البته در چند سال گذشته فعالان حوزه نوشت‌افزار در کشور از مشکلات فراوانی گلایه داشته‌اند. مشکلاتی از قبیل محدودیت‌های وارداتی افزایش نرخ مواد اولیه، کاهش قدرت خرید مردم و رقابت محصولات مشابه خارجی با تولیدات داخلی از مواردی بوده که اغلب تولیدکنندگان نوشت‌افزار در کشور با آن مواجه بوده‌اند.

البته همه این موارد در مقایسه با چالش‌هایی که از حدود دو سال گذشته و با شروع همه‌گیری ویروس کرونا در کشور آغاز شده چندان چشمگیر نبوده است. این همه‌گیری زیان‌های مالی جدیدی را متوجه تولید‌کنندگان و عرضه‌کنندگان نوشت‌افزار کرده است.

مجازی شدن آموزش در کشور در سال تحصیلی گذشته موجب شد تا بسیاری از تولیدات تولید‌کنندگان نوشت‌افزار در انبارها باقی بماند و تداوم این وضعیت بسیاری از تولید‌کنندگان این محصولات را وادار به تعدیل نیرو یا حتی تعطیلی واحدهای تولیدی کرده است. اما تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان نوشت‌افزار در مهر‌ ۱۴۰۰ چه شرایطی دارند و آیا توانسته‌اند چراغ واحدهای تولیدی خود را روشن نگه دارند یا خیر؟

صمت به بهانه آغاز سال تحصیلی جدید در این شماره به بررسی وضعیت تولید و عرضه نوشت‌افزار در کشور پرداخته است. با ما در این گزارش همراه باشید: 

از تولید حمایت ‌نشد

سید مهران حسینی، فعال و تولید‌کننده حوزه لوازم‌التحریر درباره وضعیت تولید نوشت‌افزار در کشور در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: در‌حال‌حاضر حدود دو سال از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در کشور می‌گذرد و متاسفانه این وضعیت آسیب‌های مالی فراوانی را به صنعت تولید نوشت‌افزار کشور وارد کرده است. این شرایط در حالی عرصه را بر تولید‌کنندگان نوشت‌افزار در کشور تنگ کرده که دولت و نهادهای بالادست از این فعالان حوزه تولید حمایت نمی‌‌کنند و حتی فعالان این صنف در گروه‌های آسیب‌دیده از کرونا و واجد شرایط حمایت نیز قرار نگرفته‌اند. 

حسینی خاطرنشان کرد: این شرایط در حالی بر حوزه تولید نوشت‌افزار کشور حکمفرما است که سازمان‌های مالیاتی، مالیات‌ها را نیز به شکل قابل‌توجهی افزایش داده‌اند و تامین اجتماعی نیز همچنان مشکلات خود را برای این فعالان دارد.

وی با اشاره به مشکلات مالی به وجود آمده طی یک سال و نیم گذشته برای بازار نوشت‌افزار کشور تاکید کرد: در این مدت بسیاری از تولید‌کنندگان به دلیل کاهش شدید سفارش نوشت‌افزار تصمیم به تعطیلی یا تغییر کاربری واحدهای تولیدی خود گرفته‌اند و واحدهای فعال کنونی نیز برای کاهش بار مالی ناگزیر از تعدیل نیروهای خود بوده‌اند.

این فعال حوزه تولید نوشت‌افزار درباره دلایل اصلی کاهش تولید این اقلام و از بین ‌رفتن واحدهای تولیدی نیز یادآور شد: بیشترین آسیب در حوزه نوشت‌افزار به دلیل تغییر سیستم آموزشی در دوران همه‌گیری ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش در سال تحصیلی گذشته بود که سفارش این اقلام را به‌شدت کاهش داد.

اگرچه عده‌ای معتقدند ورود اقلام مختلف نوشت‌افزار خارجی به صورت قاچاق نیز در رکود تولید این محصولات نقش اما به نظر نمی‌رسد تاثیر این عامل چندان زیاد بوده باشد. اغلب کالاهای قاچاق در حوزه نوشت‌افزار مربوط به کالاهای فانتزی و لوکس است که گروه مشتریان محدود و خاص خود را دارد. ضمن اینکه در دو سال گذشته با توجه به وضعیت نرخ ارز و توان محدود خرید مردم، واردات قاچاق این کالاها چندان به‌صرفه نیست.

وی در ادامه درباره وضعیت تولید نوشت افزار در سال تحصیلی جدید در کشور تصریح کرد: با توجه به کاهش چشمگیر تولید این محصولات در داخل به نظر می‌رسد اگر قرار باشد آموزش دانش‌آموزان امسال به صورت حضوری و مطابق سال‌های گذشته انجام شود، در کشور با کمبود نوشت‌افزار به‌ویژه در بخش دفتر و کاغذهای کلاسور مواجه خواهیم بود. این فعال صنفی افزود: به دلیل خواب سنگین سرمایه و مشخص نبودن آینده نوشت‌افزار در کشور، از سال گذشته بسیاری از تولیدکنندگان، تولید محصولات خود را متوقف کرده‌اند و بیشتر اقلام موجود در بازار مربوط به موجودی باقی‌مانده انبار تولیدکنندگان است.

حسینی با اشاره به افزایش هزینه‌های تولید در حوزه نوشت‌افزار در چند سال اخیر گفت: در‌حال‌حاضر هزینه‌های تولید و نرخ تمام‌شده اقلام متفاوت نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیر و فراتر از تصوری داشته است. به شکلی که به‌عنوان مثال جلد خام پی‌وی‌سی دفتر که در سال ۱۳۹۶ آن را به نرخ ۸۲۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم تهیه می‌کردیم، به ۱۶ هزار تومان رسید و پس از آن نیز با یک افزایش نرخ قابل‌توجه درحال‌حاضر با نرخ کیلویی ۶۰هزار تومان عرضه می‌شود؛ یعنی تولید‌کننده برای تولید دفتر باید حدود ۵ هزار تومان تنها برای تولید جلد خام هزینه کند و این در شرایطی است که مردم با کاهش بسیار زیاد توان خرید مواجه هستند و از عهده چنین هزینه‌هایی برنمی‌آیند.

این فعال حوزه تولید نوشت‌افزار کشور همچنین عنوان کرد: البته برای کاهش زیان ناشی از فروش نرفتن محصولات در داخل کشور می‌توانستیم تولیدات خود را به کشورهای دیگری مثل کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر کنیم زیرا محصولات تولیدی ما به دلیل نرخ بسیار مناسب و هزینه‌های اندک حمل‌ونقل، در این کشورها خواهان زیادی داشت. اما متاسفانه در سال گذشته نهادهای دست‌اندرکار و سیاست‌گذار این حوزه، صادرات این محصولات را ممنوع کردند؛ البته مشکل فقط مربوط به ممنوعیت صادرات نیست زیرا با دریافت مجوز صادرات و حتی در صورت توافق با طرف‌های خارجی، به دلیل مشکلات موجود در نقل و انتقال بانکی پول و قرار داشتن در فهرست سیاه FATF، امکان شکل گرفتن چنین مبادلاتی به شدت محدود می‌شود.

حسینی بیشترین زیان مالی در حوزه نوشت‌افزار را متوجه تولیدکنندگان دفتر و اقلام و زیرمجموعه آن دانست و در این زمینه گفت: اگرچه پس از شیوع ویروس کرونا در کشور زیان مالی متوجه همه تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان نوشت‌افزار در کشور شد اما باید قبول کرد بیشترین زیان در این حوزه مربوط به تولید‌کنندگان دفتر بود زیرا اقلامی مانند خودکار تولید داخل به دلیل کاهش کالاهای وارداتی و نرخ به‌صرفه تولیدات داخلی و همچنین اینکه این اقلام همچنان در ادارات دولتی و کارهای روزمره مصرف داشتند، توانستند بازار خود را تا حد قابل قبولی حفظ کنند اما تولید‌کنندگان دفتر به دلیل تعطیلی مدارس با رکود بازار تولید و فروش مواجه شدند.

وی با نامناسب دانستن بازار تولید در کشور تصریح کرد: وضعیت اقتصادی کشور درحال‌حاضر به هیچ وجه حمایت‌کننده از تولید نیست و سرمایه‌گذاران در این بخش بیشتر با زیان و مشکلات متعدد مالی مواجه هستند؛ در صورتی که اگر سرمایه خود را در بخش‌های دیگری غیر از تولید وارد کنند در مدت کوتاهی می‌توانند سودهای کلانی کسب کنند.‌ حسینی از افزایش نرخ ملک و مسکن در این مدت به‌عنوان یک نمونه از سودآوری حوزه‌های غیر از تولید در کشور نام برد و گفت: در همین مدت تولیدکنندگان نوشت‌افزار با افزایش نرخ بسیار محدود کالاهای خود را به بازار عرضه کردند که این افزایش نرخ نیز به طور عمده مربوط به افزایش نرخ مواد اولیه تولید و دستمزد کارگران بوده است.

بازار رونق گرفته است

سید حمیدرضا غضنفری، رئیس کمیسیون نوشت‌افزار مجمع عالی واردات نیز در این باره در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: در یکی دو سال اخیر سلسله عواملی دست‌به‌دست هم داده تا شرایط اقتصادی فعالان حوزه نوشت‌افزار را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از مهم‌ترین آنها موضوع شیوع ویروس کرونا و در پی آن تعطیلی مدارس و رکود بازار در کشور بود؛ اتفاقی که البته وقوع آن تحت کنترل هیچ‌کس قرار نداشت.

وی در کنار همه‌گیری ویروس کرونا موضوع افزایش نرخ ارز را نیز یکی از عوامل موثر بر رکود بازار نوشت‌افزار در کشور دانست و خاطرنشان کرد: افزایش نرخ ارز عامل تعیین‌کننده‌ای در بازار نوشت‌افزار بود زیرا موجب بالا رفتن نرخ مواد اولیه مورد نیاز برای فعالان این عرصه بود که نرخ تمام‌شده نوشت‌افزار را افزایش داد و تقاضا را برای این محصولات کم کرد.

غضنفری در ‌این ‌باره خاطرنشان کرد: در دو سال گذشته حوزه نوشت‌افزار کشور چه در بحث تولید و چه در عرصه واردات متحمل زیا‌ن‌های مالی قابل‌توجهی شد که البته حضور کالاهای قاچاق در بازار نیز به این مسئله دامن زد.

وی درباره وضعیت فعلی بازار نوشت‌افزار کشور بیان کرد: با توجه به اینکه زمزمه‌هایی مبنی‌بر آغاز به کار دوباره مدارس و آموزشگاه‌ها به صورت حضوری وجود دارد، بازار نوشت‌افزار نسبت به سال تحصیلی گذشته شرایط بهتری را تجربه می‌کند و در هفته‌های اخیر با رشد تقاضا در بازار مواجه بوده‌ایم. اما همچنان باید گفت شرایط بازار به هیچ وجه مانند سال‌های گذشته رونق ندارد و مطلوب نیست.

این فعال حوزه نوشت‌افزار در کشور درباره آینده بازار این اقلام تصریح کرد: برای پیش‌بینی آینده بازار تولید و فروش نوشت‌افزار در کشور باید آن را در دو بخش بلند‌مدت و کوتاه‌مدت مورد بررسی قرار دهیم؛ در نگاه بلندمدت به این حوزه باید بپذیریم که امکان دارد رشد فناوری باعث شود در سال‌های آینده دانش‌آموزان برای آموزش نیازمند بسیاری از نوشت‌افزار‌های امروزی مانند دفتر و قلم نباشند و با استفاده از تجهیزات روزآمد به تحصیل دانش بپردازند و این چالشی است که خواه‌ناخواه صنعت لوازم‌التحریر و نوشت‌افزار باید آماده رویارویی با آن باشد و راه‌های جایگزین آن را بیابد.

رئیس کمیسیون نوشت‌افزار مجمع عالی واردات درباره دیدگاه کوتاه‌مدت به بازار نوشت‌افزار کشور نیز تاکید کرد: اما در کوتاه‌مدت به نظر می‌رسد ‌‌با بازگشایی مدارس و پیگیری آموزش‌ها به ‌صورت حضوری، شرایط برای تامین نوشت‌افزار کشور به گونه دیگری رقم بخورد.

غضنفری افزود: با توجه به وضعیت بازار و شرایط اقتصادی در ماه‌های گذشته، سرمایه‌گذاری مطلوبی در حوزه تولید نوشت‌افزار انجام نشده و واردکنندگان نیز در این مدت فعالیت چندانی نداشته‌اند.

 بنابراین با افزایش تقاضا در بازار، کشور با مشکل تامین اقلام مواجه خواهد شد زیرا با توجه به زمان مورد نیاز برای تامین مواد اولیه و قطعات، تولید و توزیع اقلام مختلف نوشت‌افزار، از زمان اقدام برای تولید تا به نتیجه رسیدن آن حدود ۷ تا ۸ ماه زمان مورد نیاز است.

وی در پایان گفت: درحال‌حاضر در بازارها کمبودی از نظر نوشت‌افزار وجود ندارد اما با بازگشت آموزش به شیوه معمول حضوری، شاید نتوانیم در زمان کوتاه تامین‌کننده نیاز بازار‌ها باشیم.

سخن پایانی

بازار نوشت‌افزار کشور امروز شرایط نامشخص و پر ابهامی قرار دارد. از یک سو، ادامه روند آموزش مجازی، باعث خواهد شد تا تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان این محصولات همچنان با بی‌رونقی و رکود بازار دست و پنجه نرم کنند. از سوی دیگر، اگر آموزش در سیستم آموزشی کشور به حالت حضوری و عادی بازگردد مشکلات قابل‌توجهی را پیش رو خواهیم داشت‌ چون در یک سال گذشته بسیاری از تولیدکنندگان نوشت‌افزار دست از تولید کشیده‌اند و واردات نیز عملا انجام نشده است. به این ترتیب، افزایش تقاضا و ناتوانی در عرضه نوشت‌افزار می‌تواند پیامد منفی خاص خود را در بازار به دنبال داشته باشد.

بنابراین باید منتظر بود و دید تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران این بخش، در نقطه‌ای که شبیه به شرایط آچمز است و به نظر نه راه پس در آن وجود دارد و نه راه پیش، چه راهکاری را برای ادامه مسیر در نظر می‌گیرند.