این بازار که با وعده مسئولان دولت دوازدهم و سیزدهم به محلی برای جذب سرمایه‌های مردمی بدل شد، نتوانست موفق عمل کند. عملکرد منفی بورس تهران در طول سال‌های گذشته بارها منجر به بروز اعتراض در میان فعالان این بازار، به‌ویژه سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد شده است. در این انتقادات از عملکرد اقتصادی دولت به‌عنوان متهم اصلی ریزش‌های بورسی و همچنین بی‌توجهی به وعده‌های مطرح‌شده به سهامداران حقیقی و خرد یاد می‌شود. در همین حال عملکرد ضعیف سازمان بورس در حمایت از سهامداران نیز مورد انتقاد جدی قرار گرفت. البته سازمان بورس و اوراق بهادار بسته‌های متعددی را با هدف حمایت از سهامداران مصوب کرد که هیچ‌ کدام از آنها آنقدرها هم نتیجه‌بخش نبودند. در چنین فضایی باوجود بازگشت دوباره بورس به مسیر صعودی، رئیس این سازمان استعفا داد. البته طبق روال هفته‌های گذشته خبر استعفا یا برکناری عشقی منتشر و در ادامه تکذیب شد. روند تکذیب و تایید استعفای رئیس سازمان بورس در روز پایانی آبان شدت گرفت؛ تا جایی که رئیس جدید بورس هم معرفی شد، اما در نهایت محمدهادی سلیمی‌زاده، مدیر روابط عمومی سازمان بورس با انتشار عکسی از جلسه شورای عالی بورس، در توییتر خود اعلام کرد اکثریت قاطع اعضای این شورا با استعفای مجید عشقی مخالفت کرده‌اند و بدین ترتیب وی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار باقی خواهد ماند. صمت در این گزارش تاثیر  تغییر و تحولات یادشده بر عملکرد سازمان بورس و همچنین بازدهی تالار شیشه‌ای را که به هر ریسک و تغییری در بازار واکنش نشان می‌دهد بررسی کرده است.

ناکارآمدی مدیران پایان ندارد

فردین آقابزرگی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت در ارزیابی تغییرات مداوم در مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار و تاثیر آن بر عملکرد تالار شیشه‌ای اظهار کرد: اصولا سازمان بورس وظیفه رگولاتوری، نظارت بر فرآیندهای بورسی، توسعه زیرساخت‌های این سازمان و همچنین پیگیری مطالبات سهامداران را بر عهده دارد. با این وجود اغلب روسای پیشین این سازمان تاکنون نتوانسته‌اند دستاورد ویژه‌ای برای توسعه عملکردی بورس تهران داشته یا از منافع سهامداران به‌طور اصولی حمایت کنند.

وی افزود: متاسفانه در موارد متعددی شاهدیم میان وعده‌های مطرح‌شده از سوی ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار با عملکرد آنان، تفاوت قابل توجهی وجود دارد. همین یکسان نبودن وعده و عمل نیز عملکرد این نهاد را برای سهامداران تضعیف می‌کند. یا به بیانی دیگر سهامداران امیدی به پیگیری مطالباتشان از سوی مدیران بورسی کشور ندارند.

این فعال بازار سرمایه افزود: رئیس سازمان بورس از اثرگذاری محدودی در فرآیند تصمیم‌گیری‌های اقتصادی برخوردار است. همین موضوع نیز مانع اثرگذاری این شخص در شرایط بازار سرمایه و بهبود عملکردی آن می‌شود.

آقابزرگی گفت: تا زمانی که زیرساخت‌های قانونی برای مشارکت عمومی ذینفعان بازار فراهم نباشد و از سرمایه‌گذاران در فرآیندهای تصمیم‌گیری برای بازار سرمایه، استفاده نشود، نباید به بهبود عملکردی این سازمان، امید جدی داشت. یا هر کسی که در این مقام قرار گیرد، عملاً کارایی ویژه و منحصربه‌فردی نخواهد داشت.

وی افزود: یکی از راهکارهای تغییر شرایط بورس تهران وجاهت‌بخشی به تشکل‌های خودانتظام در بازار سرمایه است. راهکاری که در طول سال‌های گذشته مورد بی‌مهری مسئولان قرار گرفته است. یا برخلاف وعده‌های مطرح‌شده از سوی روسای سازمان بورس، هنوز امکانی برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی یا تاسیس کانون سبدگردان‌ها، فراهم نشده است.

آقابزرگی تاکید کرد: تا زمانی که ذینفعان تالار شیشه‌ای، اجازه دخالت در امور را ندارند نباید به نتیجه‌بخش بودن شرایط امید داشت.

وی افزود: رئیس سازمان بورس و ارواق بهادار توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی تعیین می‌شود. همین موضوع نیز عملا مانع پیگیری مطالبات سهامداران می‌شود یا به بیانی دیگر استقلال عملکردی این نهاد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

آقابزرگی گفت: ازمجموع موارد یاد شده می‌توان اینطور نتیجه گرفت که رئیس سازمان بورس آن‌قدرها هم بر عملکرد تالار شیشه‌ای اثرگذار نیست. درنتیجه تغییرات در این نهاد، تاثیر چشم‌گیری بر عملکرد بورس تهران نخواهد داشت. به‌ویژه آنکه در موقعیت کنونی متغیرهای مهم اقتصادی و سیاسی، سمت‌وسوی اصلی این بازار را مشخص می‌کنند.

نگاهی به عملکرد بورس تهران

آقابزرگی در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی عملکرد بورس تهران اظهار کرد: برآیند کلی عملکرد بورس در ۲ هفته اخیر مثبت برآورد می‌شود. بعد از رونمایی بسته حمایتی ۱۰ بندی مطرح‌شده ازسوی بورس تهران که عمدتاً هم به ظواهر معاملات و فضای عمومی حاکم بر بازار سرمایه مربوط می‌شد، تغییر مسیر شاخص کل بورس از منفی پیاپی به مدار تعادلی قابل پیش‌بینی بود.

وی افزود: البته این فضای تعادلی در سایه حمایت‌های انجام گرفته از بورس تهران و کنترل شاخص حاصل شده است، بنابراین نباید به تداوم این شرایط امید
داشت.

آقابزرگی گفت: افزایش نرخ سود بهره بین بانکی، نرخ مؤثر اوراق دولتی، کسری قابل توجه بودجه دولت، افزایش بدهی‌های دولت در قالب رونمایی اوراق جدید و ... همچنان پابرجا هستند و عملکرد تالار شیشه‌ای را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد، بنابراین رشد بورس تهران را در هفته‌های گذشته نباید واقعی دانست و به تداوم آن امید داشت.

این فعال بازار سرمایه گفت: همزمان شاهد تداوم روند خروج پول حقیقی‌ها از بورس تهران هستیم که حکایت از ریسک‌های جدی در عملکرد بازار سرمایه دارد. درنتیجه نباید به ادامه‌دار شدن روند سبزپوشی بازار در آینده امید داشت.

وی گفت: تداوم سیاست قیمت‌گذاری دستوری دیگر ریسک بزرگ حاکم بر بورس تهران است که مانع بازگشت جدی این بازار به روند صعود واقعی می‌شود.

این فعال بازار سرمایه گفت: متاسفانه باوجود تغییرات گسترده‌ای که در طول سال‌های گذشته در تالار شیشه‌ای شاهد آن بودیم، همچنان قوانین حاکم بر این بازار با معیارهای نوین اقتصادی کشور تطبیق نیافته‌اند. همین خلأ نیز خود به‌عنوان ریسکی بزرگ، عملکرد بازار سرمایه را تحت تاثیر منفی قرار داده است و همزمان سازمان بورس را از وظایف واقعی خود دور می‌کند.

جایگاهی برای حمایت از سهامداران

یاسر فلاح کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار مدافع و هماهنگ‌کننده امور سرمایه‌گذاران است. بر همین اساس نیز از ریاست این سازمان انتظار می‌رود به نمایندگی از صاحبان سهام از عملکرد بازار سرمایه حمایت کنند. علاوه بر این مدافع صداقت و شفافیت بازار، باشند. وی افزود: ریاست این سازمان می‌توان با برقراری تعامل سازنده با نهادهای مهم و اثرگذار اقتصادی کشور ازجمله وزارت اقتصاد و امور دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی و همچنین سایر نهادهای اقتصادی کشور، مقدورات و مسائل بازار سرمایه را درک کنند. این تعامل در فرآیند تصمیم‌گیری نهادهای اقتصادی به‌کار می‌آید، چراکه شرایط بازار سرمایه و اثرپذیری آن مورد توجه قرار می‌گیرد.

فلاح گفت: اما در شرایطی که ریاست سازمان به هر علتی توان برقراری چنین تعاملاتی را ندارد، عملا منافع سهامداران نیز نادیده گرفته خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: چنانچه ریاست سازمان به عضویت کمیته‌های اقتصادی دولت درآید و در تصمیم‌گیری‌ها صاحب رأی باشد، می‌توان به رفع برخی از مشکلات حاکم بر این بخش امید داشت.

این کارشناس بورسی در پاسخ به سوالی مبنی بر اثرات تغییرات دائم مدیریتی بر عملکرد بورس تهران گفت: ثبات مهم‌ترین فاکتور و شاخصه اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه است، بنابراین هر تنشی می‌تواند به ضرر بازار سرمایه منتهی شود. با این وجود باید خاطرنشان کرد مسائل مهم‌تری بر عملکرد این بازار تاثیرگذار هستند. عملکرد بورس تهران در ۲ هفته گذشته در حالت کلی مثبت ارزیابی می‌شود، با این وجود هنوز ابهاماتی عملکرد این بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: با توجه به شرایط حاکم بر کشور، آینده اقتصادی از قابلیت پیش‌بینی‌پذیری کافی برخوردار نیست، همین موضوع نیز ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه را افزایش می‌دهد.

فلاح گفت: با این وجود سهام بسیاری از صنایع بورسی کشور بسیار ارزنده هستند. قیمت سهام برخی از شرکت‌ها بسیار پایین‌تر از ارزش ذاتی آنها برآورد می‌شود و همین موضوع نیز سرمایه‌گذاران را به خرید سهام ترغیب می‌کند.

سخن پایانی

طی چند هفته گذشته اخبار استعفا و یا برکناری مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بارها مطرح بوده اما هر بار این موضوع تکذیب شده است. براساس موارد مطرح‌شده در فضای مجازی فشار برخی نمایندگان مجلس برای تغییر ریاست این سازمان و همزمان مخالفت با برخی پیشنهادهای سازمان بورس برای گنجاندن در لایحه بودجه سال آینده مبنی بر حمایت از بازار از دلایل این استعفا اعلام شد. با این وجود اکثریت اعضا از پذیرش استعفای عشقی امتناع کرده و با احصاء برخی اقدامات کلیدی سازمان بورس در دوران مدیریت ایشان نظیر شکستن انحصار در زمینه صدور مجوزهای مالی، انسجام و اصلاح ساختارهای بازار، ورود خودرو به بورس کالا، ارتقای شفافیت بازار با نمایش عمق مظنه و ... خاطرنشان کردند انجام چنین امور بنیادی ظرف یکسال، در ادوار سازمان بورس کم سابقه بوده است. بنابراین اعضای شورا همچنین ضمن حمایت قاطع از مجید عشقی، خواستار ابقای ایشان در این مسئولیت شدند. با این وجود باید تاکید کرد انتشار چنین اخباری که حکایت از ناهماهنگی در تیم اقتصادی دولت دارد، خود می‌تواند به‌عنوان شاخصه‌ای منفی و اثرگذار بر بورس تهران روند فعالیت و سودآوری این نهاد را تحت تأثیر منفی قرار دهد.