وب‌سایت The Water's Edge در مطلبی نوشت: این سال برای جهان به اندازه سال گذشته پرفراز‌ونشیب نبود. عده‌ای معتقدند سال گذشته یکی از بدترین سال‌های تاریخ بوده، اما در ۱۲ ماه گذشته گاهی خبرهای خوبی هم مطرح شده است. اوایل تابستان به‌نظر می‌رسید کووید-۱۹ در حال عقب‌نشینی است، با این حال، این اتفاق رخ نداد و در ادامه سال خبرهای بد دیگری از جولان این ویروس در جهان منتشر شد. آنچه در ادامه می‌خوانید نگاهی به ۱۰ رویداد مهم جهان در یک سال گذشته است. این رویدادها بیشتر بعد سیاسی دارند.

۱- معامله AUKUS آغاز شد

امریکا، استرالیا و انگلستان یک مشارکت امنیتی سه‌جانبه جدید به نام AUKUS امضا کردند که مهم‌ترین بخش این توافق، تعهد ایالات متحده به ارائه فناوری بود. این پیمان به‌عنوان «حفظ امنیت و ثبات در اقیانوس هند و اقیانوس آرام» دارای اهمیت ویژه بود. 

۲- بحران‌های مهاجرت، کشورهای ثروتمند را آزمود

کاهش موج‌های مهاجرت بین‌المللی ناشی از کووید-۱۹ در یک سال گذشته نیز ادامه یافت. اتحادیه اروپا افزایش ۷۰ درصدی تعداد مهاجران غیرقانونی را تجربه کرد. بسیاری معتقدند بعید است این بحران در سال‌ آینده نیز از بین برود، چراکه حدود ۸۴ میلیون نفر در سراسر جهان به اجبار از خانه‌های خود آواره شده‌اند. درگیری، فروپاشی اقتصادی و تغییرات آب و هوایی احتمالا این تعداد را افزایش خواهد داد.

۳. برنامه هسته‌ای ایران پیش رفت

سال با این خوش‌بینی آغاز شد که ممکن است توافق هسته‌ای ایران احیا شود. جو بایدن روی کار آمد و سیاست ترامپ در قبال ایران را «فاجعه خودساخته» خواند و متعهد شد در صورت بازگشت ایران به توافق، به برجام بازگردد. دولت بایدن دعوت اتحادیه اروپا برای پیوستن مجدد به مذاکرات را پذیرفت. مذاکرات از سر گرفته شد و ایران بر درخواست اولیه خود مبنی بر لغو همه تحریم‌های دولت ترامپ ازسوی ایالات متحده پافشاری کرد.

۴. «زنجیره تامین» متزلزل شد

«زنجیره‌های تامین» در این سال به یک اصطلاح آشنا تبدیل شد. برای چندین دهه، کسب‌وکارها بر این باور بودند که برون‌سپاری تولید کلید موفقیت است. در این استراتژی شرکت‌هایی که زنجیره تامین خود را بهبود بخشیدند شاهد کاهش هزینه‌ها و افزایش سود بودند. سپس کووید-۱۹ از راه رسید و جنبه‌های منفی زنجیره‌های تامین را آشکار کرد. وقتی همه‌گیری برای نخستین بار آغاز شد، کارخانه‌ها تعطیل شدند و بسیاری از شرکت‌ها اجازه دادند موجودی انبارها کاهش یابد تا از انباشت کالاهای فروخته‌نشده جلوگیری کنند، اما زمانی که تقاضای مصرف‌کنندگان با در دسترس قرار گرفتن واکسن‌ها افزایش یافت، بسیاری از شرکت‌ها از نظر قطعات و منابع دچار کمبود شدند. 

کمبود کانتینرهای حمل‌ونقل و پشتیبان‌گیری در بنادر در سرتاسر جهان، مسائل را پیچیده‌تر کرد. حتی در شرایط تامین منابع، در بخش نیروی کار اغلب کمبود وجود داشت. تنها در ایالات متحده از ابتدای همه‌گیری، تعداد نیروی کار ۵ میلیون نفر کاهش یافت. اختلالات زنجیره تامین ناشی از کووید-۱۹ که به افزایش تورم در سراسر جهان منجر شده، ممکن است برای سال‌ها ادامه داشته باشد.

۵. بازگشت طالبان به قدرت

جنگ ایالات متحده در افغانستان همان‌طور که ۲۰ سال قبل آغاز شده بود، پایان یافت. با قدرت گرفتن طالبان در سال گذشته میلادی، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت امریکا توافقی با طالبان منعقد کرد که مستلزم خروج تمام نیروهای امریکایی تا اول مه سال ۲۰۲۱ بود. ۲ هفته قبل از این ضرب‌الاجل، جو بایدن دستور داد خروج ایالات متحده حداکثر تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ یعنی بیستمین سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر به پایان برسد. با ادامه عقب‌نشینی، ارتش ملی افغانستان سقوط کرد و طالبان کشور را تسخیر کردند. کابل سقوط کرد و سرنوشت دیگری برای مردم افغانستان و این بخش از جغرافیای منطقه رقم خورد.

۶. جنگ داخلی اتیوپی تشدید شد

«آبی احمد» نخست‌وزیر اتیوپی، جایزه صلح نوبل ۲۰۱۹ را به‌دلیل حصول توافق صلح با کشور همسایه، اریتره دریافت کرد. حدود ۲ سال بعد، اتیوپی درگیر یک جنگ داخلی تلخ شد. بهانه آغاز جنگ در نوامبر ۲۰۲۰ و زمانی که آبی به ارتش اتیوپی دستور داد به استان شمالی تیگرای حمله کنند، به‌وجود آمد.

 در آن زمان، نیروهای مرتبط با جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای (TPLF) پایگاه ارتش فدرال را غارت کردند. حدود ۲ میلیون اتیوپیایی آواره شدند. تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به درگیری‌ها تاکنون به جایی نرسیده است.

۷. فرسایش دموکراسی جهانی ادامه یافت

فرسایش جهانی حکومت‌های دموکراتیک که از سال ۲۰۰۶ در جریان بوده، همچنان ادامه دارد. ایالات متحده که مدت‌ها ادعا می‌شد قهرمان دموکراسی است، انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را مختل‌شده دید. آن رویداد، همراه با تلاش‌ها در بسیاری از ایالت‌های قرمز برای محدود کردن حق رای و دادن حق به قانون‌گذاران برای لغو نتایج انتخابات، منجر به چیزی شد که زمانی غیرقابل تصور بود؛ نام‌گذاری ایالات متحده به یک «دموکراسی عقب‌نشین».

 دولت نارندرا مودی، نخست‌وزیر با منتقدان در هند برخورد کرد و باعث شد خانه آزادی، هند از «آزاد» به «تا حدی آزاد» تنزل یابد و گزارشگران بدون مرز آن را به‌عنوان «یکی از خطرناک‌ترین کشورهای جهان برای خبرنگارانی که تلاش می‌کنند کار خود را انجام دهند» معرفی کند. ژایر بولسونارو، رئیس‌جمهوری برزیل، به مشروعیت انتخابات کشورش حمله کرد و به این نظریه دامن زد که «دموکراسی در برزیل در حال مرگ است». دموکراسی‌های نوپا در میانمار، چاد، مالی، گینه و سودان، همه با کودتا سرنگون شدند.

۸. بازگشت امریکا به توافقات جهانی 

پس از به قدرت رسیدن جو بایدن برنامه‌های ایالات متحده امریکا برای تقویت روابط با جهان در دستور کار قرار گرفت. او ایالات متحده را به توافقنامه اقلیمی پاریس و سازمان بهداشت جهانی بازگرداند، «استارت جدید» را برای ۵ سال تمدید کرد و احیای توافق هسته‌ای ایران پیگیری کرد. این اقدامات در تقابل با سیاست «نخست امریکا»ی رئیس‌جمهوری پیشین، دونالد ترامپ مورد تشویق سایر کشورها قرار گرفت. نظرسنجی‌های اولیه بهبود چشمگیری را در تصویر ایالات متحده در خارج از کشور نشان داد. با این حال، با گذشت سال، بسیاری از پایتخت‌های خارجی آشکارا به این فکر می‌کردند که سیاست‌های خارجی بایدن چقدر متفاوت و چقدر پایدار خواهد ماند. بایدن همچنین بسیاری از متحدان، به‌ویژه در اروپا را با تمایل خود به اقدام یکجانبه نگران کرد. او خط لوله Keystone XL را لغو کرد، از افغانستان خارج شد، از چشم‌پوشی از حقوق مالکیت معنوی برای واکسن‌ها حمایت کرد و AUKUS را بدون مشورت با شرکای مهم ایجاد کرد. 

۹. واکسن‌های کووید-۱۹ وارد صحنه شدند

واکسن‌هایی که برای مقابله با کروناویروس جدید تولید شده‌اند، ممکن است به واکسن‌های آبله، فلج اطفال و سرخک، اوریون و سرخجه بپیوندند تا پیشرفت‌های عمده‌ای در نجات جان انسان‌ها و کاهش عوارض بیماری‌ها داشته باشند. 

سرعت تولید واکسن‌های کووید-۱۹ خیره‌کننده بود. تولید واکسن‌ها از نظر تاریخی ۱۰ تا ۱۵ سال طول می‌کشید. سریع‌ترین واکسنی که قبلا ساخته شده بود، واکسون اوریون بود که تولیدش۴ سال زمان برد. واکسن‌های کووید-۱۹ در کمتر از یک سال ساخته شدند.

 در ۱۱ ماه سال ۲۰۲۱ بیش از ۷.۴ میلیارد دوز واکسن در ۱۸۴ کشور تزریق شد و ۷۰ کشور واکسن اهدا کردند. متاسفانه بسیاری از افرادی که می‌توانستند واکسینه شوند، این کار را نکردند و بسیاری از افرادی که می‌خواستند واکسینه شوند، نتوانستند. این وضع مرگبار بود زیرا کووید-۱۹ فوق‌العاده سازگار است. نوع دلتای این ویروس که برای نخستین بار در دسامبر ۲۰۲۰ در هند شناسایی شد، نسبت به سویه‌های قبلی مسری‌تر بود و به‌سرعت به گونه غالب در سراسر جهان تبدیل شد.

 در نوامبر ۲۰۲۱، دانشمندان افریقای جنوبی سویه اُمیکرون را شناسایی کردند. این سویه طی چند هفته در سراسر جهان مشاهده شد.

 با پایان سال ۲۰۲۱، مشخص نبود آیا اُمیکرون تهدید سلامتی بزرگ‌تری را ارائه یا اقتصاد جهانی را وارد یک چرخش دیگر می‌کند. آنچه واضح بود این بود که بیش از ۵ میلیون نفر در سراسر جهان و ۸۰۰ هزار امریکایی بر اثر کووید-۱۹ جان باختند.

۱۰- کشورها دوباره در چالش تغییرات اقلیمی شکست خوردند

«آژیر قرمز برای بشریت»؛ آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل گزارش سازمان ملل را که در ماه اوت منتشر شد، با این عبارت توصیف کرد؛ گزارشی که نتیجه گرفت بشریت با تغییرات اقلیمی فاجعه‌باری مواجه است، مگر اینکه انتشار گازهای گرمایشی کاهش یابد، اما برای دانستن این موضوع نیازی به خواندن گزارش ۴۰۰۰ صفحه‌ای نیست. تغییرات شدید اقلیمی در سال ۲۰۲۱ بر اخبار غالب بود؛ همان‌طور که در بسیاری از سال‌های دهه گذشته چنین بوده است. خشکسالی بی‌سابقه جنوب غرب امریکا را تحت تاثیر قرار داد. سیل بی‌سابقه بلژیک و غرب آلمان را ویران کرد. آتش‌سوزی‌های بزرگ یونان را درنوردید.

 باران‌های موسمی بخش‌هایی از هند و نپال را ویران کرد. افراد خوش‌بین در حوزه آب و هوا می‌توانند در سال ۲۰۲۱ برخی از تحولات را برای خوشحالی بیابند. 

جو بایدن در نخستین روز ریاست‌جمهوری خود، ایالات متحده را متعهد کرد که دوباره به توافقنامه آب‌وهوایی پاریس بپیوندد. چین موافقت کرد که تامین مالی نیروگاه‌های زغال‌سنگ در خارج از کشور را متوقف کند و ایسلند تاسیساتی را برای حذف دی‌اکسیدکربن از هوا افتتاح کرد. در نشست COP-۲۶ در گلاسکو، کشورها متعهد شدند اقداماتی را برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی از جمله کاهش انتشار گاز متان انجام دهند، اما تعهدات لزوما به موفقیت منجر نمی‌شوند.

 انتشار کربن با احیای اقتصاد جهانی افزایش یافت. حتی در حالی که بایدن کنگره را تحت فشار قرار داد تا در لایحه زیرساختی بزرگ به تغییرات آب و هوایی رسیدگی کند، از اوپک خواست تولید نفت را در تلاش برای کاهش نرخ بنزین افزایش دهد.

 او تنها رهبر جهان نبود که در این حوزه، سیاست یک بام و دو هوا را پیگیری می‌کرد. دور شدن از سوخت‌های فسیلی انتخاب‌های دشواری را به همراه دارد. با این حال، «مادر طبیعت» به درجه دشواری امتیاز و اعتبار نمی‌دهد.