دولت افزایش نرخ نان بعد از طرح هوشمندسازی یارانه‌ها را جزو خط قرمز خود اعلام کرد، این در حالی است که نرخ آرد برای نانوایی‌ها بعد از این طرح آزاد شد اما مردم با همان نرخ گذشته اقدام به خرید نان سنتی می‌کنند.

در همین راستا دولت برای جلوگیری از فروش خارج از شبکه آرد اقدام به نصب دستگاه‌های پوز در نانوایی‌ها کرد، زیرا گفته می‌شود تا پیش از این برخی از نانوایی‌ها بیش از ۳۰ درصد سهمیه آرد خود را خارج از شبکه به‌فروش می‌رساندند.

دولت برای جبران افزایش هزینه نانوایی‌ها، از جمله دستمزد کارگران، اجاره و هزینه‌های حمل‌ونقل، ۱۵ درصد مشوق مالی برای آنها در نظر گرفت، اما گویا با گذشت بیش از 3 ماه هنوز این طرح تشویقی به اجرا در نیامده است.

 صمت در این گزارش به بررسی آخرین وضعیت طرح نصب کارتخوان در نانوایی‌ها و همچنین پرداخت یارانه نان پرداخته است.

یارانه نان به حساب مردم واریز می‌شود؟

محمدجواد کرمی، رئیس اتحادیه نان‌های حجیم و غیرحجیم، درباره افزایش ۲۰۰ درصدی هزینه پخت نان عنوان کرد: باوجود ثبات نرخ نان در 3 سال اخیر، هزینه طبخ نان ۲۰۰ درصد افزایش یافته است؛ برای مثال در سال جاری در کنار سایر هزینه‌ها، تنها هزینه کارگری ۵۷ درصد افزایش پیدا کرد.

وی شیوه فعلی پرداخت یارانه نان را صحیح ندانست و گفت: یک بار در سال ۸۹ یارانه نان هدفمند شد. در آن سال این یارانه به‌حساب مردم واریز شد و باتوجه به ایجاد فضای رقابتی برای نانوایان کیفیت نان نیز افزایش یافت.

رئیس اتحادیه نان‌های حجیم و غیرحجیم خاطرنشان کرد: شیوه فعلی پرداخت یارانه نان منسوخ است. در روش‌های جدید یارانه به‌طور مستقیم به حساب مردم واریز می‌شود یا در قالب بسته حمایتی در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.

حال صنف خوب نیست

این فعال صنفی در ادامه افزود: دولت سالانه حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به یارانه نان تخصیص می‌دهد، اما نکته جالب این است که نه دولت، نه مردم و نه تولیدکنندگان از وضعیت فعلی راضی نیستند.

کرمی بهترین راه‌حل برای رضایتمندی سه گروه یادشده را آزادسازی قیمت و پرداخت یارانه به مردم دانست و افزود: این طرح حتی چندی پیش به سمع و نظر رئیس دولت رسید.

وی با اشاره به وجود مشکلات مذکور در بخش صنعتی نیز بیان کرد: در اردیبهشت‌ آزادسازی نرخ در بخش نان صنعتی انجام شد؛ بدون اینکه به زیرساخت‌ها توجهی شود. از سال ۸۶ به بعد مصوبات دولت در راستای این بود که ۴۰ درصد تولید نان کشور صنعتی شود، اما اکنون روی ۱۵ درصد مانده‌ایم که بعد از آزادسازی نرخ در این بخش به‌دلیل قدرت خرید پایین مردم این نسبت کمتر هم شد.

این فعال صنفی با طرح این پرسش که چه کسی باید پاسخگوی شرایط فعلی باشد، تصریح کرد: در این مدت بالای ۲۰۰ نامه به مسئولان کشور نوشته‌ایم، اما به‌دلیل نبود یک متولی واحد هیچ ‌کس پاسخگو نیست.

کرمی با تاکید بر اینکه حال این صنف خوب نیست، یادآور شد: در حال ‌حاضر دولت به بخش صنعتی ۱۵ درصد یارانه پرداخت می‌کند که در مقابل هزینه‌های واحدهای نانوایی بسیار ناچیز است.

طرح هدفمندی نان شکست خورد

رئیس اتحادیه نان‌های حجیم و غیرحجیم طرح نصب دستگاه‌های پوز در نانوایی‌ها را یک طرح شکست‌خورده دانست و بیان کرد: ما همان ابتدا با این طرح مخالفت کردیم، زیرا می‌دانستیم که جوابگو نخواهد بود.

حال وزارت اقتصاد به‌عنوان متولی این طرح پاسخگو نیست که فاز سوم و چهارم این طرح به کجا رسید و تاکنون نیز گزارشی درباره این طرح ارائه نکرده
 است.

مدیریت هوشمند یارانه نان

محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد با اشاره به حذف ارز ترجیحی اظهار کرد: از همان ابتدا راهبرد دولت در برنامه مدیریت هوشمند یارانه نان، بر این اصل بسیار مهم متکی بود که نرخ نان با حذف ارز ترجیحی برای مردم هیچ تغییری نکند و تاکنون هم تغییر نکردن نرخ نان و نبود هرگونه تنش در سمت مردم به‌عنوان یک اصل کلیدی در نظر گرفته شده است. البته منظور، نان سنتی به‌عنوان نان مصرف عمومی است و نان صنعتی و فانتزی الگوی متفاوتی دارند.

وی با بیان اینکه دومین اصل نپرداختن به مفهومی تحت عنوان سهمیه‌بندی نان است، توضیح داد: این طرح به‌نحوی طراحی شد که هیچ محدودیتی برای خرید نان در سمت تقاضا وجود نداشته باشد؛ بنابراین مردم مانند سابق خرید خود را انجام می‌دهند و فقط بستر پرداخت از یک کارتخوان معمولی به یک کارتخوان هوشمند تغییر یافته است.

مشاور وزیر اقتصاد ادامه داد: با اتخاذ دو رویکرد مذکور، همه زحمت‌های مربوط به جلوگیری از انحراف مصارف آرد غیریارانه‌ای در سمت دولت نگه داشته شد و بر پایه داده‌هایی که سامانه در اختیارمان قرار می‌دهد، با یک الگوی هوشمند جلوی انحرافات گرفته می‌شود.

جلال با اشاره به اجرای طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها در سایر اقلام کالایی، عنوان کرد: پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد با اجرای این طرح و افزایش نرخ گوشت، مرغ و گندم مورداستفاده در واحدهای صنعتی مانند ماکارونی و... تقاضا برای نان و گندم یارانه‌ای افزایشی ۱۰ تا ۳۰ درصدی داشته باشد، اما با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور و استانداری‌ها و همچنین زیرساختی که با همکاری وزارت اقتصاد و سیستم بانکی کشور راه‌اندازی شده، تقاضای گندم یارانه‌ای در کشور افزایش نداشته است.

مشاور وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه داده‌های مربوط به گندم، آرد و فعالیت نانوایی‌ها شفاف شده، عنوان کرد: امروز می‌توان کمک کرد جمعیت حداکثری نانوایان متعهد، پاسوز رفتار اشتباه جمعیت حداقلی نانوایان متخلف نشوند. قبلا ابزار داده‌ای کافی در اختیار حاکمیت حوزه نان نبود، به همین دلیل مجبور بودیم به مفهومی تحت عنوان سهمیه آرد نانوایی پناه ببریم، به همین دلیل نانوایی که متقاضی داشت نمی‌توانست نان بیشتر از سهمیه تولید کند و نانوایی که انگیزه انحراف مصارف آرد را داشت می‌توانست بر پایه سهمیه‌اش این کار را انجام دهد.

وی در ادامه به این سوال که تکلیف افرادی که به هر دلیلی فاقد کارت اعتباری هستند، چه می‌شود؟ این‌گونه پاسخ داد: طرح بر پایه تراکنش الکترونیکی خرید نان طراحی شده است. این احتمال وجود دارد که به هر دلیلی برخی هموطنان در لحظه خرید نان به کارت بانکی دسترسی نداشته باشند یا کارت بانکی آنها فاقد موجودی باشد یا اتباع خارجی باشند.

در این راستا در زیرساخت فنی تدبیری پیش‌بینی شده است؛ مبنی بر اینکه نانوا مشخصات یکی از کارت‌های بانکی خود را به انتخاب خود در سامانه‌ای ثبت کند و اگر فردی مراجعه کرد که فاقد کارت بانکی بود، نانوا می‌تواند پول نقد را از مشتری دریافت کند و به نیابت از او، از کارت خود برای فروش نان استفاده کند.

مشاور وزیر اقتصاد درباره زمان اجرای طرح مذکور نیز توضیح داد: از نظر فنی کار توسعه انجام شده و به‌صورت پایلوت در برخی از مناطق کشور در حال اجرا است و اگر مشکل فنی و امنیتی ایجاد نشد، روی همه کارتخوان‌هایی که در نانوایی‌ها وجود دارد به‌صورت متمرکز بروزرسانی می‌شود. البته فرآیند کار نیز به نانوایی‌ها آموزش داده خواهد شد. این طرح احتمالا ظرف یک ماه آینده عملیاتی می‌شود.

سخن پایانی

طرح تجهیز نانوایی‌ها به کارتخوان از مدت‌ها قبل آغاز شده تا دولت بتواند طرح کارت هوشمند نان را پیاده کند. از آنجایی که این طرح جدید است، مشکلاتی مانند مشکلات فنی، کمبود رول کاغذ و... برای نانوایی‌ها ایجاد شده که دولت به‌دنبال حل این مشکلات است؛ به‌گونه‌ای که سعی شده به‌جای یک کارتخوان دو کارتخوان هوشمند به نانوایی‌ها داده شود تا برخی از این مشکلات حل شود.