در بیشتر کشورهای جهان، درآمدهای مالیاتی، مهم‌ترین منبع مالی اجرای برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دولت است. درآمدهای مالیاتی علاوه بر تامین هزینه‌های جاری دولت‌ها (ملی و محلی)، مهم‌ترین و پایدارترین منبع تامین‌ مالی طرح‌های عمرانی به‌ویژه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رشد و توسعه اقتصادی کشورها به‌شمار می‌روند. در کشور ما فعالیت‌های فرهنگی که دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، از پرداخت مالیات معاف هستند. این معافیت مربوط به بند «ل» ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم است، اما همین بند با ابهاماتی روبه‌روست که اجرای قانون را با اما‌واگرهایی همراه می‌کند؛ مسئله نخست آنکه فعالیت‌های فرهنگی که دارای مجوز فعالیت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، از پرداخت مالیات معافند، این در حالی است که تعریف دقیقی از فعالیت‌های فرهنگی نشده است. همچنین گفته می‌شود مطابق قانون ناشران و چاپخانه‌داران از پرداخت مالیات معافند، اما به‌دلیل اخذ مالیات بر ارزش افزوده اهالی صنعت چاپ به این موضوع معترض هستند. در همین زمینه صمت با کارشناسان حوزه مالیات به گفت‌وگو پرداخته است.

مجوزدارها از پرداخت هرگونه مالیات معاف هستند

میثم حاجی‌محمدی، کارشناس امور مالیاتی درباره چگونگی مالیات‌ستانی از صنعت چاپ به صمت گفت: براساس ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم هر شخص حقیقی یا حقوقی ایرانی در زمینه کلیه درآمدهایی که تحصیل می‌کند، مشمول پرداخت مالیات است. همچنین براساس ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و واردات و صادرات آنها مشمول مالیات و عوارض است. به‌علاوه اینکه براساس مواد ۸، ۶، ۷ و ۱قانون مالیات مستقیم گاهی اشخاص حقیقی یا حقوقی مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر هستند که به این نوع مالیات، مالیات تکلیفی می‌گویند. وی درباره قوانین معافیت از مالیات‌های مستقیم بیان کرد: فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، قرآنی، فرهنگی و هنری دارای مجوز از پرداخت مالیات معاف هستند؛ چه آنهایی که مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا دستگاه‌های ذی‌ربط دارند و چه فعالان دارای مجوز از حضرت امام خمینی (ره) یا رهبر معظم انقلاب.

این کارشناس امور مالیاتی اظهار کرد: وجوه حاصل از فعالیت‌های غیرانتفاعی اشخاص موضوع ماده ۱۳۹ از راه برگزاری دوره‌های آموزشی یا سمینار و نشر کتاب و نشریه‌های دوره‌ای و... به‌منظور پیشبرد اهداف در چارچوب اساسنامه و با نظارت سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آنها از پرداخت مالیات معاف است که در اصلاحیه سال ۱۳۹۴ این معافیت تبدیل به نرخ صفر شد. حاجی‌محمدی در پاسخ به این پرسش که چه بخش‌هایی از صنعت چاپ مشمول مالیات است، گفت: در جزء یک بند ع تبصره ۶ قانون بودجه امسال معافیت مالیاتی انتشارات کمک‌درسی‌ حذف شد و معافیت مالیاتی نشر، تکثیر و پخش آثار موسیقایی و حراجی آثار هنری تا سقف 2 میلیارد و 600 میلیون ریال قابل اعمال و مازاد آن براساس قانون مشمول مالیات است.

مالیات به نرخ صفر

وی در توضیح مالیات صفر در بخش چاپ و نشر بیان کرد: مالیات با نرخ صفر یک نوع معافیت مالیاتی در بخش چاپ و نشر است که پس از ارائه اظهارنامه مالیاتی، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری در موعد مقرر به صاحب صنعت چاپ تعلق می‌گیرد.

این کارشناس امور مالیاتی ادامه داد: سازمان امور مالیاتی مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات صنعت چاپ و نشر خواهد شد و در صورت صلاحدید مالیات با نرخ صفر برای مودی مالیاتی تعیین می‌شود. لازم به ذکر است این قانون صرفا شامل درآمد اظهاری، نه درآمدهای کتمان‌‌شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چه مواردی در صنعت چاپ از پرداخت مالیات معاف هستند، تشریح کرد: کاغذ و کاغذ باطله، دفتر تحریر، کاغذ چاپ و تحریر و روزنامه، کتاب و روزنامه و مجله و نشریه از معافیت‌ برخوردارند. همچنین واردات کالاهای این حوزه معاف از پرداخت مالیات و عوارض است؛ بنابراین عرضه این کالاها در داخل کشور مانند عرضه کالاهای مشابه داخلی از پرداخت مالیات و عوارض معاف است.

کاهش مالیات از طریق قانون

حاجی‌محمدی درباره تکالیف مالیاتی در صنعت چاپ و نشر توضیح داد: نخستین مرحله ارائه اظهارنامه مالیاتی است که اشخاص حقوقی باید حداکثر تا 4 ماه پس از سال مالیاتی خود اظهارنامه تنظیم کنند و اشخاص حقیقی تا پایان خرداد سال بعد. دوم نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک است. سومین مرحله صدور و نگهداری صورت‌حساب الکترونیکی معاملات توسط مودیانی که در عرصه کالا یا خدمات اشتغال دارند و چهارمین مرحله پرداخت مالیات است. در پنجمین مرحله باید کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر انجام شود و ششمین کار ثبت‌نام و ثبت معاملات در سامانه مودیان است که این کار به‌منزله ثبت در دفتر قانونی است.

وی به چندین ماده قانون‌های مختلف مهم که شامل ناشران کتاب می‌شود، اشاره کرد و گفت: فعالیت‌های مربوط به ناشران کتاب که باید توسط خود آنها صورت گیرد نویسندگی، ویراستاری، صفحه‌آرایی، صفحه‌بندی، تعمیرگری، حروف‌چینی و مانند آن است.

حاجی‌محمدی مجازات انجام نشدن تکلیف قانونی مالیات را شامل مواردی مانند عدم برخورداری از معافیت نرخ صفر و بخشودگی‌های آن، مجازات و جریمه و ممنوع‌الخروجی اعلام کرد.

وی ادامه داد: در واقع اینها ضمانت اجرایی قوانین مالیات بر ارزش افزوده برمبنای سیاست‌های دولتی هستند. طبق ماده ۱۶۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌نام درسامانه مالیاتی می‌شوند مکلفند صورت‌حساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند.

حاجی‌محمدی درباره مالیات‌ستانی از برخی فعالان صنعت چاپ و نشر گفت: این واحدها 6 مرحله بعد از واحد مالیاتی می‌توانند پرونده‌شان را مطرح کنند تا به حق و حقوقی که طالب آن هستند دست پیدا کنند. در حوزه فعالیت نشر، قانون‌گذار نرخ صفر مالیات را در نظر گرفته است؛ بنابراین ابتدا باید مالیات واحدهایی از این دست ثبت شود و بعد نرخ صفر جایگزین آن براساس نوع پروانه چاپ محاسبه می‌شود اما همچنان این گروه مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند.

مالیات بر ارزش افزوده همچنان پابرجاست

سیاوش غیبی‌پور، کارشناس امور مالیاتی درباره چگونگی مالیات‌ستانی از صنعت چاپ به صمت گفت: مالیات بر ارزش افزوده یکی از بزرگ‌ترین مشکلات امروز صنعت چاپ محسوب می‌شود. متاسفانه در این زمینه فرمولی مشخص تعیین نشده است؛ از همین رو در برخی موارد دیده می‌شود مالیاتی که برای یک چاپخانه متوسط بریده می‌شود، بیش از ارزش خود چاپخانه است و این موضوع عامل اعتراض چاپخانه‌داران به‌ویژه در سال‌های کرونایی است. وی درباره راه‌حل‌های موجود برای رفع موانع صنعت چاپ ابراز کرد: من معتقدم اگر کارشناسان امور مالیاتی با یکی از کارشناسان اتحادیه همراه شوند و از مشاوره با فعالان عرصه چاپ در تعیین میزان مالیات بر ارزش افزوده بهره گرفته شود، قطعا مشکلات حوزه چاپ حل و فصل خواهد شد و شاغلین فعال در این صنعت نیز شاهد رونق در کسب‌وکار خود خواهند بود و پیرو این امر ظرفیت اشتغالزایی این صنعت بیش از پیش فعال خواهد شد.

ابهام در مالیات صنعت چاپ

این کارشناس امور مالیاتی درباره مالیات بر ارزش افزوده بیان کرد: کارشناسان حوزه مالیات اطلاعات درستی از آخرین قوانین مالیاتی صنعت چاپ ندارند. به‌طور مثال چندی پیش یکی از چاپخانه‌داران که ارزش کل چاپخانه‌اش حدود ۱۸۰ میلیون تومان بود، با مالیات بر ارزش افزوده حدود ۱۰۰ میلیون تومانی روبه‌رو شد. این امر نشان می‌دهد مبناها، شاخص‌ها و قوانینی که برای مالیات در نظر گرفته شده به هیچ عنوان به‌روز نیست و مشکلات و چالش‌های فراوانی را ایجاد می‌کند. غیبی‌پور اظهار کرد: به‌دلیل پیوستگی و همبستگی صنعت چاپ با حوزه کتاب و نشر، فعالان این حوزه نیز باید  از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف باشند؛ بنابراین کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی باید با این رویکرد از صنعت چاپ حمایت کند. وی تصریح کرد: معافیت مالیاتی فعالان صنعت چاپ (تولیدکنندگان محصولات فرهنگی) صراحت دارد اما مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد؛ بنابراین لازم است کمیسیون اصل ۹۰ بنا بر وظیفه ذاتی خود به شکایت فعالان این صنعت توجه کند. این کارشناس امور مالیاتی متذکر شد: در تمام کشورهای پیشرفته جهان صنعت چاپ و نشر به‌دلیل ماهیت رسالت‌شان که گسترش فرهنگ و رواج کتابخوانی است از پرداخت هرگونه مالیات معاف هستند، اما متاسفانه در ایران معافیت مالیاتی این بخش دائم بین دولت و مجلس پاس‌کاری می‌شود.

معافیتی که اجرایی نشد

وی درباره سرانجام معافیت مالیاتی چاپخانه‌ها گفت: چاپخانه‌ها فعلا مالیات ارزش افزوده را پرداخت می‌کنند که طی بازبینی قانون مالیات در سال ۱۴۰۱ از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف شدند. این کارشناس امور مالیاتی با بیان اینکه مالیات بر ارزش افزوده صنعت چاپ برای سال ۱۴۰۱ همچنان جاری و ساری است، ابراز امیدواری کرد: در لایحه بودجه ۱۴۰۲ با همگامی دولت و مجلس در بخش مالیات بر ارزش افزوده، صنعت چاپ و نشر به‌طور کلی حذف شود. وی یادآور شد: کوچک شدن بازار و کاهش درآمد بازاریان و فعالان صنعت چاپ و نشر باید موردتوجه مسئولان قرار گیرد و در این اوضاع سخت اقتصادی مسیر توسعه برای صنایع هموار شود.

سخن پایانی

پرداخت مالیات بر ارزش افزوده یکی از دست‌اندازهای بزرگ این روزهای چاپخانه‌داران است. ده‌ها واحد چاپی به‌علت عدم شناخت و محاسبه دقیق این نوع از مالیات به تاریکخانه ورشکستگی و تعطیلی پیوسته‌اند و متاسفانه این باشگاه سیاه اکنون در حال چندده‌تایی و حتی چندصدتایی شدن است. کارشناسان حوزه مالیات بر این باورند اگر هر چاپخانه از یک مشاور خبره مالیاتی بهره گیرد مالیات این بخش به صفر نزدیک می‌شود. همچنین اگر دولت و مجلس همراستا با یکدیگر عمل کنند، چاپخانه‌داران علاوه بر معافیت در بخش کلی در مبحث مالیات بر ارزش افزوده هم از سال آینده معاف خواهند شد. امید است این اقدام دولت و مجلس به کاهش هزینه‌ها در بخش تولید کتاب منجر شود و به‌تناسب آن سرانه مطالعه در کشور افزایش یابد.