رویای تعریف پروژه‌های هواپیماسازی کشور ادامه دارد

 به‌تازگی اعلام شده فقط ۱۱۵ هواپیما در ناوگان حمل‌ونقل کشوری فعال هستند. دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی کشور با بیان اینکه هوانوردی، صنعت‌ گرانی است و اگر بخواهیم صنعت هوایی پویایی داشته باشیم باید هزینه آن را هم بپردازیم، عنوان کرده با وجود ۲۰ ایرلاین، فقط ۱۱۵ هواپیما در ناوگان هوایی کشور فعال هستند. البته این سخن در حالی بیان شد که چند ماه پیش این آمار ۱۷۳ هواپیما اعلام شده بود. به‌گفته کارشناسان صنعت هوایی کشور این آمار از همان ابتدا نادرست و این مسئله از ابتدای سال مطرح بوده است.

آیا عدم‌اورهال هواپیماها به‌دلیل مشکلات نقدینگی بوده یا تحریم مانع خرید قطعات موردنیاز شده است؟ این مسئله چقدر بر ناوگان حمل‌ونقل هوایی تاثیرگذار و مشکل‌ساز خواهد بود؟ آنچه برخی کارشناسان حوزه هواپیمایی معتقدند این زمینگیری می‌تواند با سیاست درخواست افزایش قیمت بلیت‌ها ارتباط مستقیم داشته باشد.

دردسرهای ناوگان هوایی

مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره وضعیت ناوگان هوایی کشور عنوان کرده هر چند طبق اعلام سازمان هواپیمایی، ۱۷۳ هواپیمای فعال در ناوگان هوایی کشور وجود دارد، اما در واقع ۱۱۵ هواپیما توانایی پرواز دارند. وی به ایلنا گفت: در حال‌حاضر دوره انتظار برای خرید بلیت هواپیما به ۱۵ روز تا یک ماه رسیده‌ است. وی افزود: سال گذشته زمانی که دولت بر سر کار آمد، براساس آمار رسمی سازمان هواپیمایی در ناوگان هوایی کشور، ۱۶۴ هواپیمای فعال وجود داشت نه ۷۰ هواپیما که گفته شده‌ است، اما در این مدت محدودیت‌هایی که وزارت راه و شهرسازی برای صنعت حمل‌و‌نقل هوایی ایجاد کرد و فشاری که در سال گذشته برای کاهش ۱۵ درصدی نرخ بلیت هواپیما وارد آورد، باعث تضعیف توان ناوگان هوایی کشور شد.

اسعدی‌سامانی با اشاره به درخواست افزایش قیمت بلیت هواپیما گفت: امسال هم با افزایش دستمزدها، افزایش نرخ ارز، افزایش حقوق ورودی قطعات و کالاها از ۴۲۰۰ تومان به نرخ نیمایی، افزایش قیمت جهانی قطعات هواپیما و افزایش هزینه‌های حمل‌و‌نقل درخواست افزایش قیمت بلیت هواپیما را دادیم و باوجود پیگیری‌ها، تا به امروز وزارت راه و شهرسازی با متعادل‌سازی و افزایش سقف قیمت‌‌ها موافقت نکرده ‌است.

به‌گفته وی، صنعت هوایی، صنعتی گران است و برای اینکه هواپیما داشته باشیم و مردم بتوانند از حمل‌ونقل هوایی استفاده کنند باید اجازه داده شود نرخ‌ها متعادل شود، وگرنه با این نرخ‌ها همین هواپیماهای با عمر بالای ۲۵ سال وارد ناوگان می‌شوند و هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌تواند با هواپیمای ۵۰ میلیون دلاری بلیت مسیر تهران-مشهد را یک میلیون تومان به‌فروش برساند.

آمار پروازها چگونه احصا می‌شود؟

آرمان بیات، یکی از کارشناسان صنعت هوایی کشور درباره چرایی وضعیت موجود در ناوگان حمل‌ونقل هوایی کشور به صمت گفت: آماری که چند ماه پیش درباره تعداد هواپیماهای فعال اعلام شد، درست نبود که دراین‌باره باید پرسید آمار و شاخص عملیاتی بودن هواپیما از نظر سازمان هواپیمایی کشوری که مرجع است، چیست و چگونه احصا می‌شود؟ یک هواپیما ممکن است در طول یک ماه یک روز پرواز داشته باشد و در ادامه فعالیت نکند و به نوعی زمینگیر شود. سازمان هواپیمایی کشور، این یک پرواز را ملاک قرار داده و آن را مبنی بر فعال بودن هواپیما می‌شناسد، در حالی که این هواپیما، ۲۹ روز پرواز نداشته است.وی افزود: گزارش‌هایی که این سازمان از شرکت‌های هواپیمایی کشوری به‌شکل خوداظهاری دریافت می‌کند، بخش دیگر این چالش است، زیرا ممکن است برخی شرکت‌ها در این زمینه اطلاعات واقعی را ارائه ندهند.

او ادامه داد: آیا سازمان هواپیمایی کشوری، اطلاعات لازم را درباره شاخص عملیاتی بودن هواپیماها را براساس آمار اداره کل مراقبت پرواز، اعلام می‌کند یا از شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران؟ یا اینکه اطلاعات از خوداظهاری شرکت‌های هواپیمایی جمع‌آوری می‌شود؟

وی تصریح کرد: پرسش دیگر این است که به‌لحاظ میانگین که خود شرکت‌ها آن را مشخص کرده‌اند در ناوگان حمل‌ونقل هوایی از حدود ۳۳۰ هواپیمای موجود در کشور کمتر از ۱۲۰ هواپیما فعال شده است. این آمار مربوط به گزارش‌های میدانی و گزارش‌هایی است که گاهی از اطلاعات شبکه‌های ماهواره‌هایی که در حال رصد پرواز هواپیماها هستند، به‌دست آمده است.

کاهش تعداد پروازها

بیات گفت: در گفت‌وگویی تلویزیونی وزیر راه و شهرسازی عنوان کرد که سال گذشته ۷۰ هواپیما در کشور فعال بود که امسال به ۱۷۰ هواپیما رسیده است. چنین اطلاعاتی از کدام مرجع به وزیر داده شده است؟ او ادامه داد: چند روز پیش، شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران درباره ترافیک هوایی آماری اعلام کرد. این شرکت با رصد آمار پروازهای فرودگاه مهرآباد که پرترافیک‌ترین فرودگاه‌ کشور است، عنوان کرد: پروازهای این فرودگاه ۸ درصد کاهش داشته است. اگر تعداد هواپیماهای کشور امسال افزایش چشمگیری داشته، چطور شاهد کاهش پروازها هستیم؟ در واقع باید گفت کاهش ترافیک هوایی حاکی از زمینگیر شدن هواپیماها در کشور است. بیات تاکید کرد: بررسی تعداد پروازهای فرودگاه‌های تهران و مشهد هم به‌عنوان پرترافیک‌ترین فرودگاه‌های کشور نشان می‌دهد تردد هوایی امسال و تعداد مسافرهای جابه‌جا شده، نسبت به سال قبل در همین بازه زمانی، کاهش داشته است. این کارشناس صنعت هوایی با تاکید بر افت تعداد و ساعات پروازها، یادآور شد: اگر امسال نسبت به سال گذشته ۱۰۰ هواپیما به ناوگان حمل‌ونقل هوایی اضافه شده، آیا طبیعی است که تعداد پروازها کاهش پیدا کند؟

دلال‌های داخلی

بیات با بیان اینکه ناوگان حمل‌ونقل هوایی به مرور زمینگیر شده، درباره چرایی این مسئله در کشور توضیح داد: در عملیاتی نبودن ناوگان حمل‌ونقل هوایی، تحریم نمی‌تواند تاثیر داشته باشد، زیرا محدودیت‌های بین‌المللی از دو دهه قبل بر کشور حاکم بوده و شاید دراین‌باره، بحث اقتصادی شرکت‌های هواپیمایی مطرح است. او با اشاره به منابع اقتصادی شرکت‌ها عنوان کرد: این شرکت‌ها برای اورهال هواپیماها و خرید قطعات موردنیاز پول در اختیار دارند، اما بهای تمام‌شده قطعات بالاست، زیرا تعداد واسطه‌ها زیاد شده است. سوداگران چون آگاه هستند شرکت‌های هواپیمایی به این قطعات نیاز مبرم دارند، نرخ‌ها را افزایش می‌دهند، به‌طوری که اختلاف فاحشی بین قیمت واقعی و نرخ بازار این قطعات وجود دارد.

بیات با بیان اینکه این واسطه‌ها داخلی هستند و شرکت‌های خارجی مبادرت به این کار نمی‌کنند، گفت: شاید هم همکاری شرکت‌های خارجی با ایران کاهش یافته باشد، زیرا نقل‌وانتقال پول دشوار شده است‌. البته شرایط فعلی به‌سختی دوره دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری قبلی امریکا نیست، اما این شرکت‌ها سوداگری نمی‌کنند. وی ادامه داد: مسئله دیگر این است که شرکت‌های خارجی عنوان می‌کنند شرکت‌های هواپیمایی ایران خوش‌حساب نیستند. شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، تنها شرکتی است که فقط از سورس‌های اصلی خرید می‌کند و واسطه‌های ایرانی در این شرکت کمتر نفوذ کرده‌اند. این شرکت به‌دلیل بدحسابی اعتبار خود را از دست داده است. مدیریت اقتصادی در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، مناسب نبوده و زیان انباشته و همچنین گرفتارهای مالی، مدیریت اقتصادی این شرکت را با سختی‌های بسیاری همراه کرده است. زمینگیر شدن ناوگان حمل‌ونقل این شرکت سطح درآمد آن را هم کاهش داده است. البته امیدواریم امسال این شرکت عملکرد بهتری داشته باشد، زیرا بخش زیادی از هزینه‌های سربار آنکه مربوط به حقوق بازنشستگان آن بود، به صندوق بازنشستگی کشور منتقل شده است. بیات در ادامه سخنان خود به میانگین سنی هواپیماهای داخلی اشاره و عنوان کرد: میانگین سنی هواپیمایی کشور در حال افزایش است که به همان نسبت، تعداد پروازها کاهش می‌یابد. البته این هواپیماها از استاندارد خارج نمی‌شوند، چراکه در حوزه ایمنی، ضوابط بسیار سختگیرانه‌ای اعمال می‌شود. او گفت: اگر هواپیمایی هنگام پرواز دچار حادثه یا نقص فنی می‌شود، بیشتر مربوط به کارکرد قطعات آن بوده و در حال حاضر اطمینان به کیفیت قطعات کاهش پیدا کرده است.پای بهای بلیت در میان است؟برخی کارشناسان هواپیمایی کشور معتقدند زمینگیری برخی هواپیماها، ارتباط مستقیمی با درخواست افزایش قیمت بلیت‌ها دارد. بیات در پاسخ به این پرسش که بهای فعلی بلیت‌ها چقدر تا نرخ حقیقی آن فاصله دارد، گفت: نحوه نرخ‌گذاری بلیت هواپیما، روند اشتباهی است. شرکت‌های هواپیمایی باید متناسب با تقاضایی که در بازار وجود دارد، خود قیمت نهایی بلیت را تعیین کنند. این یک اصل در رقابت‌سازی برای فعالیت اقتصادی است. تا زمانی که دولت در قیمت‌گذاری دخالت دارد، این مشکلات پابرجا باقی خواهد ماند.

تعریف پروژه بدون کار کارشناسی

در خبری وزیر صنعت، معدن و تجارت از ساخت هواپیمای ۷۲ نفری در کشور خبر داد و با اشاره به طراحی و ساخت هواپیمای جت ۷۲ نفری که با مشارکت ۶ دانشگاه کشور و چند شرکت دانش‌بنیان در دانشگاه امیرکبیر در حال طراحی و ساخت است، گفت: صنعت هوایی، یک صنعت پیشران است و اگر در این صنعت رشد کنیم، می‌توانیم سایر صنعت‌ها را نیز به حرکت درآوریم و به رشد و توسعه فناوری کمک کنیم.

سیدرضا فاطمی‌امین با اشاره به تأسیس دفتر صنایع هوایی در این وزارتخانه افزود: به‌دلیل اهمیت این حوزه، سال گذشته تصمیم گرفتیم برای نخستین‌بار این دفتر را در وزارت صنعت، معدن و تجارت تأسیس کنیم. در این میان، ایرج ابراهیمی از دیگر کارشناسان و فعالان صنعت هوایی کشور درباره زمینگیر شدن برخی هواپیماها و ساخت هواپیما در کشور به صمت گفت: براساس اطلاعاتی که درباره این پروژه وجود دارد، می‌توان ادعا کرد این طرح هم مانند پروژه‌های قبل به نتیجه مناسب نخواهد رسید. او افزود: بودجه‌ای در نظر گرفته شده و بدون کار کارشناسی پروژه‌ تعریف و با تغییر وزیر نیمه‌کاره رها می‌شود. هواپیماسازی مسئولیت‌ بسیار سنگینی است. ابتدا باید در تولید هواپیما از ۲ نفره شروع کرد و پس از موفقیت به تولید هواپیما با گنجایش بالاتر یعنی ۴ نفره، ۸ نفره، ۲۰ نفره، ۴۰ نفره رسید و در نهایت به سراغ هواپیماهای بزرگ‌تر رفت.

او با بیان اینکه اگر دراین‌باره موفق عمل شده باشد باید تعدادی از این هواپیماها مثلا در استان‌ها به عنوان اتوبوس هوایی به جابه‌جایی مسافر بپردازند، گفت: پروژه‌ها و برنامه‌ها با آزمون‌وخطا جلو می‌روند در حالی که پس از پایان کار وزیر کسی از ناتمامی پروژه‌ها یا از وزیر بعدی درباره چرایی ادامه نیافتن طرح‌های قبل پرسش نمی‌کند. این کارشناس صنعت هوایی عنوان کرد: به پروژه ساخت هواپیما ۷۲ نفره خوشبین نیستم، زیرا پیش‌تر هواپیما سمپاشی با بالاترین فناوری ساخته شد، اما به تولید انبوه نرسید.

دفتری که تاسیس و تعطیل می‌شود

ابراهیمی با بیان اینکه دفتر صنایع هوایی پیش‌تر در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) راه‌اندازی شده بود، ادامه داد: با راه‌اندازی این دفتر، تمام شرکت‌های خصوصی در حال فعالیت در حوزه طراحی و ساخت هواپیما از سوی این دفتر خریداری شد، اما با تغییر دولت، این دفتر منحل و شرکت‌های هواپیماسازی دوباره به بخش خصوصی واگذار شد، با این تفاوت که شرکت‌ها به شکل تک به‌فروش نرسید، زیرا برخی از صاحبان این شرکت‌ها برای خرید دوباره شرکت خود اقدام کردند، اما به آنها گفته شد تمام شرکت‌ها به‌طور یکجا واگذار می‌شود.

در نهایت هم کسی که مبادرت به خرید این شرکت‌های هواپیماسازی کرد، چون زحمتی برای پروژه‌ها نکشیده بود، به‌راحتی از زمین‌های آن در حوزه ساخت‌وساز بهره‌برداری کرد.

ابراهیمی در پایان گفت: با این پیشینه فعالیت در حوزه هواپیماسازی و نبود کار کارشناسی و تعریف پروژه‌ها براساس رؤیا، نمی‌توان به آینده ساخت هواپیمای 72نفره خیلی امیدوار بود.

سخن پایانی

بنابر این گزارش یکی از بهانه‌های زمینگیری هواپیماها برای تحقق افزایش بهای بلیت بوده که از سوی ایرلاین‌ها درخواست شده است. از سوی دیگر، آمار اعلامی درباره هواپیماهای فعال کشور با اماواگرهای بسیاری همراه است که مشکلات صنعت هوایی کشور را پیچیده می‌کند. همچنین فعالان این صنعت نسبت به پروژه ساخت هواپیما در کشور خیلی خوشبین نیستند، زیرا اظهار می‌کنند از این دست پروژه‌ها در سال‌های قبل هم طراحی شده بود، اما در نهایت بدون نتیجه نیمه‌کاره رها و به فراموشی سپرده شدند.