چندین بار، شاهد آن بودیم که حوادث مختلف، ساختمان‌های زیادی را در شهرهای مختلف کشور ویران کرده است. رعایت نکردن نکات ایمنی در زمان ساخت، یکی از علت‌هایی است که باعث می‌شود بسیاری از ساختمان‌ها در اثر نبود ایمنی تخریب شوند. بارها توسط سازمان آتش‌نشانی به ساختمان‌های در حال ساخت هشدار رعایت نکات ایمنی صادر شده است.

سازندگان ساختمان‌ها، کمتر به نکات ایمنی توجه کرده و ساخت‌وساز اصولی را در نظر نمی‌گیرند. باتوجه به هشدارهای سازمان آتش‌نشانی و نظارت‌شان بر ساخت‌وسازهای اصولی، همچنان شاهد آن هستیم که تعداد ساختمان‌های پرخطر و در معرض ریزش بسیار هستند. تعدادی از سازندگان، به‌دلیل هزینه‌بر بودن ایمن‌سازی ساختمان‌ها، توجهی به هشدارهای سازمان آتش‌نشانی نکرده و قوانین ساخت را نادیده می‌گیرند. همین امر سبب می‌شود تا با بروز حوادث مختلف، شاهد تخریب ساختمان‌های ناایمن باشیم.

نقش ایمنی در بهبود کیفیت زندگی

در کنار ابعاد مختلف کیفیت زندگی، مسکن یکی از مهم‌ترین این ابعاد تلقی می‌شود، زیرا دارای یک نقش اساسی در بهبود وضعیت ساکنان شهرها و تامین‌کننده حس رضایتمندی برای افراد است، همچنین تاثیر عمیقی بر سلامت، کارآیی، رفتار اجتماعی، رضایتمندی و رفاه عمومی جامعه ایفا می‌کند.

موضوع مسکن باکیفیت و ایمن یکی از مهم‌ترین مسائل کشورهای در حال‌ توسعه از جمله ایران است؛ زیرا اگرچه سرعت گسترش و سرعت در ساخت‌وسازها تا حدودی جوابگوی نیازهای کمی و مادی شهروندان است، اما بی‌توجهی به جنبه‌های ایمنی، چالش‌های خطرناکی را در پی خواهد داشت.

اگرچه تقسیم‌بندی کیفیت ساختمان‌ها و در نظر گرفتن مسکن و مسائل مرتبط با آن از نظر کارشناسان و صاحب‌نظران مختلف، متفاوت است،اما این موضوع انکارناپذیر است که یکی از عناصر کلیدی کیفیت زندگی افراد در محیط شهری، ایمنی ساختمان‌ها است. سرپناه امن تنها به‌معنای وجود یک سقف بالای سر هر شخص نیست، بلکه آسایش مناسب، فضای مناسب، دسترسی فیزیکی، امنیت مالکیت، امنیت و دوام سازه‌ای، بهداشت و آموزش و مکان مناسب است که باید موردتوجه قرار بگیرد. صمت در این گزارش ضرورت توجه به ایمنی‌سازی در ساخت‌وساز را بررسی کرده است.

روند مثبت ایمن‌سازی ساختمان‌ها در پایتخت

جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران در رابطه با موضوع ایمنی ساختمان به صمت گفت: خوشبختانه پیگیری ایمن‌سازی ساختمان‌ها در حال طی کردن روند مثبتی است، چرا که سازمان آتش‌نشانی به‌صورت مستمر در رابطه با این موضوع در حال فعالیت است و شهرداری و قوه قضاییه نیز همکاری‌های موثری در سال‌های اخیر با این سازمان داشته‌اند.

وی در رابطه با مخالفت علیرضا زاکانی با انتشار لیست ساختمان‌های ناایمن به صمت توضیح داد: همان‌طور که شهردار تهران به آن اشاره کردند، نباید مشکل ساختمان‌های ناایمن تنها از لحاظ آتش‌نشانی مورد بررسی قرار بگیرد، چرا که همه‌چیز ایمنی آتش‌نشانی نیست.

ملکی در ادامه خاطرنشان کرد: طرح این موضوع، نکته مهمی بود که باید همگان به آن توجه کنند و بنده به‌طورکامل با آن موافق هستم. سازمان آتش‌نشانی، ساختمان‌ها را تنها از حیث استانداردهای خود بررسی می‌کند، در صورتی که ممکن است یک ساختمان از ابعاد مختلفی مانند فرسودگی، فنی، تخصصی، مهندسی، معماری، گودبرداری و نوع مصالح استفاده‌شده دارای نواقضی باشد. برای مثال ممکن است یک ساختمان، نوساز و استاندارد باشد، اما از لحاظ آتش‌نشانی تجهیزات لازم را نداشته باشد و بالعکس، یک ساختمان قدیمی‌ساز که با مشکل فرسودگی و استهلاک دست‎‌وپنجه نرم می‌کند، به‌طورکامل از لحاظ آتش‌نشانی ایمن باشد،اما از جهات مختلفی که یاد شد، ناایمن باشد.

بررسی ۳۳هزار ساختمان از لحاظ ایمنی

وی در رابطه با نظارت مستمر بر ساختمان‌های ناایمن به صمت گفت: سازمان آتش‌نشانی بیش از ۳۳ هزار ساختمان را از لحاظ ایمنی موردبررسی قرار داده است. این ساختمان‌ها به ۴ دسته کم‌خطر، میان‌خطر، پرخطر و بسیارپرخطر تقسیم شده‌اند. تا یک‌سال قبل، در مجموع ۱۲۹ ساختمان مسکونی، تجاری، اداری، شخصی و دولتی بسیار پرخطر در شهر تهران وجود داشت که در برابر ایمن‌سازی مقاومت می‌کردند، اما با حمایت‌های شهرداری و دستگاه قضایی، سازمان آتش‌نشانی جلسات متعددی را با مالکان، شهرداری‌ها و مقامات ارشد دستگاه‌های قضایی برای حل مشکل این ساختمان‌ها برگزار کرد و طی این جلسات، رعایت اصول ایمنی به این افراد گوشزد شد تا هرچه سریع‌تر، نواقص موجود را پیگیری و حل و فصل کنند.

در نتیجه جلسات برگزارشده، چیزی حدود ۱۰ ساختمان از بین ۱۲۹ سازه پرخطر، همکاری‌های لازم را با سازمان آتش‌نشانی کرده‌اند و امید است، ۱۱۹ ساختمان باقیمانده، هرچه سریع‌تر ایمن‌سازی را در دستور کار خود قرار دهند تا دیگر شاهد حوادث جبران‌ناپذیر در بخش ساختمان نباشیم.

اگر مالکان باقیمانده در فرصتی که به آنها داده شده است، اقدامات اولیه ایمن‌سازی را انجام دهند، می‌توانند برای فعالیت‌های عملیاتی و اجرایی مجدد  وقت بگیرند، اما اگر به اخطارها بی‌توجهی کنند، دستگاه قضایی این موضوع را به‌طورجدی پیگیری می‌کند.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در پایان گفت: ما باید در آموزش فرهنگ ایمنی وقت بیشتری بگذاریم تا شاهد حوادث و خسارت کمتری باشیم. هر کدام از ما که خانه می‌خریم، به همه جزئیات دقت می‌کنیم؛ از پنجره تا سنگ‌کف و مسائل مالیاتی و دارایی و مالیات، اما کمتر پیش می‌آید، تاییدیه آتش‌نشانی را درخواست کنیم که امیدواریم با تلاش ما و مراکزی که در حوزه فرهنگ‌سازی کار می‌کنند و البته مردم، این موضوع هم به‌عنوان یک اصل در خریدوفروش املاک مدنظر قرار گیرد.

تاکید بر رعایت اصول ایمنی در ساختمان‌سازی

محمدهادی قانع، کارشناس ایمنی و آتش‌نشانی در رابطه با این موضوع به صمت گفت: باید نگاه جامعه را نسبت به ساختمان‌سازی تغییر داد تا رعایت اصول ایمنی بر تزئینات ظاهری ترجیح داده‌شده و در اولویت قرار گیرد. عمده‌ترین دلایل بروز حریق و حادثه در ساختمان‌ها، بی‌توجهی به موارد اولیه ایمنی در ساخت و بی‌اعتنایی به ایمنی در بهره‌برداری و بی‌اطلاعی ساکنان این ساختمان‌ها نسبت به مسائل ایمنی محیط زندگی است.

وی افزود: شهروندان هنگام خرید مسکن یا حتی ملک تجاری و اداری باید به مسائل ایمنی ساختمان توجه ویژه‌ای داشته باشند و در مسیر ارتقای آگاهی از نظر کارشناسان بهره‌مند شوند.

ضعف دستگاه‌های ایمنی در برخی ساختمان‌ها

قانع گفت: هنگام وقوع حوادث آتش‌سوزی در بعضی ساختمان‌ها معمولا شهروندان به‌سرعت وقوع حادثه را اطلاع‌رسانی می‌کنند و آتش‌نشانان با تمام توان ماموریت خود را انجام می‌دهند، اما موضوع مهم ضعف امکانات و دستگاه‌های ایمنی و اطفای حریق و بی‌توجهی کارفرمایان به تجهیز ساختمان‌ها به این امکانات و دریافت تاییدیه از آتش‌نشانی است. مسائل ایمنی حتی جزئی‌ترین آنها امکان دارد، موجب تاخیر در انجام عملیات امداد و نجات شوند.

این کارشناس افزود: هر ساختمان با کاربری‌های مختلف باید دارای امکانات، تمهیدات ایمنی و حفاظت در برابر حوادث و آتش‌سوزی باشد تا در زمان بروز حادثه، در درجه اول ساکنان و کارکنانی که لزوما با اصول اولیه ایمنی و آتش‌نشانی آشنایی دارند، از گسترش آن جلوگیری کنند، زیرا بسیاری از حوادث را می‌توان با آموزش و آگاه‌سازی در لحظات اولیه تحت کنترل درآورد و خسارت‌های مالی و جانی را کاهش داد.

ضرورت آموزش‌های ایمنی در اطفای حریق

دستگاه‌های اعلام و اطفای حریق در ساختمان‌ها باید آماده‌به‌کار و فعال و همه قسمت‌های ساختمان، پوشش‌دهی کامل اعلام و اطفای متناسب با حریق را دارا باشند. خاموش‌کننده‌های دستی در تمامی طبقات و باتوجه به نوع و بار اشتعال هر طبقه، به تعداد کافی وجود داشته باشد، همچنین باید کلیه نگهبانان نیز آموزش‌های ایمنی لازم شامل نحوه اطفای حریق با خاموش‌کننده دستی و دستگاه‌های اطفائی موجود را دیده باشند تا بتوانند در لحظات ابتدایی حریق اقدام به اطفای آن کنند.

قانع ادامه داد: در همه حوادث مربوط به آتش‌سوزی، سهل‌انگاری و بی‌اهمیت نگاشتن مقوله ایمنی به‌چشم می‌خورد و حوادث، نتیجه بی‌احتیاطی‌ها هستند، بنابراین می‌توان با رعایت اصول و توصیه‌های لازم، جلوی بسیاری از حوادث را گرفت. به متولیان ساخت‌وساز ساختمان‌های بلندمرتبه توصیه می‌شود که در هنگام ساخت، اصول و استانداردهای لازم در راستای دسترسی خودروهای آتش‌نشانی به‌ویژه خودروهای عملیاتی ویژه رعایت شود تا در هنگام آتش‌سوزی در راستای امدادرسانی برای نیروهای عملیاتی به کار گرفته شوند.

وی در پایان گفت: برای ساختمان‌های جدید بدون مجوز، آتش‌نشانی پایان کار صادر نمی‌شود. املاک ناایمن و بحرانی، به‌طورمکرر مورد بازدید قرارگرفته‌اند و اخطارهای لازم توسط شهرداری‌ها داده‌شده است. باتوجه به اینکه ایمنی بحث مهمی است، بنابراین باید در اسرع وقت مشکلات اصلی ابلاغ و مالکان متعهد شوند که نکات ناایمن را برطرف کنند که ثمره و نتیجه آن، این است که مردم با ایمنی کامل از ساختمان و اماکن عمومی استفاده می‌کنند. انبارهای آتش‌نشانی خالی از تجهیزات است و اگر به‌قید فوریت به آن رسیدگی نشود تا پایان سال دچار بحران خواهیم شد.

سخن پایانی

ایمنی در ساخت، یکی از مهم‌ترین عوامل در ساخت‌وساز است. با رشد روزافزون جمعیت، تحولات عظیمی در صنعت ساختمان‌سازی به‌وجود آمده است. در برخی پروژه‌های ساختمانی، کارگران مشغول به‌کار در ساختمان‌ها مجروح می‌شوند. احتمال وقوع حوادث را به‌کلی نمی‌توان از بین برد، اما با رعایت بعضی از نکات ایمنی و حفاظتی، می‌توان آن را به مقدار قابل‌توجهی کاهش داد، بدین‌معنی که به‌وسیله مدیریت صحیح و طرح نقشه از قبل و کنترل روش‌های انجام کار، می‌توانیم به هدف‌های حفاظتی خود برسیم.

افزایش نرخ مسکن و همچنین کاهش توان خرید مردم، شرایط را برای رونق بازار واحدهای مسکونی بی‌کیفیت بیش از همیشه فراهم کرده است. این وضعیت موجب شده تقاضای مردم در بازار مسکن به‌سمت حاشیه‌نشینی و نیز واحدهای بی‌کیفیت و ناایمن سوق یابد که این موضوع تا حد زیادی موجب نگرانی در سطح جامعه شده است.

در این میان، مسئولان و متصدیان نیز از ساخت‌وسازهای شبانه و غیرمجاز در حاشیه شهرها، توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی و خانه‌سازی‌های غیراصولی ابراز نگرانی می‌کنند. در این شرایط ممکن است خریداران کم‌بنیه از روی شتابزدگی و برای عقب نماندن از قافله قیمت‌ها، به‌ناچار دست به خرید واحدهای مسکونی بی‌کیفیت بزنند و سرمایه‌ها را هدر دهند.

سیاست‌های تامین مسکن روشن و شفاف نبوده و قشر ضعیف جامعه اکنون در تامین مسکن با مشکل جدی روبه‌رو شده‌اند و در این شرایط امکان رشد و توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی، ممکن است بخشی از نیازها را برای مسکن به‌شکل نادرستی به‌سمت این سکونتگاه‌ها هدایت کند. در این راستا، ضرورت دارد ساخت مسکن باکیفیت و ایمن باتوجه به نقش حیاتی و مهمی که در زندگی افراد ایفا می‌کند، موردتوجه قرار بگیرد و فقط جنبه‌های کمی ساخت‌وساز در اولویت قرار نگیرد.