در امسال بازار شاهد افزایش قیمت‌ها در اساسی‌ترین اقلام مصرفی مانند برنج و مرغ بود که بنا بر اعلام فعالان این اصناف، شیب صعودی نرخ این موارد ارتباط کمرنگی با شروع ماه رمضان دارد و عوامل دیگری را می‌توان مسئول التهاب بازار دانست. خرما نیز به‌عنوان یکی از اقلام پرمصرف در ماه رمضان، افزایش چشم‌گیر قیمتی را تجربه کرده است. افزایش قیمت‌ها در کنار کاهش تقاضا، زنگ خطر کوچک‌تر شدن سفره‌های مردم را به گوش می‌رساند که نمی‌توان به‌راحتی از آن گذشت. اما در این میان، برخی کالاها مانند تخم‌مرغ نیز طی چند روز اخیر کاهش نرخ را تجربه‌ کردند. این نوسانات مختلف قیمتی و به عقیده فعالان صنفی نبود کنترل مناسب بر بازار، به‌ویژه در بخش توزیع، سبب‌شده برخی نارضایتی‌ها از دولت شکل بگیرد. تمامی این موارد در حالی است که رئیس‌جمهوری وعده افزایش نیافتن نرخ اقلام و کالاها در آستانه ماه رمضان را داده بود. در این گزارش درباره تب تند افزایش نرخ کالاهای خوراکی مصرفی ماه رمضان و دلایل آنها با کارشناسان و فعالان صنفی به گفت‌وگو پرداخته است.

افسارگسیختگی بهای برنج

جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج در گفت‌وگو با صمت به تشریح دلایل افزایش نرخ برنج پرداخت. او آغاز ماه مبارک رمضان و افزایش تقاضا را دلیل اصلی این اتفاق نمی‌داند و دولت و رویکردش در تولید برنج را مقصر اصلی سیر صعودی بهای این محصول معرفی می‌کند. علیزاده‌شایق در این‌باره توضیح داد: مشکلی در میزان تولید برنج در کشور وجود ندارد. چالش اصلی نرخ تمام‌شده، سبب افزایش روزانه نرخ برنج در بازار شده است. با شروع سال، دولت تصمیمات جدید خود در تمامی حوزه‌ها را اعلام کرد؛ حذف ارز ترجیحی از حوزه‌های اقتصادی، افزایش نرخ بسیاری از خدمات مانند حمل‌ونقل، افزایش دستمزد کارمندان و کارکنان و موارد اینچنینی همه عواملی هستند که به‌طور مستقیم بر هزینه تمام‌شده تاثیر می‌گذارند. وی افزود: با شرایط پیش‌آمده در بازار که همه از تصمیمات چالش‌برانگیز دولت سرچشمه می‌گیرد، برنج نیز مانند دیگر اقلام، مسیر رشد قیمتی سنگینی را در پیش گرفته است. البته روند افزایش نرخ برنج از سال گذشته آغاز شده بود و این شیب صعودی همچنان ادامه دارد. استمرار این وضعیت را می‌توان پیش‌بینی کرد؛ از این‌رو التهاب بازار برنج را نمی‌توان فقط به آغاز ماه رمضان نسبت داد.

افزایش هزینه‌های تولید

دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج، افزایش چندبرابری هزینه‌های تولید برنج در کنار کم‌توجهی دولت به مشکلات و چالش‌های فعلی را عامل اصلی سرعت فزاینده رشد بهای برنج در بازار عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: افزایش هزینه‌های تولید که به‌دلیل سیاست‌های دولت رخ داده، دلیل اصلی این ماجراست. زمانی‌که دولت هزینه حمل‌ونقل عمومی را تا ۲۵ درصد افزایش می‌دهد و شاهد رشد چندبرابری تعرفه‌ حامل‌های انرژی برای تولید هستیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم تولید با همان روند و هزینه تمام‌شده در گذشته انجام شود. شایق ادامه داد: حال اگر مشکل تحریم، کم‌آبی و حذف ارز ترجیحی را به این عوامل اضافه کنیم، خواهیم دید سیاست‌های دولت عاملی کلیدی در افزایش تمام هزینه‌ها از جمله هزینه تولید برنج است. حال نگرانی این است که نرخ برنج امسال به کجا خواهد رسید. اگر معجزه‌ای در کنترل نرخ برنج و کاهش هزینه تمام‌شده تولید آن رخ ندهد، پیش‌بینی می‌شود تا چند ماه آینده، قشر عظیمی از مردم در تهیه برنج خود دچار مشکل شوند.

کاهش تقاضا برای تخم‌مرغ

سیدفرزاد طلاکش، دبیر انجمن ملی طیور ایران در گفت‌وگو با، کاهش تقاضا در بازار تخم‌مرغ را عامل اصلی کاهش نرخ این کالا عنوان کرد. او در این‌باره توضیح داد: اگر به چند دهه گذشته نگاهی بیندازیم خواهیم دید در ماه مبارک رمضان، نه‌تنها نرخ تخم‌مرغ افزایشی نداشته، بلکه به‌دلیل کاهش تقاضا با افت نرخ این کالا در بازار مواجه بوده‌ایم و علت آن را می‌توان سنت فرهنگی غذایی مردم ایران در این ایام دانست. در چند روز گذشته نیز تاثیر کاهش تقاضا بر نرخ تخم‌مرغ به‌طور کامل محسوس بوده و کاهش حداقل هزار تومانی را در هر کیلو شاهد بودیم. طلاکش ادامه داد: بنا بر استدلال‌های گفته‌شده می‌توان گفت اخبار یا شایعه‌ها درباره افزایش نرخ تخم‌مرغ صحت نداشته و واقعیت بازار، کاهش مصرف، تقاضا و بهای این کالاست. به‌طور معمول در ماه رمضان به‌دلیل کاهش تقاضا، مشکل کمبود تولید تخم‌مرغ در کشور رفع شده و مازاد تولید هر ساله در این بازه زمانی دیده شده است و برای امسال نیز همین روند پیش‌بینی می‌شود.

افزایش نرخ از مرداد

دبیر انجمن ملی طیور ایران همچنین به دلایلی که ممکن است در ماه‌های آینده بر نرخ تخم‌مرغ اثرگذار باشند، اشاره و در این‌باره تصریح کرد: یکی از موارد مهمی که بر نرخ تخم‌مرغ تاثیرگذار است، بهای نهاده‌های دامی است. نهاده‌های دامی نه‌تنها در صنعت مرغ تخم‌گذار، بلکه در صنعت مرغ‌ گوشتی نیز نقشی کلیدی را ایفا می‌کنند و هرگونه چالش در روند تامین آنها می‌تواند تاثیر مستقیم بر نرخ مرغ و تخم‌مرغ داشته باشد؛ از این‌رو پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده شاهد افزایش نرخ نهاده‌های دامی باشیم. طلاکش ادامه داد: زمانی که صحبت‌ از نهاده می‌کنیم، منظور تنها خوراک طیور نیست و مکمل‌ها، افزودنی‌ها، دارو و واکسن مرغ‌ها نیز به این دسته تعلق دارند. باید خاطرنشان کرد تنها اقلامی که ارز دولتی برای واردات آنها اختصاص یافته، دو کالای ذرت و کنجاله سویاست و بقیه اقلام نیز از اردیبهشت ۱۳۹۹ با ارز نیمایی وارد می‌شوند؛ بنابراین قیمت‌های جهانی، نوسانات نرخ ارز و... در ادامه بر نرخ مرغ و تخم‌مرغ اثر چشم‌گیری داشته و می‌توان گفت در ماه‌های اخیر یکی از دلایل مهم افزایش نرخ مرغ، مشکلات مربوط به تامین نهاده‌ها بوده است. دبیر انجمن ملی طیور ایران پیش‌بینی کرد در ماه‌های آینده نرخ نهاده‌های دامی و طیور افزایش جهانی یابد. این اتفاق هم به‌دلیل افزایش بهای حمل‌ونقل جهانی و وجود مشکلات مختلف در روند تولید و توزیع نهاده‌ها رخ خواهد داد. به طور فنی پیش‌بینی می‌شود از مرداد امسال شیب رشد نرخ تخم‌مرغ به جریان بیفتد و بازار به سمت واقعی شدن بهای تخم‌مرغ حرکت کند.

قیمت غیرواقعی تخم‌مرغ

طلاکش در ادامه صحبت‌های خود نرخ فعلی تخم‌مرغ در بازار را غیرواقعی توصیف کرد و در توضیح آن گفت: نرخ فعلی تخم‌مرغ بسیار پایین‌تر از نرخ واقعی‌ تولید آن همراه با سود مرغداران است؛ به عبارتی هزینه تمام‌شده تولید برای مرغداران و همچنین سودی که برای فعالیت‌های خود در نظر دارند، بسیار بالاتر از نرخ فعلی تخم‌مرغ در بازار است. همین موضوع سبب‌شده فعالان این حوزه با مشکلات مختلفی مواجه باشند.
انتظار می‌رود از مردادماه با نزدیک‌تر شدن به فصل سرما، افزایش تقاضا در این بازار و همچنین رشد هزینه‌های تمام‌شده تولید، با افزایش نرخ تخم‌مرغ روبه‌رو باشیم. اما تا پایان تیرماه تغییر در بهای تخم‌مرغ و نوسان در بازار آن، محتمل نیست و ثبات قیمت‌ها در این عرصه پیش‌بینی می‌شود.

کنترل نرخ خرما

رئیس انجمن ملی خرما با بیان اینکه خرمای موردنیاز ماه رمضان تامین شده، گفت: در توافقاتی با وزارت جهادکشاورزی، میادین میوه و تره‌بار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای، خرما را با قیمت‌های مناسب عرضه می‌کنند. به گزارش مهر، محسن رشیدفرخی درباره خرمای موردنیاز بازار در ماه رمضان افزود: حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن خرما همانند هر سال در کشور تولید شده است و هیچ کمبودی در این زمینه نداریم. رئیس انجمن ملی خرما ایران تصریح کرد: به همین منظور، جلساتی با معاونت‌های تنظیم بازار جهاد کشاورزی و میادین میوه و تره‌بار شهرداری برگزار و آمادگی خود را برای عرضه مستقیم کالا اعلام کردیم. همچنین توافق شد برای ارائه خدمات به روزه‌داران، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، خرما را با سود معمول و قیمت‌های مناسب عرضه کنند. رشیدفرخی با بیان اینکه خرما به اندازه کافی موجود است، گفت: انجمن به وزارت جهاد کشاورزی اعلام آمادگی کرد که خرما به میزان لازم و با قیمت‌های مناسب در سردخانه‌ها و مبادی خروجی در اختیارشان قرار بگیرد. وی با اشاره به اینکه با توجه به نرخ تورم ۴ سال اخیر، خرما کمترین افزایش نرخ را داشته، افزود: در صورتی که خرما با قیمت‌هایی خارج از عرف عرضه شود، باید ستاد تنظیم بازار و نهاد‌های نظارتی به آن ورود کنند. رئیس انجمن ملی خرما ایران درباره میزان مصرف ماه مبارک رمضان گفت: از کل خرمای تولیدی کشور، حدود ۳۰ درصد صادر می‌شود و ۷۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد که از این میزان نیز ۴۰ درصد مصرف کل مربوط به ماه رمضان است. براساس داده‌های بازار، نرخ هر کیلوگرم خرما مضافتی بین ۳۵ تا ۴۰ هزارتومان، خرما خاصویی بین ۶۵ تا ۹۰ هزارتومان، خرما پیارم بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزارتومان و خرما زاهدی بین ۳۸ تا ۵۰ هزارتومان است.

افزایش نرخ زولبیا و بامیه

رئیس اتحادیه صنف دارندگان قنادی، شیرینی‌فروشی و کافه قنادی تهران نیز در گفت‌وگو با صمت از نرخ خوراکی‌های سفره افطار می‌گوید. علی بهره‌‌مند درباره نرخ زولبیا و بامیه در ماه رمضان، گفت: نرخ زولبیا و بامیه از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران تعیین و ابلاغ شد که بر این اساس، نرخ این محصولات در واحدهای درجه یک کیلویی ۷۰ هزار تومان و در واحدهای درجه دو کیلویی ۶۰ هزار تومان خواهد بود. رئیس اتحادیه صنف دارندگان قنادی، شیرینی‌فروشی و کافه قنادی تهران افزود: سال گذشته نرخ زولبیا و بامیه در واحدهای درجه یک کیلویی ۴۸ هزار تومان بود که امسال به‌دلیل افزایش نرخ مواد اولیه، نرخ‌ها تغییر کرد. وی ادامه داد: نرخ برخی از مواد اولیه مورداستفاده در قنادی‌ها بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
بهره‌مند گفت: دولت برای تنظیم بازار ماه رمضان اقدام به توزیع شکر و روغن با نرخ دولتی برای واحدهای قنادی کرده اما کفاف این واحدها را نمی‌دهد. نرخ اعلام‌شده در حالی است که در فروردین سال گذشته، هر یک کیلو زولبیا و بامیه برای واحدهای درجه یک ۴۸ هزار تومان و در واحدهای درجه دو ۳۸ هزار تومان تعیین شده بود.

کاهش توان خرید مردم

بازدیدهای میدانی نشان می‌دهد نرخ مرغ، برنج، روغن، شکر و سایر اقلام در آستانه ماه رمضان افزایش یافته و توان خرید مردم نیز به‌شدت کاهش یافته است. نرخ هر کیلو مرغ این روزها در کانال ۳۰ هزارتومان جا خوش کرده و بیشتر مرغداری‌ها اعلام می‌کنند که باوجود کشتار مناسب، فروش آنها تا نصف کاهش یافته و دلیل این امر، افزایش نرخ و ناتوانی مردم در خرید مرغ به نرخ ۳۱ هزار تومان است. در کنار مرغ به‌عنوان نیاز بیشتر خانواده‌ها به جای گوشت قرمز که نرخ آن سر به فلک کشیده، نرخ برنج ایرانی نیز در کنار برنج خارجی افزایش چندین برابری پیدا کرده و شکر به‌عنوان یکی از اقلام ضروری موردنیاز مردم در این روزها، حتی در برخی مغازه‌ها کمیاب شده است.
نادر تقی‌زاده، سرپرست سازمان جهادکشاورزی استان اردبیل با اعلام اینکه مرغ به مقدار کافی در بازار وجود دارد، اظهارکرد: نرخ مصوب مرغ هر کیلو ۳۱ هزار تومان تعیین شده و در بازار در کنار مرغ گرم، مرغ منجمد نیز با نرخ ۲۰ هزار تومان عرضه می‌شود. سرپرست سازمان جهادکشاورزی استان اردبیل درباره حذف ارز ترجیحی در تأمین نهاده‌های دامی نیز تصریح کرد: هنوز در این زمینه بخشنامه‌ای به استان ابلاغ نشده اما از طریق وزارتخانه تدابیر لازم در این زمینه اندیشیده شده تا شاهد افزایش نرخ کالاهای اساسی و ارزاق عمومی نباشیم و در این ایام خجسته مردم بتوانند نیازمندی‌های خود را تهیه کنند.

سخن پایانی

آمارهای اعلام‌شده از سوی اصناف و واحدهایی که بازار چند روز ابتدایی ماه رمضان را رصد کرده‌اند و تقابل افزایش قیمت‌ها با کاهش تقاضای کالاها و اقلام خوراکی اساسی در این بازه زمانی، نشان از افول توان مردم در تامین باکیفیت سفره‌هایشان دارد.
بنا بر نظر کارشناسان، نه‌تنها کنترل بازار، بلکه توجه به مولفه‌های تاثیرگذار بر هزینه تمام‌شده تولید، از وظایف دولت در تامین حداقل سطح کیفی سفره‌های مردم است.