کارشناسان معتقدند راه، انسان و وسیله نقلیه مهم‌ترین اضلاع در بحث تصادفات هستند. گفتنی است، سالانه درصد قابل‌توجهی از تولید ناخالص ملی کشور از راه همین تصادفات از بین می‌رود و به‌طورمتوسط هر فردی که در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهد، بالغ بر 5 میلیارد تومان به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به کشور خسارت وارد می‌کند. گفتنی است، این هزینه برای افرادی که در اثر تصادفات مجروح می‌شوند، بیشتر خواهد بود. وقتی انسانی متولد می‌شود، کشور برای اینکه این فرد به عضو فعال جامعه تبدیل شود، هزینه‌های زیادی را متحمل شده و سرمایه‌گذاری‌هایی کرده است؛ حال اگر فرد در اثر تصادفات رانندگی فوت کند یا دچار جراحاتی شود، به‌طورطبیعی هزینه چند برابری نیز به کشور تحمیل می‌شود. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز جهانی یادبود تلفات جاده‌ای به بررسی تعامل و همکاری دانش‌بنیان‌ها در کاهش تلفات جاده‌ای پرداخت.

تحمیل هزینه‌های چند برابری در جریان تلفات جاده‌ای

بنا به اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وقوع سالانه ۱۷هزار تصادف در جاده‌های کشور و خسارت‌های مالی و جانی ناشی از آن، هزینه‌های زیادی بر دوش دولت و جامعه تحمیل می‌کند. کاهش این هزینه و تلفات جانی در تصادفات از جمله دغدغه‌هایی است که می‌توان با کمک فناوری به آن پاسخ و میزان این خسارت‌ها را کاهش داد. افزایش ایمنی و کیفیت خودروها، افزایش کیفیت جاده و پایش وضعیت سلامت و خواب‌آلودگی رانندگان و استفاده از حمل‌ونقل هوشمند راهکارهایی برای کاهش تلفات جاده‌ای در هر 3‌فاز پیش از تصادف، در هنگام تصادف و پس از وقوع تصادف است، اما نکته مهم در همه این راهکارها این است که همه مسیرها و روش‌ها به استفاده از فناوری منتهی می‌شود؛ فناوری‌های کاربردی که می‌توانند با ارتقای کیفیت خودروها و هوشمندسازی آنها از بروز تصادفات خسارت‌بار جلوگیری کنند. کارشناسان معتقدند برای کاهش تصادفات رانندگی علاوه بر افزایش ایمنی خودرو و به‌استاندارد رساندن جاده‌ها، بی‌شک هوش مصنوعی و فناوری‌های مدرن امروزی می‌توانند تاثیر خطای انسانی را در تلفات جاده‌ای کاهش دهند. از آنجایی که هوش مصنوعی تا خودروهای خودران هم پیش رفته و دستاوردهای جهانی محصولات ‌های‌تک را به بازار آورده است، شاید بتوان برای کاهش تاثیر انسان در تصادفات رانندگی تا حد زیادی به هوش مصنوعی و چیپ‌های هوشمند کار گذاشته‌شده اعتماد کرد. شاید روزی فرابرسد که این دستاوردها که امروز به‌عنوان آپشن‌های خودروها محسوب می‌شوند، روزی به‌عنوان یک خدمت ضروری در خودروها و بخش‌های مختلف فرآیند رانندگی کار گذاشته شوند.

کاهش تلفات با بکارگیری فناوری

تصادفات رانندگی، آب و هوای نامساعد و شرایط اضطراری تاثیرات قابل‌توجهی بر عملکرد رانندگان دارد و در نهایت میزان تراکم تصادفات را افزایش می‌دهد. داده‌های به‌دست‌آمده از خودروهای متصل به پیش‌بینی تصادفات رانندگی و کاهش تلفات ناشی از آن کمک شایانی می‌کند. اجرا کردن محدودیت‌های متفاوت سرعت و ارسال هشدار به رانندگان می‌تواند میزان شرایط خطرناک را کاهش دهد و مانع بروز تصادفات شود. شرکت Waycare بستری متمرکز برای استفاده از داده‌های ترافیکی زمان واقعی در شرایط اضطراری ارائه کرده که شناسایی تصادفات و زمان واکنش را بهبود می‌بخشد. عادل برکم، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان در زمینه هوشمندسازی ترافیک شهری که برآمده از دانشگاه شریف است، در گفت‌وگو با صمت گفت: رفع معضلات شهری و بسترسازی برای توسعه ترافیک هوشمند، جزو اهدافی است که همواره به‌دنبال تحقق آن بودیم. بر همین مبنا توانستیم خدمات گوناگونی در این زمینه ارائه کنیم. در واقع دوربین‌های نظارتی متعدد ترافیک شهری با اتصال به سامانه‌های هوشمند، خدمات متنوعی در بحث ترافیک هوشمند ارائه می‌دهد؛ اعم از سامانه ترافیک هوشمند که شامل سامانه‌های ثبت تخلف و کنترل ترافیک و مدیریت آن است. با بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند می‌توانیم به‌صورت آنلاین و شبانه‌روزی و در لحظه، تمامی رخدادها و رویدادهای ترافیکی را تشخیص دهیم و محاسبه کنیم.

وی افزود: به‌عبارت دقیق‌تر، می‌توان با سامانه‌های موجود به مدیریت و ارزیابی یکپارچه رویدادهای ترافیکی بپردازیم؛ رخدادهای ترافیکی نظیر تصادف، آتش‌سوزی، افتادن شیء ثابت در خیابان، وجود خودروهای ایستا یا خودروهای کند و حرکت در خلاف جهت. حال هوشمندسازی با استفاده از دوربین‌های ترافیک، این امکان را می‌دهد که برای هر رخداد یا واقعه ترافیکی، زودتر از شرایط فعلی و به‌صورت مستقیم به مراکز امدادی متصل شویم. برای مثال، اگر آتش‌سوزی در ناحیه دید دوربین رخ دهد، هشدار آنلاین به مراکز مربوطه داده می‌شود تا رسیدگی با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد.

شهرداری‌ها جزیره‌ای عمل می‌کنند

برکم شهر هوشمند را شهری دانست که ارکان آن هوشمندانه مدیریت شود. وی در تشریح این فرآیند گفت: شهر هوشمند تاثیر جدی بر کیفیت زندگی شهروندان می‌گذارد و عمر زیادی از روش‌های سنتی باقی نمانده است. در واقع، شهر هوشمند با خلاقیت و ابزارهای نوآورانه چالش‌ها را به‌صورت نظام‌مند مرتفع می‌کند. به‌اعتقاد من، چالش‌های شهری نباید شهر را به بن‌بست بکشانند و یک تهدید به‌حساب بیایند. فناوری‌های زیادی از جمله مبتنی بر الکترونیک، هوش مصنوعی، داده‌کاوی، اینترنت اشیا و پردازش تصویر و حتی بلاک‌چین می‌تواند در بهبود و کاهش تلفات جاده‌ای کمک شایانی کند. امروزه عموم مردم از ابتدای روز تا پایان آن، با خدمات شهری سر و کار دارند و هیچ‌گاه این رابطه قطع نمی‌شود، چرا که همیشه در تعامل با شهر قرار دارند. حال اگر این خدمات بهینه باشد، منجر به تعامل مثبت و سازنده با شهر می‌شود و کیفیت زندگی شهروندان بالاتر می‌رود.

وی درباره دست‌اندازهای موجود در توسعه شهر هوشمند گفت: 2 عامل موجب شکاف عمیق میان فناوری و خدمات شهری می‌شود. ابتدا باید به ترس سیاست‌گذاران از راه‌اندازی ساختارهای فناورانه اشاره کرد که در بیشتر شهرهای دنیا چنین روندی وجود دارد و دوم اینکه سیستم مدیریت یکپارچه در شهر و شهرداری‌ها وجود ندارد، چرا که بیشترشان جزیره‌ای عمل می‌کنند و رویکرد خلاقانه در رفع مشکلات را در پیش نمی‌گیرند. اگر شهرداری‌ها اختیار عمل بیشتری داشتند، می‌توانستیم شاهد ایجاد شهرهای هوشمند به‌معنای واقعی باشیم. اگر می‌خواهیم شهر هوشمند را در کشور ایجاد کنیم، باید آخرین نسل فناوری‌ها در حوزه بهره‌برداری از امکانات شهری فراهم شود.

گریزی از آینده نیست

این فعال در اکوسیستم دانش‌بنیان گفت: از آنجایی که رفتن به آینده تصمیم ما نیست و اجبار ما است؛ بر همین اساس، 2 مسیر پیش‌روی خود داریم؛ یک راه این است که تنها آینده را تجربه کنیم و راه دیگر مدیریت آینده است. اگر بخواهیم با داده‌کاوی تنها به تجربه آینده بپردازیم، می‌توانیم با کمک آن و دیگر ابزارهای فناورانه آن را پیش‌بینی و مدیریت کنیم. با دوربین‌های موجود در سطح شهر و سنسورها، توانایی تشخیص صدا و آلودگی هوا هم پیدا خواهیم کرد. در واقع، داده‌های بیشتری از ترافیک شهری را می‌توانیم برای کنترل آن دریافت کنیم. می‌توانیم داده‌ها را با سنسورها جمع‌آوری کنیم و داده‌کاوی را انجام و رفتارهای ترافیکی را تشخیص دهیم.

وقتی توانمند شدید، دست‌تان را می‌گیریم

بسیاری از  فعالان در عرضه دانش‌بنیان‌ها معتقدند افزایش ایمنی خودروها وابستگی شدیدی به همکاری شرکت‌ها با خودروسازان بزرگ دارد. محمدرضا منزوی، رئیس یک شرکت دانش‌بنیان و فعال در زمینه خودرو در گفت‌وگو با صمت درباره معضلات همکاری شرکت‌های خودروسازی بزرگ با دانش‌بنیان‌ها گفت: وجود سیستم مافیایی از یک‌سو و برتری نفع شخصی بر منافع سازمانی از سوی دیگر باعث شده است، بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان فعال، نقش جدی در بخش‌های مختلف تولید و ساخت خودرو در کشور نداشته باشند. در این راستا، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هم تاکنون حمایت درخوری از دانش‌بنیان‌ها نکرده است؛ چندی پیش رایزنی‌هایی در راستای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان با این مجموعه شد، اما بازخورد دریافت‌شده حاکی از آن بود که دانش‌بنیان‌ها حمایت نمی‌شوند؛ در واقع پاسخ معاونت این بود که شما بروید و فعالیت کنید، وقتی به تولید رسیدید، از شما حمایت می‌شود، در حالی که بیشتر شرکت‌های بزرگ خودروسازی برای تولید، اجازه فعالیت به شرکت‌های دانش‌بنیان را نمی‌دهند. در حقیقت، معاونت علمی در زمینه آشکارسازی فعالیت دانش‌بنیان‌ها می‌تواند نقش جدی داشته باشد. مهم‌ترین روندی که در این رویداد خوب است، ایجاد شود، ارائه معرفینامه‌هایی به شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان تاییدیه محصولات برای اطمینان خودروسازان است. وی افزود: جز بحث حمایت‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه تولیدات‌شان در بازار، نیازمند تبلیغات گسترده هم هستند تا روند بازاریابی با استاندارد طی شود. در نتیجه، ارائه ضمانتنامه‌های تاییدی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری یا صندوق نوآوری و شکوفایی می‌تواند برای همکاری با شرکت‌های بزرگی چون ایران‌خودرو یا سایپا بسیار کارساز و پرثمر باشد تا آنکه شرکت بخواهد به‌صورت مستقل در بازار به فعالیت بپردازد. منزوی ادامه داد: از آنجایی که شرکت‌های بزرگ خودروسازی نظیر ایران‌خودرو و سایپا، توانایی پرداخت هزینه‌های انجام تست‌های بین‌المللی را دارند و از طرفی هم، برگشت هزینه برای آنها به‌راحتی انجام می‌گیرد، بنابراین راهی جز این نمی‌ماند که شرکت‌های دانش‌بنیان برای دریافت استانداردهای جهانی با این شرکت‌ها همکاری کنند.

دانش‌بنیان‌هایی هم که می‌خواهند به‌صورت مستقل فعالیت کنند، باید به‌صورت شخصی هزینه استانداردها را بدهند، حالا اگر این اتفاق هم بیفتد، چون شناخته‌شده نیستند، در بازار به مشکل برمی‌خورند.

آفتی به نام کارشناسان زیرمیزی بگیر

وی افزود: همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، اینکه همکاری با شرکت‌های بزرگ خودروسازی در اکوسیستم دانش‌بنیان‌ها رخ نمی‌دهد، به مسئله همکاری سازمانی و نفع شخصی برمی‌گردد. بیشتر کارشناسان در شرکت‌های بزرگ خودروسازی، به‌شکل معمول نفع شخصی خود را در نظر می‌گیرند و نظر شخصی می‌دهند، تا اینکه بخواهند در قالب یک سیستم و نظام‌مند عمل کنند.

کارشناسی در شرکت‌های خودروسازی بزرگ به‌گونه‌ای است که همواره راه را برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان بسته و ارائه تاییدیه‌ها بستگی به میزان زیرمیزی‌هایی دارد که صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان به کارشناسان مربوطه می‌دهند.

 در واقع، منافع شخصی به منافع سازمانی ارجحیت دارند و کارشناسان، دل‌شان به حال منافع سازمان نمی‌سوزد.

گفتنی است، به‌قدری در مسیر ساخت قطعه از سوی دانش‌بنیان‌ها سنگ‌اندازی وجود دارد که اجازه فعالیت داده نمی‌شود و همین امر موجب شده، دانش‌بنیان‌ها انگیزه کافی برای ادامه فعالیت نداشته باشند.

سخن پایانی

باتوجه به اینکه، کاهش تلفات جاده‌ای به ایمنی خودروها برمی‌گردد. در حال حاضر ارتقای خودروها به‌لحاظ کیفیت ایمنی، توانی است که از دل دانش‌بنیان‌ها برمی‌آید، اما به‌طورمعمول فعالان در این عرصه برای توسعه کسب‌وکار خود توان مالی بالایی ندارند. از طرفی هم، انجام شرط درج‌شده برای همکاری با خودروسازان بزرگ، رساندن محصول به بازار است؛ این امر به این معنا است که آنقدر از توان مالی برخوردار باشند که بتوانند محصول خود را به تولید انبوه و بازار برسانند، اما پیش از آنکه یک محصول به بازار برسد، باید مورد تست و ارزیابی قرار بگیرد. در عمل، رساندن به مرحله تست و آزمایش استانداردهای جهانی یک قطعه برای شرکت‌های دانش‌بنیان مقدور نیست، چرا که قطعاتی که قرار است، ساخته شوند، به‌ویژه قطعات ایمنی، به‌طورحتم باید از سوی استانداردهای بین‌المللی موردتایید قرار بگیرند که این روند هزینه زیادی را می‌طلبد و فقط از توان شرکت‌های بزرگ خودروسازی در کشور بر می‌آید، نه شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان. بنابراین، راه دانش‌بنیان شدن و توسعه شرکت‌ها در جریان همکاری با خودروسازان اتفاق می‌افتد؛ در اصل دانش‌بنیان‌هایی که در حوزه خودرو فعالیت می‌کنند، چاره‌ای جز همکاری با شرکت‌های بزرگ خودروسازی ندارند.