خوشبختانه وجود شبکه‌های ارتباطی و میلیون‌ها سایت و مقاله‌ مستدل تحقیقی و انتشار رایگان نتیجه پژوهش‌های عمیق در ژورنال‌های پزشکی که اغلب آن‌ها به رایگان در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد، راه را برای دارندگان ریسک فاکتورهای ابتلا به پوکی استخوان یا کسانی که علاقه‌مند به حفظ سلامت خود با اتکا به رژیم خوراکی هستند، قرار داده است تا با تکمیل اطلاعات خود، به مبارزه با این بیماری بروند.

در کشورهای توسعه یافته تقریبا درباره تمامی زمینه‌هایی که شهروندان نیازمند دریافت مشاوره‌های تخصصی هستند تلفن‌هایی در اختیار همگان است که می‌توانند در اسرع وقت با بهترین مشاور‌ها به صورت رایگان صحبت کنند. در کشور ما اگر هم چنین تلفن‌هایی وجود داشته باشد قطعا بخشی از یک کسب و کار و تجارت است که عمدتا شهروندان علاقه ای به برقراری ارتباط با چنین شماره‌هایی ندارند.

فقط برای نشان دادن تفاوت‌های موجود در زمینه اهمیتی که دولت‌ها به سلامتی شهروندان می‌دهند به چند شماره تلفن در چند کشور اشاره می‌کنیم که همگی به صورت رایگان مشاوره‌هایی به مردم ارائه می‌دهند. برای مثال:‌ شماره تلفن کمک ملی اسکلتی عضلانی استرالیا 1800 263 265 – شماره تلفن پوکی استخوان استرالیا تلفن. (02) 9518 8140 یا 1800 242 141 – تلفن برای سلامت زنان در موسسه جین هیلز - تلفن انجمن یائسگی استرالیا (03) 9428 8738 و....

این‌ها همگی فقط بخشی از خدمات عمومی و اجتماعی حوزه سلامت است که به طور رایگان به مردم عرضه می‌شود تا به طور پیوسته ضمن ارائه هشدارهای لازم نسبت به پایش سلامتی مردم با گردآوری داده‌های کشوری و ملی اقدام شود. این برنامه‌ها که چندین سال است به شکل گسترده در دست برنامه ریزی و اجراست، به این دلیل جدی گرفته می‌شود که با انتشار نتایج تحقیقات گسترده نشان داده شده که در 30 سال گذشته روند رشد بیماری مزمن و خاموش پوکی استخوان در جهان 100 درصد افزایش یافته و با افزایش فاکتورهای ریسک که مهمترین آن عدم آگاهی و ماشینی شدن زندگی است، پیش بینی شده است در سال 2050 این بیماری حتی به مقدار 300 درصد رشد داشته باشد.

با مساله پوکی استخوان باید شخصا مواجه شوید

مقاله و راهنمای منتشر شده در سایت better health تلاش کرده است مجموعه ای از اطلاعات مفید و لازم را در اختیار کسانی بگذارد که به اطلاعات دقیق برای مقابله با پوکی استخوان دسترسی ندارند.

در این مقاله عوامل خطرساز پوکی استخوان به این شرح فهرست شده است:‌

عواملی که نمی‌توان تغییر داد:‌

·      جنسیت

·       داشتن یک خویشاوند مستقیم با شکستگی یا پوکی استخوان

·       نژاد و..

سایر عوامل:

·      مقادیر ناکافی کلسیم در رژیم غذایی

·       سطوح پایین ویتامین D

·       سیگار کشیدن

·       مصرف الکل بیش از دو نوشیدنی استاندارد در روز (در کشورهایی که این پدیده اجتماعی آزاد است.)

·       مصرف کافئین بیش از سه فنجان قهوه یا معادل آن در روز.

·       عدم فعالیت بدنی

·       یائسگی زودرس (قبل از 45 سالگی)

·       استفاده طولانی مدت از داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها برای آرتریت روماتوئید و آسم.

·       سایر شرایط.

 برخی شرایط تشدید کننده خطر ابتلا به پوکی استخوان:‌

·      بیماری تیروئید یا پرکاری غده تیروئید

·       روماتیسم مفصلی

·       بیماری مزمن کبد و کلیه

·       بیماری کرون، سلیاک و سایر بیماری‌های التهابی روده

 روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان

این مقاله ضمن اشاره فهرست وار به موارد فوق، روش‌هایی هم برای پیشگیری از پوکی استخوان ارائه کرده است که به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:‌

·      یک رژیم غذایی سالم و متنوع با مقدار زیادی میوه، سبزیجات تازه و غلات کامل از سنین پایین.

·       خوردن غذاهای غنی از کلسیم.

·       جذب ویتامین D کافی.

·       اجتناب از سیگار.

·       مصرف محدود الکل یا عدم مصرف.

·       رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین دی

بهره مندی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل همراه با انواع غذاها و دریافت کافی کلسیم گامی حیاتی برای ساخت و حفظ استخوان‌های قوی و سالم است. اگر کلسیم کافی در خون وجود نداشته باشد، بدن شما کلسیم را از استخوان‌ها می‌گیرد. اطمینان از داشتن کلسیم کافی در رژیم غذایی، راه مهمی برای حفظ تراکم استخوان است.

در استرالیا توصیه شده است که بزرگسالان به طور متوسط ​​روزانه 1000 میلی گرم کلسیم مصرف کنند. به زنان یائسه و مردان بالای 70 سال توصیه می‌شود روزانه 1300 میلی گرم کلسیم مصرف کنند. کودکان بسته به سن خود تا 1300 میلی گرم کلسیم در روز نیاز خواهند داشت.

غذاهای لبنی دارای بالاترین سطح کلسیم هستند، اما بسیاری از منابع دیگر کلسیم از جمله ساردین، اسفناج و بادام وجود دارد. اگر نمی‌توانید کلسیم کافی را از رژیم غذایی خود به تنهایی دریافت کنید، ممکن است لازم باشد در مورد مکمل‌های کلسیم با یک متخصص بهداشت صحبت کنید.

  ویتامین D و پوکی استخوان

در میان تمام عواملی که در گزارش‌های سازمان‌های بهداشتی از جمله WHO به طور مستمر گوشزد می‌شود. کمبود ویتامین دی نقش بسزایی دارد. به این دلیل پایش میزان دریافت ویتامین دی در بدن مردم یکی از استراتژی‌های عمده در گردآوری داده‌های پایه‌ای برای سازماندهی برنامه‌های مدیریت سلامتی است.

معمولا گفته می‌شود ویتامین D به همراه کلسیم باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود. ویتامین D مهم است زیرا به بدن شما کمک می‌کند کلسیم موجود در رژیم غذایی را جذب کند.

ویتامین D در بدن تولید نمی شود. این ماده در محیط طبیعت هم جزو مواد کمیاب است. ظاهرا انسان‌ها به طور طبیعی ویتامین D مورد نیاز بدن خود را از نور خورشید دریافت می‌کنند؛ اما چنین مساله ای نیازمند عوامل مختلفی است که از آن جمله می‌توان به نوع پوست، موقعیت جغرافیایی، شکل تابش خورشید، گردش فصول در کشورهای مختلف، زندگی شهرنشینی، نوع پوشش و گذران اوقات در زیر سقف، حتی نژاد افراد مختلف اشاره کرد.

ویتامین D حتی با تابش مستقیم از پشت شیشه قابل جذب نیست. استفاده از مواد آرایشی و عوامل بسیار دیگر باعث می‌شود که ما نتوانیم به این منبع طبیعی متکی باشیم.

از این رو بهتر است برای دریافت ویتامین D مورد نیاز بدن به منابع خوراکی مختلفی که این ماده را در خود دارند وابسته باشیم. استفاده از محصولات تولید شده غنی شده با ویتامین دی می‌تواند بهترین روش ممکن باشد. گنجانیدن یک محصول با کیفیت مثلا ماست غنی شده با ویتامین D و کلسیم که تکمیل کننده یکدیگر هستند و در دسترس همگان قرار دارد، گزینه مناسبی است.

به این خاطر پژوهشگران در سال‌های اخیر تاکید بسیار زیادی روی غنی سازی محصولات غذایی با کلسیم و ویتامین دی می‌ورزند و دولت‌ها را در تعامل با نهادهای دانشگاهی و شرکت‌های تولید کننده مواد غذایی به عنوان سه ضلع یک مثلث موثر در این زمینه مسئول می‌دانند.

نگاهی به وضعیت کشورمان از نظر پژوهش، مدیریت و لزوم خوداتکایی مردم

یک پژوهش ساده به خوبی نشان دهد که از نظر پروژه‌های تحقیقاتی و برنامه‌ریزی‌های مدیریتی برای مواجهه اصولی با اپیدمی رو به رشد بیماری پوکی استخوان در کشور ما جنب و جوش خاصی دیده نمی‌شود.

این در حالی است که با توجه به حرکت جمعیت کشور به سمت کهنسالی در سال‌های آینده، این مساله به یکی از دغدغه‌های اصلی نظام مدیریت سلامت و شبکه درمان کشور خواهد بود. مواجهه با بیماری پوکی استخوان به خاطر این که از مبداء تا مقصد که زمان نتیجه گیری است، حداقل 20 سال زمان لازم دارد. از این رود این مساله به شدت نیازمند تسریع در توجه و اقدامات عاجل است.

 نگاهی به عملکرد یک پژوهشکده ملی و معرفی دو ابزار خود کنترلی

ظاهر قضیه نشان می‌دهد که مسئولیت اصلی تلاش‌های تحقیقاتی و کنترل و مدیریت داده‌های کشوری در زمینه پوکی استخوان بر عهده پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم وابسته به علوم پزشکی دانشگاه تهران است.

بررسی تحقیقات بازتاب یافته در این سایت نشان می‌دهد که مقالات منتشر شده دربردارنده تحقیقاتی هستند که حداقل ده سال از تاریخ تهیه آنها گذشته است. این در حالی است که جامعه ایران جامعه ای در حال گذار است و به طور پیوسته همه متغیرهای اقتصادی، فرهنگی، خانوادگی، اطلاع رسانی و گردش امور مدیریتی با سرعت بالایی در حال تغییر هستند.

در واقع با تغییر مدیریت‌های سطح بالای شبکه بهداشت، برنامه‌ها و تحقیقات احتمالی در زمینه پوکی استخوان نیز به محاق رفته و بسته به سلیقه مدیران ممکن است تعطیل شده یا از اولویت خارج شود.

این در حالی است که مسائل ملی مانند پوکی استخوان بایستی از یک سری الگوهای کلان و مدیریت‌ها و برنامه ریزی‌های غیر سیاسی و درازمدت پیروی کند.

تهیه یک الگوی بیست ساله مدیریت تحقیقات، تدوین برنامه‌های آموزش همگانی، تخصیص منابع، همکاری دولت با نهادهای تحقیقاتی و شرکت‌های بزرگ مواد غذایی و لبنی از جمله این برنامه‌هاست که با تغییر مدیریت‌ها به هیچ عنوان نباید وقفه ای در آنها رخ دهد. چرا که مساله پوکی استخوان و تلاش برای تامین ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌هایی که سلامت جمعیت را تضمین می‌کند اصولا تعطیل بردار نیست.

 معرفی دو ابزار ساده خود ارزیابی

با همه این احوال، در این جا به معرفی دو ابزار ساده خود ارزیابی در سایت پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم وابسته به علوم پزشکی دانشگاه تهران می‌پردازیم که علاقه مندان و شهروندان می‌توانند با پاسخ دادن به برخی از پرسش‌ها و پر کردن یک فرم از وضعیت کلی سلامت خود در راستای پوکی یا عدم پوکی استخوان مطلع شوند.

با کلیک روی این لینک به ابزاری به نام «ارزیابی خطر پوکی استخوان» راهنمایی می‌شوید. در این ابزار، کاربران با پاسخ دادن به ده پرسش بنیادین می‌توانند مطلع شوند که میزان ریسک ابتلا به پوکی استخوان در آن‌ها چقدر است.

همچنین با کلیک روی این لینک به ابزار محاسبه‌گر کلسیم مصرفی روزانه هدایت می‌شوید که با پر کردن یک فرم دیجیتال مشخص می‌شود که میزان کلسیم مصرفی شما چقدر است و با استاندارد‌های بین المللی و لازم برای سلامتی چقدر فاصله دارد. این فرم سوالاتی را از کاربر در شش دسته می‌پرسد که در نهایت مشخص می‌شود میزان تقریبی کلسیم دریافتی کاربر چقدر است و می‌توان با استفاده از این ارزیابی نسبت به بهبود وضعیت خود اقدام کرد.

 در دسترس‌ین محصول برای بهبود وضعیت کلسیم

با تمام موارد ذکر شده درباره نبود برنامه‌های بهینه سازی سلامت مردم در زمینه پوکی استخوان خوشبختانه در کشور ما بخش خصوصی توانسته است با تولید محصولات غنی شده با کلسیم و ویتامین دی امکان خود اتکایی و «خود‌حفاظتی» لازم را در اختیار مردم گذاشته اند.

 کلسیویتای کاله در اختیار شماست

وقتی با پر کردن فرم فوق متوجه شدید میزان کلسیم روزانه شما، به مراتب کمتر از استانداردهای مورد نیاز است کافی است که در برنامه هفتگی خود به طور منظم مصرف چند لیوان ماست کلسیویتای کاله را بگنجانید. در حال حاضر این بهتر راه حلی است که برای ما در خصوص در پیش گرفتن یک برنامه خودمراقبتی وجود دارد.

 منابع:

http://emri.tums.ac.ir/orc/Item/4226

دولت، صنعت و مردم سهم خود را از تبعات کاهش مصرف لبنیات بپذیرند

https://b2n.ir/t94164

Osteoporosis

https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/osteoporosis