الزامات قانونی یک دهه گذشته تیراژ تولید این صنعت را تحت‌الشعاع قرار داده و در نیمه دوم دهه ۹۰ شاهد افت زیادی در تولید موتورسیکلت کشور بودیم. در ادامه، بررسی اجمالی از روند یک دهه تولید موتورسیکلت به‌لحاظ تیراژ و بازار فعلی آن خواهیم داشت.

افت تیراژ تولید

بهمن ضیامقدم، دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت درباره وضعیت تولید موتورسیکلت در ۵ ماه نخست امسال به صمت گفت: در ۵ ماه نخست امسال، ۹۳ هزار و ۵۲۹ موتورسیکلت تولید شد در حالی‌که این عدد در ۵ ماه نخست سال قبل ۹۶ هزار و ۶۶ عدد بود.

وی افزود: روند تولید در نیمه دوم دهه ۹۰ کاهشی بود و فقط تولید سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ و نیز ۱۴۰۰ وضعیت بهتری داشت.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت درباره علت روند کند حرکت این صنعت به سوی فناوری، عنوان کرد: سوابق چند سال اخیر و آمار الزامات قانونی برای این صنعت را از سال ۹۵ بررسی کنید؛ چند قانون و بخشنامه برای این صنعت اجرا شده است؟ در هیچ کشوری این‌گونه نیست. برای اجرای یک استاندارد حداقل فاصله زمانی ۴ سال مقرر می‌شود اما در ایران از سال ۹۵ تا ۹۹ بیش از ۴ قانون برای صنعت موتورسیکلت تدوین و ابلاغ شد؛ ممنوعیت تولید موتورسیکلت کاربراتوری، الزام اسقاط یک موتورسیکلت فرسوده برای نوشماره‌ها، الزام اختصاص یافتن ۱۰ درصد تولید به موتورسیکلت‌های برقی، تبدیل استاندارد یورو ۳ به ۴، یورو ۴ به ۵ و... که متاسفانه برخی از این قوانین غیرکارشناسی بوده و قابلیت اجرا ندارند.

او ادامه داد: در کدام کشور الزام‌شده تولیدکننده باید موتورسیکلت برقی تولید کند و اگر تولید نکند باید گواهی اسقاط برای شماره‌گذاری محصولاتش ارائه دهد. برگه اسقاطی هم برای موتورسیکلت نیست و تولیدکننده ناگزیر است از برگه اسقاط خودرو استفاده کند که کمکی هم به بازار تقاضای تولیدکننده موتورسیکلت نمی‌کند. ضیامقدم یادآور شد: اوج تولید برای سال ۹۰ است که این صنعت ۸۱۳ هزار و ۲۰۶ موتورسیکلت تولید کرد. این رقم تا حدودی در سال ۹۵ با تولید ۷۳۶ هزار و ۳۳۷ دوباره تکرار شد و در نیمه دوم دهه ۹۰ تیراژ تولید زیر ۲۰۰ هزار موتورسیکلت بود.

افت فروش

در ادامه رحیم خداپسند از فعالان صنعت موتورسیکلت درباره وضعیت تولید واحدهای صنعتی این وسیله نقلیه به صمت گفت: سال گذشته ۲۱۱ هزار و ۴۶۶ موتورسیکلت تولید شد اما با توجه به افت تولید در نیمه نخست سال به نظر می‌رسد امسال به تیراژ تولید سال قبل دست پیدا نمی‌کنیم.

وی افزود: با توجه به افت تولید که براساس سفارش انجام می‌شود، وضعیت فروش هم نسبت به سال گذشته کمتر شده است.

او درباره وضعیت نرخ موتورسیکلت‌ها اظهارکرد: نرخ انواع موتورسیکلت در بازار از حدود ۳۰ میلیون تومان تا مدل‌های اروپایی و ژاپنی بیش از ۳۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است.

برنامه برای رونق بازار برقی‌ها

این فعال صنعت موتورسیکلت درباره بازار موتورسیکلت‌های برقی گفت: ابتدای ورود موتورسیکلت‌های برقی به کشور استقبال زیادی از آنها شد، زیرا نوجوانان، دانشجویان و کسانی که گواهینامه خودرو داشتند با فرض اینکه می‌توانند موتورسیکلت برقی با همین گواهینامه داشته باشند، مبادرت به خرید می‌کردند اما در ادامه با مطرح شدن این موضوع از سوی پلیس راهنمایی‌ورانندگی که برای تردد باید راکبان موتورسیکلت‌های برقی مانند موتورسیکلت‌های بنزینی دارای گواهینامه‌ای جداگانه باشند، کم‌کم استقبال از برقی‌ها کاهش یافت. خداپسند گفت: در واقع برای کسانی که گواهینامه خودرو دارند و چند سالی هم از آن گذشته، سخت است دوباره برای امتحان همان آیین‌نامه در آزمون‌های آن شرکت کنند.

عضو انجمن صنعت موتورسیکلت با اشاره به مذاکرات در حال انجام، گفت: فعالان این صنعت، موضوع را در نهادهای گوناگون پیگیری کرده‌اند. وزارت کشور به این موضوع ورود کرده و براساس رایزنی‌ها، گزارشی آماده و به پلیس راهور داده شد. ممکن است در صورت موافقت پلیس مشکل تا حدودی حل شود.

او یادآور شد: روند در کشورهای دیگر این‌گونه است که موتورسیکلت‌های برقی زیر ۲۰۰۰ وات نیاز به گواهینامه ندارند و به همین دلیل از آنها در کشورهای دیگر استقبال شده، زیرا بیشتر وسیله‌ای برای تردد نوجوانان، دانشجویان و حتی صاحبان خودرو برای تردد در مسیرهای کوتاه است.

خداپسند در ادامه سخنان خود گفت: از دیگر برنامه‌های وزارت کشور، پیگیری گواهینامه برای موتورسیکلت زیر ۱۵۰۰ وات برای افراد ۱۶ سال است. این یک حسن بزرگ دارد؛ هنگامی‌که فردی ۱۶ ساله گواهینامه موتورسیکلت زیر ۱۵۰۰ وات را دریافت می‌کند، آموزش لازم رانندگی با یک موتورسیکلت بسیار سبک و البته با سرعت پایین را تجربه می‌کند. یک نوجوان وقتی ۲ سال با حداکثر ۴۰ کیلومتر در ساعت رانندگی کند در ادامه راحت‌تر می‌تواند با موتورسیکلت‌های برقی بزرگ‌تر و با سرعت بیشتر رانندگی کند.

او گفت: استفاده از اسکوتر برای نوجوانان ۱۶ ساله، آنها را در بزرگسالی قانونمندتر می‌کند.

این فعال موتورسیکلت بیان کرد: این موضوع در وزارت کشور مطرح و برای پلیس راهور ارسال شده است. وزارت صنعت، معدن و تجارت هم با اعمال‌نظر کارشناسان این حوزه پیگیر موضوع است. در ادامه باید دید نظر پلیس راهور در این‌باره چیست.

خداپسند با بیان اینکه افراد ۱۶ تا ۱۸ سال طرفدار موتورسیکلت‌های ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ وات هستند، گفت: این امر به رونق بازار موتورسیکلت‌های برقی کمک می‌کند.

او گفت: در جهان و در شهرهای کم‌جمعیت، سن دریافت گواهینامه موتورسیکلت‌های برقی با حداقل سرعت کاهش پیدا کرده است. برای تشویق افراد به استفاده از موتورسیکلت‌های برقی برای تردد حداقل مسیرهای کوتاه، باید تمهیداتی برای صاحبان گواهینامه خودرویی قائل شد و با راه‌اندازی آزموشگاه‌هایی ویژه این نوع موتورسیکلت‌ها در مدت محدود آموزش لازم داده شده و گواهینامه مخصوص موتورسیکلت برقی صادر شود. رانندگی با موتورسیکلت‌های برقی ساده‌تر از خودرو است. به‌هر حال، تولیدکنندگان پیشنهادهای خود را ارائه داده‌اند و اطلاعات در اختیار مسئولان دولتی قرار گرفته است.

چالش برقی‌ها

عضو انجمن صنعت موتورسیکلت ادامه داد: مسئله دیگر در حوزه موتورسیکلت‌های برقی مربوط به باتری این وسایل نقلیه بود. در گذشته عمر باتری موتورسیکلت‌های برقی کم بود، زیرا از زمان ساخت در شرکت مادر تا خرید و رسیدن به ایران و در ادامه مراحل ترخیص، تقریبا ۶ ماه از زمان تولید می‌گذشت و همین زمان هم صرف از تولید تا فروش موتورسیکلت برقی می‌شد. در نهایت یک سال از عمر این باتری‌ها کم می‌شد. نحوه نگهداری این موتورسیکلت‌ها در گرما و سرما نیز تاثیر زیادی در عمر مفید باتری آنها دارد.

او گفت: برای رفع این مشکل تصمیم گرفته شد ابتدا کارخانه‌ای برای مونتاژ و در ادامه تولید باتری در کشور راه‌اندازی شود. پیش از اپیدمی کرونا طرح کلید خورد و ماشین‌آلات خریدار شدند اما با شیوع ویروس کرونا نصب این ماشین‌آلات به تعویق افتاد، زیرا کارشناسان خارجی آن را موکل به پس از فروکش کردن خطر همه‌گیری ویروس کرونا کردند.

داخلی‌سازی انجین

خداپسند در توضیح بیشتر عنوان کرد: با عقب افتادن پروژه، طرح توسعه پیدا کرد و تصمیم گرفته شد کارخانه برای تولید باتری و انجین الکتریکی و معمولی باشد. این کارخانه در مراحل پایانی ساخت است و امیدواریم تا ۳ ماه آینده به بهره‌برداری برسد.

این فعال صنعت موتورسیکلت گفت: هدف این است که باتری‌های تولید داخل، اسفند امسال روی موتورسیکلت‌ها نصب شود و در نهایت سال آینده این موتورسیکلت‌ها با باتری ایرانی و طول عمر بالا وارد بازار شوند.

خداپسند ادامه داد: مرحله دوم هدف‌گذاری مونتاژ و تولید انجین‌های موتورسیکلت‌های پرفروش بازار کشور است. به‌این ترتیب، دیگر انجین در قالب CBU وارد نمی‌شود. با مذاکراتی که با شرکت‌های قطعه‌ساز موتورسیکلت انجام شده، قطعات کم‌کم داخلی‌سازی می‌شود.

بازار راکد

محمد خادم‌منصوری، رئیس اتحادیه فروشندگان موتورسیکلت و دوچرخه درباره وضعیت فروش موتورسیکلت در ۶ ماه نخست امسال به صمت گفت: بازار موتورسیکلت متفاوت از خودرو نبوده و امسال شاهد افت بازار نسبت به ۶ ماه نخست سال گذشته هستیم. وی افزود: در این‌باره هم موضوع افزایش نرخ این وسیله نقلیه مطرح است، زیرا در یک سال اخیر شاهد نوسان قیمتی زیادی در بازار ارز بودیم. علاوه‌بر این، امسال نرخ دلار افزایش زیادی داشت، از این‌رو نرخ موتورسیکلت هم بالا رفت.

خادم‌منصوری با بیان اینکه درحال‌حاضر مردم به تعمیر موتورسیکلت روی آورده‌اند، گفت: صاحبان موتورسیکلت با خرید قطعات یدکی، آن را نوسازی می‌کنند و مانند گذشته مبادرت به خرید و جایگزین کردن آن با مدل جدیدتر نمی‌کنند.

او گفت: افراد پیش‌تر مثلا موتورسیکلت قدیمی خود را ۱۰ میلیون تومان می‌فروختند و با ۱۲ میلیون تومان یک موتورسیکلت جدید جایگزین آن می‌کردند.

رئیس اتحادیه فروشندگان موتورسیکلت و دوچرخه با بیان اینکه درحال‌حاضر تفاوت قیمتی موتورسیکلت قدیمی و مدل‌های جدید زیاد است، گفت: این امر سبب‌شده بازار موتورسیکلت راکد باشد و خریدوفروش رونق گذشته را نداشته باشد. این فعال بازار درباره نرخ موتورسیکلت‌ها عنوان کرد: نرخ هوندا CG۱۲۵ از حدود ۲۳ تا ۳۰ میلیون تومان است اما قیمت‌ها بستگی به مدل و برند موتورسیکلت تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال، نرخ برخی از موتورسیکلت‌های لوکس به ۴۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد.

وابستگی بالای ارزی

خادم‌منصوری با اشاره به سطح درآمد مردم، یادآور شد: قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده، از این‌رو تمایل زیادی به خرید موتورسیکلت ندارند.

این فعال بازار در پاسخ به این پرسش که وابستگی ارزی موتورسیکلت چقدر است، گفت: رقم بالایی است و هنوز باید برخی قطعات مهم و گران‌قیمت مانند انجین موتورسیکلت بنزینی و باتری برقی‌ها از خارج تامین شود.

او تصریح کرد: این صنعت نیاز به حمایت دارد و اگر مشکلات تولید رفع شود، بازار آن رونق پیدا می‌کند. موانع داخلی‌سازی باید برداشته شود و همت جمعی برای سرمایه‌گذاری و تولید قطعات مهم موتورسیکلت در کشور شکل بگیرد.

اماواگرهای کیفی

مشکل اصلی بازار خودرو، کمبود عرضه است اما این مسئله برای صنعت موتورسیکلت برعکس است. خادم‌منصوری عنوان کرد: زمانی تیراژ تولید این وسیله نقلیه ۷۰۰ هزار موتورسیکلت در سال بود که درحال‌حاضر این رقم به‌طور میانگین به حدود ۱۵۰هزار موتورسیکلت رسیده است. دلیل این امر، کمبود تقاضا بوده و با کاهش نرخ می‌توان بازار تقاضا را رونق دوباره داد.او درباره تفاوت نرخ قطعات خارجی و داخلی گفت: گلگیر جلو موتورسیکلت نوع هندی ۴۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است اما نوع ایرانی آن ۱۵۰ هزار تومان است. امیدواریم با داخلی‌سازی قطعات، وضعیت بازار فروش موتورسیکلت بهبود پیدا کند. بسیاری از قطعات ایرانی به‌لحاظ کیفیت از نوع چینی باکیفیت‌تر هستند. خادم‌منصوری در پایان با اشاره به بازار موتورسیکلت برقی عنوان کرد: همچنان مسئله اصلی این نوع موتورسیکلت‌ها موضوع باتری و خدمات پس از فروش آنهاست و البته نبود ایستگاه‌های شارژ باتری‌، مسئله مهمی برای صاحبان این وسایل نقلیه است. با رفع این معضلات امیدواریم بازار موتورسیکلت‌های برقی پررونق‌تر از بنزینی‌ها شود.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، تولید موتورسیکلت طی سال‌های گذشته روند نزولی داشته است. بخشی از این موضوع به تعدد بخشنامه‌ها و تغییر قوانین برمی‌گردد اما بخشی هم مربوط به نرخ موتورسیکلت‌ها و قدرت خرید مردم است. در حال‌حاضر مسئله بازار موتورسیکلت و خودرو کاملا در تضاد با یکدیگر بوده، بازار موتورسیکلت با کمبود تقاضا و بازار خودرو با کمبود عرضه مواجه است.

حال باید دید، آیا داخلی‌سازی انجین و باتری موتورسیکلت‌های بنزینی و برقی، نرخ تمام‌شده این وسایل نقلیه را کاهش خواهد داد و این امر چقدر به بازار تقاضا کمک می‌کند. همان‌طور که بارها عنوان شده، بخش زیادی از متقاضیان این بازار از اقشار ضعیف و کم‌درآمد جامعه هستند که از موتورسیکلت به‌عنوان وسیله کار استفاده می‌کنند.