شفاف‌سازی را در شبکه تولید تا توزیع با سرعت بیشتر محقق کرد؟
انتقال مالکیت‌ها
امیرحسین صیرفی از کارشناسان اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران درباره شفاف‌سازی شبکه تولید تا توزیع به صمت گفت: الزام ثبت قطعات و اظهار موجودی در بازار برای دریافت کد رهگیری به ۱۵ آذر موکول و مهلت فروش این قطعات تا ۱۵ بهمن تمدید شد.
وی افزود: اتحادیه در حال پیگیری موضوع است تا زمان فروش نیز محدود نباشد، زیرا قطعاتی که مثلا ۵ سال در قفسه فروشگاه‌ها بود‌ه‌اند در چند ماه به‌فروش نخواهند رسید.
وی در ادامه این موضوع به مشکل انتقال مالکیت‌ها اشاره کرد و افزود: فروشندگان قطعات یدکی موظفند موجودی انبارهای خود را برای دریافت کد رهگیری در سامانه جامع تجارت اظهار کنند. در مرحله دوم پس از ثبت‌نام، یک پایه حقیقی به‌عنوان نقش برای اظهارکننده تعریف می‌شود. سپس در قسمت بارگذاری صلاحیت‌ها، مشخصات جواز کسب وارد شده و فرد به‌عنوان تاجر حقیقی شناسایی می‌شود. همین مکانیسم برای شرکت‌ها نیز پیگیری شده و این شرکت‌ها به‌عنوان تاجر حقوقی ثبت می‌شوند؛ بنابراین هر بازرگانی باید در این سامانه یک نقش تجاری برای رسمی بودن فعالیتش تعریف کند. در ادامه همین شفاف‌سازی برای انبارها هم رخ می‌دهد و تعداد انبارها و موجودی آنها اظهار می‌شود. به‌این ترتیب برای قطعاتی که مشمول کدشناسا شده‌اند که در قطعات یدکی خودرو شامل ۵۵ قطعه است، کد رهگیری صادر و تحویل می‌شود، اما مشکل در ادامه این مسیر است.
وی با اشاره به چالش فروشندگان بازار یدکی در بخش فروش، گفت: در حال‌حاضر می‌توان گفت بیش از ۹۰ درصد بازار نمی‌پذیرند با فاکتور رسمی یا انتقال مالکیت از طریق سامانه جامع تجارت خریدوفروش داشته باشند.
ضرورت اعتمادسازی
صیرفی در پاسخ به این پرسش که چرا خریداران و فروشندگان ارائه فاکتور رسمی را نمی‌پذیرند، گفت: به سیستم اعتماد ندارند، چون مجبور هستند تمام موجودی خود را اظهار کنند.
او با اشاره به عدم‌اعتماد موجود در بین اصناف، ادامه داد: پس از سال‌ها قرار است طرحی در سطح صنف لوازم یدکی اجرا شود که برخی با توجه به تجربیات قبلی این نوع طرح‌ها، دیدگاه مثبتی نسبت به آن ندارند. این فعال بازار لوازم یدکی افزود: همچنین بخشی از فعالان بازار سنتی قطعات یدکی، ظرفیت پیاده‌سازی و انجام کار را در این قالب ندارند. برای اجرای این طرح، علاوه‌بر دانش تجاری، افراد مشمول باید نسبت به وسایل فناور مانند رایانه و نحوه استفاده از آنها هم اطلاعات کافی داشته باشند.
این کارشناس حوزه بازار قطعات خودرو گفت: بازار سنتی ایران، خریدوفروش و کالا را به‌خوبی می‌شناسد، اما سواد استفاده از سیستم‌های جدید را ندارد؛ بنابراین خلأ اعتماد و ظرفیت اجرا انجام کامل طرح را با چالش روبه‌رو کرده است.
چالش فاکتور رسمی
صیرفی در ادامه با بیان اینکه این دو پارامتر سبب‌شده برخی از فعالان بازار قطعات یدکی تمرد کرده و از اجرای طرح شفاف‌سازی شانه خالی کنند، تصریح کرد: در این بخش کسانی که مسیر شفاف‌سازی را در سامانه جامع تجارت طی کرده‌اند برای فروش با سد بزرگی مواجه شده‌اند که خریدار به دلایلی که توضیح داده شد، حاضر به دادن فاکتور رسمی نیست. بنکداران محصولات را کجا به‌فروش برسانند؟ در این زمینه حتی فروشندگان خرد که برای تعمیرگاه‌ها تامین قطعه دارند هم با مشکل مواجه هستند؛ بنابراین در ادامه با پدیده انباشت قطعات در انبارها مواجه خواهیم بود.
این عضو اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران افزود: در حال‌حاضر براساس الزام سامانه جامع تجارت، فروشندگان قطعات یدکی باید اعلام کنند محصولات خود را به چه کسانی، با چه تعداد و با چه قیمتی به‌فروش رسانده‌اند.
وی اظهار کرد: با این عملکرد قرار است مشخص باشد چه کسانی قطعات را خریدار کرده و اینکه کالاهایی که دارای کدشناسا شده‌اند و قاچاق نیستند، مدیریت شوند و همچنین مشخص شود در طول زنجیره تامین، چه میزان کالا انباشت شده است.
او یادآور شد: این برنامه روی کاغذ ایده‌آل است، اما در اجرا فعال بازار که بیش از ۷۰ سال امور کاری خود را روی سررسید دنبال و ثبت می‌کرده، به مشکل می‌خورد.
وی گفت: در حال‌حاضر با تمام فشارهایی که به این بازار سنتی وارد شده، اجرای این طرح در نهایت به اضافه شدن یک رایانه روی میز فعالان بازار ختم شده است.
ظرفیت‌سنجی پیش از اجرا
در میان اخبار
صیرفی در ادامه خاطرنشان کرد: حال اگر فعال بازار محصولاتش را با این مشکلات و عدم‌صدور فاکتور رسمی به‌فروش برساند، بین موجودی انبار او و آنچه در سامانه به ثبت رسیده مغایرت‌هایی به وجود خواهد آمد که منجر به جریمه شدن او می‌شود.
این فعال بازار لوازم یدکی با بیان اینکه برای پیاده کردن یک طرح باید نخست ظرفیت اجرایی آن در میدان عمل مورد سنجش قرار بگیرد، تاکید کرد: خلأهای موجود برای اجرای طرح باید با آموزش افراد حل شده و در ادامه به مرحله اجرا برسد.
اتاق اصناف و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید تسهیلگری کرده و کار را گام‌به‌گام جلو ببرند. علاوه‌بر این، میزان پیشرفت از مشوق‌هایی که تخصیص داده می‌شود، تاثیر می‌پذیرد؛ بنابراین باید در فرآیند زمانی ضمن اعتمادسازی به افراد آموزش‌های لازم هم داده شود.
او گفت: در حال‌حاضر کسانی که تمکین کرده و از این سیستم (ثبت تمام قطعات در سامانه جامع تجارت) پیروی کرده‌اند، در خطر از دست دادن بازار خود هستند.
صیرفی برای حل این مشکل پیشنهاد داد که مسئولان برای کسانی که خوداظهاری داشته و موجودی قطعات را به ثبت رسانده‌اند، تخفیف‌هایی در نظر بگیرند و به آمار میزان فروش بسنده کنند، زیرا از مهر سال آینده سامانه مودیان فروشگاهی لازم‌الاجرا شده و در این زمان اصناف باید با فاکتور الکترونیک فعالیت کنند. در اینجا بحث مالیات، تراکنش مالی فعالیت‌ها را در دسترس‌تر قرار خواهد داد.
شفاف‌سازی در گمرک
در ادامه نادر روان از دیگر فعالان بازار لوازم یدکی خودرو درباره شفاف‌سازی در شبکه تولید تا توزیع قطعات خودرو به صمت گفت: نخستین پرسش این است که منظور از اجرای طرح چیست؟ اگر هدف حذف قطعات قاچاق از سطح بازار است، باید گفت بخشی از این قطعات از مبادی رسمی وارد کشور می‌شود. قطعات در حالی از گمرکات کشور مجوز ترخیص دریافت کرده‌اند که هویت آنها مشخص نیست.
وی با اشاره به وحود تحریم‌ها افزود: با آغاز محدودیت‌های بین‌المللی، فعالیت نمایندگی‌های شرکت‌های خارجی در کشور تعلیق شده و محصولات به‌طور مستقیم از کشور مبدأ خریداری نمی‌شود؛ بنابراین امکان صحت‌گذاری وجود ندارد. کالا وارد شده و کد رهگیری دریافت کرده و در بازار توزیع می‌شود؛ در نتیجه مسئله قاچاق ارتباطی به عرضه در داخل ندارد و موضوع باید از گمرکات کشور پیگیری شود.
هدایت درست در ساختار ورودی
صیرفی ادامه داد: این امر هم به زیرساخت‌ها مربوط است و متولیان امر باید بتوانند در ساختار ورود کالاها هدایت‌گری درستی داشته باشند؛ بنابراین یکی از مراحل شفاف‌سازی در این بخش است.
این فعال صنعت خودرو تصریح کرد: اجرای این طرح مانند جایگزینی چک صیادی با چک‌های قدیمی باید به مرور انجام شود. در واقع همزمان با صدور چک‌های صیادی، چک‌های قدیمی هم در بازار رد و بدل می‌شد تا کم‌کم چک‌های جدید در بین مردم پذیرفته شود.
تخصیص مشوق
روان با بیان اینکه خوداظهاری تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیازمند زمان است، عنوان کرد: باید فرهنگ‌سازی شود تا فعالان بازار قطعات یدکی چه در تولید و چه فروش، تشویق به شفاف‌سازی شده و خود را ملزم به دریافت کد رهگیری کنند. او اظهار کرد: همچنین اگر مصرف‌کنندگان در بازار فقط محصولاتی را خریداری کنند که دارای کد شناسا هستند، تامین‌کنندگان نیز خود را ملزم به دریافت کد رهگیری می‌کنند؛ بنابراین تا در این زمینه فرهنگ‌سازی نشود، اجرای طرح‌ها موفقیت‌آمیز نخواهند بود.
این عضو اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات در ادامه سخنان خود تاکید کرد: آگاهی‌دهی نسبت به این‌گونه طرح‌ها در بین مخاطبان آن، انجام نمی‌شود و این موضوع با اطلاع‌رسانی متفاوت است. در بحث آگاهی‌دهی در واقع باید دانش انجام طرح در سطح جامعه منتقل شود.
روان با بیان اینکه مصرف‌کننده حق دارد هنگام خرید، تمام مشخصات محصولی که خریداری کرده را در اختیار داشته باشد، گفت: تامین رضایت مشتری قطعات یدکی مربوط به همین طرح شفاف‌سازی بوده تا مشکلات این بازار بزرگ سنتی حل‌وفصل شود.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، طرح کد رهگیری برای قطعات یدکی خودرو، راه طولانی در پیش دارد و تحقق کامل آن به این‌زودی انجام نخواهد شد. از سوی دیگر، خوداظهاری از سوی فعالان این بازار سنتی با نوعی بی‌اعتمادی و البته خلأ دانشی همراه بوده و آن‌گونه که باید برای اجرای طرح همراهی نمی‌کنند. فعالان بازار قطعات یدکی خودرو معتقدند آگاهی‌دهی انجام نشده و متولیان فقط به اطلاع‌رسانی بسنده کرده‌اند، در حالی که این دو مبحث کاملا با یکدیگر تفاوت دارد؛ بنابراین یکی از ضرورت‌های بازار سنتی امروز قطعات یدکی آموزش و ارتقای سطح دانش افراد برای استفاده از سیستم‌های فناورانه است. به‌گفته کارشناسان، بیش از ۷۰ سال است که فعالان این بازار با ثبت فعالیت‌های خود در یک دفتر، کارهای خود را مدیریت کرده و امروز نمی‌توانند با تجهیزات فناوری شده فعالیت داشته باشند؛ از این‌رو بخشی از عدم‌استقبال از سامانه جامع تجارت برای ثبت قطعات به این موضوع برمی‌گردد. در نتیجه زمان نیاز است تا شاهد شفاف‌سازی در بازار قطعات یدکی خودرو باشیم.
