پنج‌شنبه 09 فروردین 1403 - 28 Mar 2024
کد خبر: 20401
تاریخ انتشار: 1401/08/22 07:03

موتورهای تورم را خاموش کنید

عباسعلی حقانی‌نسب کارشناس اقتصاد

در حال حاضر روزانه بالای ۳ هزار میلیارد تومان نقدینگی در این کشور خلق میشود، در حالی که هیچ تولیدی اتفاق نمیافتد. این رویه ناصوابی است که باید هرچه جلوی آن گرفته شود. چرا رئیسجمهوری یا رئیس کل بانک مرکزی موتورهای خلق نقدینگی را خاموش نمیکنند؟

خلق نقدینگی به خودی خود انتظارات تورمی ایجاد میکند. همین انتظار تورم باعث میشود که نرخ ارز و سکه افزایش یابد و بالا رفتن نرخ این دو، موجب افزایش نرخ کالاها و دوباره سیکل معیوب تورم ایجاد میشود.

5 موتور خلق نقدینگی در کشور ما وجود دارد که هیچکدام خاموش نشدهاند و حتی شعله آنها هم کمتر نشده است.

موتور اول، رویه غلط بانکها در اجرای بانکداری اسلامی است که باعث شده نرخ بهره بالا برود و باتوجه به اینکه ۸۰ درصد نقدینگی در قالب سپردههای بانکی اخذ شده، بهخودی خود سالانه بالای ۸۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی ایجاد میکند.

موتور دوم کسری بودجه دولت است که متاسفانه مجبور است بهصورت غیرمستقیم باید از بانک مرکزی قرض میکند که خود باعث چاپ پول و افزایش نقدینگی میشود.

موتور سوم خلق نقدینگی، افزایش خالص داراییهای خارجی بانک مرکزی است که بهدلیل اینکه ارزی حاصل از صادرات بهدلیل تحریم در کشورهای دیگر مسدود میشود، دولت به بانک مرکزی میدهد و در قبال آن ریال دریافت میکند تا خرج بودجه کند. افزایش خالص داراییهای بانک مرکزی و بانکها، باعث خلق نقدینگی میشود.

موتور چهارم، بنگاهداری و املاکداری بانکها است که این بنگاهداری، باعث جنگ نرخها و افزایش رشد ترازنامه و افزایش خلق نقدینگی بانکها میشود و در کنار آن، تسهیلات غیرجاری بانکها است که بهطور غیرقانونی تسهیلات مختلف میدهند.

موتور پنجم، رقابت ناسالم بانکها در جذب نقدینگیهایی است که حتی ریالی از آنها از بانکها خارج نمیشود. در حال حاضر شاهد آن هستیم که بانکها بهشدت با همدیگر برای افزایش نرخ سود بانکی، رقابت ناسالم دارند و جنگ نرخهای بهره بهراه افتاده است، که موجب رشد نقدینگی میشود. بهعبارت سادهتر، رقابت ناسالم بانکها از طریق افزایش سود سپرده بانکی، چه بهصورت رسمی و چه بهصورت غیررسمی موتور پنجم خلق نقدینگی است.

اگر دولت در اقتصاد دخالت نکند و قیمتگذاری دستوری را کنار بگذارد، وقتی تورم اتفاق بیفتد، نرخ کالاها و داراییها افزایش پیدا میکند. در این شرایط، درآمد شرکتها هم افزایش پیدا میکند و در نتیجه میتوانند حقوق کارکنان خود را بپردازند و اقدام به تعدیل نیرو نکنند.

بهفرض وقتی بر اثر تورم نرخ دلار افزایش پیدا کرده است، یک کارخانه فولادسازی که محصول خود را کیلویی ۲۰ هزار تومان میفروخت، باید آن را با ۵۰ درصد افزایش، کیلویی ۳۰ هزار تومان بفروشد.

اما دولت در این نقطه دخالت میکند و تولیدکننده را وامیدارد که محصول خود را به همان نرخ قبل بفروشد و کارفرما هم در مقابل، برای جبران هزینههای تولید بالارفته، نیروی انسانی خود را تعدیل میکند.

همین شرایط در نیروگاههای برق هم وجود دارد. از یکطرف، نرخ برق افزایش پیدا نمیکند و از طرف دیگر، بهجای اینکه نیروگاهسازی شود و توان تولید برق افزایش پیدا کند، خاموشی ایجاد میشود.

همینطور درباره خودرو، که نرخ مواد اولیه افزایش پیدا کرده است و قیمت بازار هم افزایش قابل توجهی داشته اما دولت نرخ کارخانه را به شکل دستوری کنترل میکند. به این ترتیب کارخانه تولیدات خود را با زیان میفروشند و بعد که زیانده شدند، با تعدیل نیرو هزینهها را کاهش میدهند.

این فرآیند تبدیل به چرخه معیوبی میشود، وقتی تولید کاهش مییابد و فروش کارخانه افت پیدا میکند، بهتبع آن، سود کمتر میشود و بنگاههای اقتصادی مالیات کمتری به دولت پرداخت میکنند. درآمدهای دولتی کم میشود و کاهش درآمدهای دولتی به کسری بودجه میانجامد و دولت ناچار میشود، از بانک مرکزی پول قرض کرده و اسکناس چاپ کند و باز نقدینگی ایجاد میکند و خلق نقدینگی در غیاب افزایش تولید، باعث تورم میشود.

در اقتصاد تمامی اجزا به هم مرتبط هستند. بنابراین، وقتی دولت با سیستم مدیریت ناکارآمد و سیاستهای نادرست خود تورم ایجاد کرده است، باید اجازه دهد شرکتها باتوجه به نرخ تورم، نرخ کالاها را افزایش دهند تا هم نیروی انسانی خود را تعدیل نکنند و هم تولید خود را افزایش دهند؛ این اتفاقی است که باید رخ دهد، اما هرجا دولت زورش میرسد، قیمتها را کنترل میکند و از اتفاق زورش تنها به بخش تولید میچربد؛ هم مالیات را از تولید میگیرد و هم از حقوقبگیران، اما زورش به بازار ملک و مسکن نمیرسد و نمیتواند جلوی تورم را بگیرد.

بهاعتقاد من، بهترین راه این است که در شرایط فعلی، دولت شعار حمایت از تولید ندهد و بهجای آن، قانون مالیاتها و بانکداری را اصلاح کند؛ تا این دو کار انجام نشود، هیچ اتفاقی نمیافتد.

 


کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/36er5e