نقش انکار‌ناپذیر انرژی در تامین نیازهای اولیه انسانی و تاثیر تعیین‌کننده آن در صنعت، اقتصاد، کشاورزی، حمل‌ونقل و... باعث شده میزان و الگوی مصرف انرژی، شاخص مهمی در توسعه اقتصادی یک کشور محسوب ‌شود؛ از همین رو کشورهای مختلف جهان برای کنترل مصرف انرژی راهکارهای مختلفی را اجرایی کرده‌اند.

براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در حدود یک قرن گذشته، میزان وابستگی جهان به انرژی به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. 

مصرف انرژی در حدود ۵۰ سال اخیر بیشتر از مصرف انرژی در ۲ قرن پیش از آن بوده است. در این میان کاهش شدید استفاده از حمل‌ونقل در نتیجه محدودیت‌های کرونایی به‌ویژه حمل‌ونقل هوایی یکی از فاکتورهای مهم بوده، به‌طوری که تعداد پروازهای مسافری ۶۷.۷ درصد و پرواز هواپیماها ۵۵.۹ درصد کاهش یافت و به کاهش ۵۶.۶ درصدی تولید گاز دی‌اکسید‌کربن منجر شد.

افزایش مصرف برق در ترکیه

در سال ۲۰۲۰ مصرف برق در برخی کشورها مانند ترکیه افزایش یافته است. براساس گزارش شرکت برق ترکیه، این کشور به میزان ۲۹۰.۸۶ میلیارد کیلووات در ساعت مصرف برق داشته و همزمان تولید برق را نیز افزایش داده است. ترکیه افزایش تولید برق با استفاده از منابع داخلی و انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار برنامه انرژی خود دارد.

نروژ، مبتکر استفاده از خودروهای برقی

نروژ که خود تولیدکننده عمده نفت خام در اروپا محسوب می‌شود، نخستین کشور جهان است که بیش از نیمی از خودروهای ثبت‌شده‌اش در سال گذشته میلادی با نیروی برق کار می‌کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، گروه صنعت خودرویی شورای اطلاع‌رسانی تردد جاده‌ای نروژ «او اف وی» اعلام کرد موتور ۵۴.۳ درصد خودروهایی که در سال گذشته میلادی وارد بازار این کشور شمال اروپا شده‌اند، برقی است، در حالی که این نسبت در سال پیش از آن ۴۲.۴ درصد بوده است.

حذف خودروهای بنزینی از خیابان‌های ژاپن

دولت ژاپن اخیرا اعلام کرده قصد دارد در ۱۵ سال آینده در قالب طرحی برای رسیدن به انتشار صفر گازهای کربنی، خودروهای بنزینی را حذف کند. ژاپن همچنین در قالب این طرح قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ سالانه به رشد اقتصادی سبز (غیرآلاینده) نزدیک ۲ تریلیون دلاری برسد. «راهبرد رشد سبز» به‌عنوان یک طرح اقدام به‌منظور تحقق تعهد اعلام شده است که برای از میان برداشتن انتشار گازهای آلاینده تا اواسط قرن جاری مطرح شده است.

استفاده از انرژی خورشیدی در صربستان

مصرف بهینه انرژی غیر از سیاست‌های تشویقی دولت‌ها از جمله در نظر گرفتن تخفیف‌هایی در هزینه مصرف انرژی، به اقداماتی در استفاده از انرژی‌های پاک نیاز دارد. در برخی کشورها مانند صربستان استفاده از پنل‌های خورشیدی در سطح خانوار دیگر موضوعی غیرممکن نیست.

در صربستان ساعات استفاده از نور خورشید بسیار بیشتر از بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی است. برای مثال در آلمان حدود هزار کیلووات در ساعت برق از پنل‌های خورشیدی تولید می‌شود که این رقم در صربستان هزار و ۲۰۰ تا هزار و ۴۰۰ کیلووات در ساعت است. باوجود ساعات کمتر نور خورشید در آلمان این کشور دارای ظرفیت تقریبا ۵۰ گیگاوات انرژی خورشیدی است که ۵ هزار برابر بیشتر از ظرفیت ۱۰ مگاواتی در صربستان است.

توجه به مصرف انرژی در ساخت‌وساز انگلستان

کشورهای پیشرفته که بسیاری از آنها اتفاقا از فقر منابع انرژی رنج می‌برند، در هر ساخت‌وسازی ابتدا مصرف انرژی را در نظر می‌گیرند. آنها حتی برای ساخت یک خانه ابتدا به منابع انرژی آن فکر و تلاش می‌کنند از لامپ‌های ال‌ای‌دی یا حتی از نور خورشید استفاده کنند. هرچه فناوری در یک کشور پیشرفته‌تر باشد، بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز در آن کشور پررنگ‌تر خواهد بود.

در انگلیس، یکی از راهکارهای جلوگیری از مصرف بی‌رویه انرژی در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری، توجه به استانداردهای تعریف‌شده در حوزه ساخت‌وساز است؛ استانداردهایی که ازسوی شهرداری‌ها و نهادهای مرتبط تعریف و ابلاغ شده، باید در امر ساخت‌وساز کاملا رعایت شود.

پس‌انداز مالی، بهبود اقتصاد، حفظ محیط‌زیست، تقویت امنیت ملی و بهبود کیفیت زندگی از جمله دلایلی است که کشورها را وادار می‌کند تا در زمره آنهایی قرار بگیرند که کمتر انرژی مصرف می‌کنند. بهره‌وری انرژی یعنی اینکه دستگاهی برای ارائه خدمات مشابه از انرژی کمتری استفاده می‌کند؛ به‌عنوان مثال، یک لامپ LED از لامپ هالوژن سنتی کارآمدتر است، زیرا از انرژی الکتریکی بسیار کمتری برای تولید همان مقدار نور استفاده می‌کند.

حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر

در امریکا براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی این کشور مصرف سالانه انرژی از منابع تجدیدپذیر در مقایسه با مصرف زغال‌سنگ برای نخستین بار از قبل از سال ۱۸۸۵ در سال ۲۰۱۹ پیشی گرفته است. این نتیجه کاهش مداوم استفاده از زغال سنگ برای تولید برق طی یک دهه گذشته در این کشور و نیز افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر شامل باد و انرژی خورشیدی است.

منابع فنلاندی گزارش داده‌اند مصرف انرژی در این کشور سال گذشته یک درصد کاهش یافته است. در این کشور مصرف برق حدود ۲ درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۸ کاهش داشته که عمدتا به‌دلیل کاهش تقاضا در سطح صنایع سنگین بوده است.

انرژی تجدیدپذیر ۴۳ درصد کل مصرف انرژی فنلاند را تشکیل می‌دهد که این امر باعث شده این کشور در ۶ سال گذشته از هدف تعیین‌شده ۳۶ درصدی خود در سهم منابع تجدیدشدنی در مصرف انرژی فراتر رود. براساس تحقیقات اخیر یک مرکز مطالعاتی به‌نام شورای امریکا، آلمان برترین کشور در رده‌بندی کشورها به‌لحاظ بهره‌وری انرژی است.

رتبه برتر آلمان در جهان به این دلیل است که ۱۵ سال پیش، سیاستمداران آلمانی توافق کردند که به‌تدریج کشور را از سوخت‌های فسیلی و انرژی هسته‌ای جدا کنند. این امر باعث بهبود کارآیی کشورها شده، زیرا سوخت‌های فسیلی و انرژی هسته‌ای دو مهم‌ترین آسیب‌رسان در تولید انرژی هستند؛ بنابراین با حذف این فرآیندها، کارآیی کل کشور در زمینه انرژی بهبود یافته است. آلمان همچنین در کنار چنین تدابیری، مصرف زغال‌سنگ و نفت را کاهش داده و تنها در سال ۲۰۱۴ آلمان نیمی از مزارع بادی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داد.

ایتالیا بعد از آلمان در رتبه دوم قرار دارد که استفاده از برق تولیدشده از انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار خود تا سال ۲۰۲۰ قرار داده است.

در ۱۰۰ سال گذشته یکی از منابع طبیعی که سرخط مهم‌ترین اخبار جهان قرار داشته، نفت بوده که نه‌تنها تولید ثروت کرده، بلکه باعث بروز جنگ‌ها و سرنگونی حکومت‌هایی نیز شده است. برق منبع جایگزینی برای نفت محسوب می‌شود که در آینده نه چندان دور می‌تواند در صورت خودداری از مصرف بی‌رویه آن در صنایع دیگری از جمله صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار گیرد.

سخن پایانی

اصطلاح «صرفه‌جویی در مصرف انرژی» لزوما به‌معنای استفاده کمتر یا قطع مصرف انرژی نیست، بلکه هدف، استفاده بهینه و جلوگیری از استفاده بیش از حد یا هدر دادن منابع انرژی است که تغییرات ساده رفتاری می‌تواند به آن کمک کند. پایین آوردن درجه حرارت به‌ویژه هنگامی که در خانه نیستیم یا وقتی خواب هستیم. خاموش یا جدا کردن وسایل از پریز برق در صورت عدم استفاده از آنها یا کاهش تردد با خودرو همگی روش‌های ساده‌ای هستند که مقدار قابل‌توجهی از انرژی را ذخیره می‌کنند و هزینه‌ها را کاهش می‌دهند.

اما خارج از سطح اقدامات دولتی، شیوه‌هایی نیز وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توان مصرف برق و هدررفت منابع انرژی را کاهش داد و در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرد.

به‌گفته کارشناسان، آسان‌ترین راه تغییر عادت‌های شخصی و کاهش مصرف است که می‌تواند تغییراتی را به‌دنبال داشته باشد. آنها می‌گویند به عادت‌های خود فکر کنید: آیا وقتی در حال مسواک زدن هستید شیر آب همچنان باز است؟ وقتی از اتاق خارج می‌شوید لامپ آن هنوز روشن است؟ آیا لازم است رایانه شما در طول روز روشن باشد؟ مسائل زیادی وجود دارد که مصرف انرژی ما را بیش از حد نیاز ما می‌کند.

دنیای پیرامونی ما پر از وسایلی است که انرژی مصرف می‌کنند و پیوسته روشن هستند. شاید آنها به‌تنهایی برق زیادی مصرف نکنند اما وقتی با هم جمع می‌شوند مقدار زیادی نیرو هدر می‌رود.

به‌ویژه در کشورهایی که زمستان‌های سرد و طولانی را تجربه می‌کنند، از جمله برخی کشورهایی اروپایی، استفاده از لباس‌های گرم‌تر در داخل خانه و کاهش درجه وسایل گرمایشی یکی از شیوه‌های مورد تاکید برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی است. پوشاندن درز پنجره‌ها نیز برای کاهش هدررفت گرما توصیه می‌شود.