دومینوی فرسوده‌ها و ایمنی خودروها
هر بار در حوزه حمل‌ونقل، حادثه‌ای رخ داد موضوع فرهنگ رانندگی مطرح شد و همه متهم شدند در حالی که هیچ‌گاه هیچ‌کس بازخواست نشد. فرسودگی، کیفیت و استاندارد نه فقط در خودرو که در جاده‌ها و نه فقط در جاده‌ها در علائم راهنمایی و رانندگی و این مسئله نه فقط در علائم جاده‌ای که در نقاط حادثه‌خیز، زنجیره‌ای از چالش‌ها را به‌وجود آورده است.
فرسودگی و استانداردها
امروز فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل منجربه عدم‌استاندارد آن شده و بار بهداشت و سلامت را سنگین‌تر کرده است. پذیرش اینکه وسایط نقلیه کشور دارای فناوری پایین‌تر از تکنولوژی روز جهان است، بخشی از مشکلات را حل می‌کند. علیرضا نیک‌آیین، رئیس اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران درباره استاندارد، کیفیت و فرسودگی خودروها و در نتیجه ایمنی وسایل نقلیه در حال تردد به صمت گفت: تکنولوژی خودروهایی که در کشور در حال تولید است مربوط به فناوری نیم‌قرن قبل است. در حوزه سیستم تعلیق و ترمز با آنچه در شرکت‌های خودروساز جهانی تولید می‌شود، بسیار فاصله داریم. وی افزود: در نسل جدید خودروها انواع و اقسام ترمزهای ABS، دیسکی بودن چرخ‌های جلو و عقب و... را شاهد هستیم. هوشمندسازی ترمز کمک زیادی به کاهش حوادث و در نتیجه مرگ‌ومیرهای سوانح رانندگی کرده است. با هوشمندسازی خودروها اگر راننده به خودرو جلویی نزدیک شود، حسگر به خودرو فرمان می‌دهد و اگر حتی راننده ترمز نکند، این حسگر خودرو را به عقب کشیده و ترمز می‌کند. نیک‌آیین ادامه داد: در حوزه خودروهای سنگین هم سیستم‌های کنترل خودرو براساس استاندارد روز نبوده و فرسودگی آنها موضوع را بغرنج‌تر کرده است. این کارشناس حوزه فنی خودرو تصریح کرد: به‌دلیل گرانی قطعات یدکی می‌توان به جرأت گفت بخش زیادی از خودروهای سنگین (کامیون‌ها) به لحاظ سیستم ترمزگیری مشکل دارند. نسل خودروهای قدیمی در حال تردد مانند بمب ساعتی هستند؛ هر لحظه ممکن است برای خودروهای سواری اطراف خود خطرآفرین باشند. نیک‌آیین با بیان اینکه نوسازی ضرورت اجتناب‌ناپذیر استانداردسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی است، گفت: متاسفانه طرح نوسازی خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین به کما رفته و معضلات را در این بخش افزون کرده است. سیستم ترمزی که روی این خودروها وجود دارد در زمان خود ممکن است با سطح استاندارد بالا بوده باشند، اما امروز با افزایش خودروها دیگر پاسخگو نیستند. رئیس اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران با بیان اینکه تردد تعداد زیاد خودروها در جاده‌ها، ارتقای استانداردها را ضروری می‌کند، گفت: تولید سیستم تعلیق و ترمز در کشور باید با حساسیت بیشتری دنبال شود. امروز نسل جدید کامیون‌ها دارای ریتاردر هستند که ابزاری است در کنار ترمز و ایمنی خودرو را افزایش می‌دهد. ریتاردر قدرت موتور را کم و باعث می‌شود خودرو متوقف شود. به این ترتیب، دو سیستم در خودرو به‌عنوان ترمز عمل می‌کنند؛ ریتاردر در موتور، لنت‌ترمز و سیستم تعلیق و ترمز. وی اظهار کرد: وجود این سیستم باعث می‌شود خودرو با وجود سنگینی در صورت خطر تصادف به سرعت بایستد، اما این موضوع برای خودروهای نسل ۵۰ سال قبل محلی از اعراب ندارد. در نتیجه تردد این خودروها با شلوغی که در جاده‌ها وجود دارد، به‌لحاظ سلامت بسیار خطرآفرین هستند.
ضرورت استانداردسازی سوخت
نیک‌آیین در ادامه به سایر پیامدهای خودروها در کنار حوادث جاده‌ای و خیابانی اشاره کرد و گفت: وقتی موتور خودروها را باز می‌کنیم شاهد رسوبات بسیاری در آن و روی پیستون هستیم. این موضوع چند سال پیش از سوی اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران عنوان شد. در این گزارش اعلام کردیم سوخت‌هایی که در جایگاه‌ها به خودروها داده می‌شود، استاندارد نیست. در آن زمان به این مسئله توجهی نشد، اما با تغییر دولت اعلام شد سوختی که وارد می‌شده استاندارد نبوده است. او گفت: مکانیک از جرم‌هایی که در داخل موتور بسته شده متوجه این امر می‌شود که سوخت استاندارد نیست. این در حالی است که وقتی موتور دست دوم خودروهای اروپایی وارد کشور و باز می‌شوند در داخل موتور فوق‌العاده تمیز است. این کارشناس فنی خودرو با بیان اینکه نمی‌توان عنوان کرد کیفیت سوخت در کاهش استانداردها و از بین رفتن کارکرد خودرو بی‌تاثیر است، گفت: اثربخشی آن در سیستم ترمز خیلی بالا نیست، اما درصد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا را افزایش می‌دهد. به‌این ترتیب شاید منجر به حوادث جاده‌ای و جانباختن افراد نشود، اما به‌طور غیرمستقیم با آلایندگی که ایجاد می‌کنند آمار بیماری‌ها و مرگ‌ومیرها را افزایش داده است. وی تاکید کرد: آلودگی هوا و مسائل زیست‌محیطی مسئله بغرنج بوده و نمی‌توان نادیده گرفت. او اظهار کرد: از هر سو به مسائل و مشکلات حوزه حمل‌ونقل و خودروها نگاه شود، آسیب‌ها قابل رصد است. چرا باید به جای آسمان آبی، با آسمانی خاکستری روبه‌رو باشیم. در کشورهای دیگر که به لحاظ جمعیت و تعداد خودرو خیلی بیشتر از ایران جمعیت و خودرو دارند، آیا مشکلات زیست‌محیطی ایران را دارند؟
استفاده از قطعات دست دوم
در میان اخبار
این کارشناس فنی در ادامه با اشاره به قطعات دست دوم و گرانی قطعات یدکی گفت: با کاهش قدرت خرید مردم و اینکه صاحبان خودرو توان پرداخت هزینه قطعات یدکی را ندارند، تعمیرکار را مجبور به استفاده از قطعات استوک می‌کنند. او اظهار کرد: متاسفانه این امر در حال رواج است و بازار قطعات دست دوم داغ‌تر از نو شده است. به همان نسبت هم شکایت از اشکالات پیش آمده به‌دلیل استفاده از قطعات دست دوم زیاد شده است. این شکایت‌ها آمار زیادی را در اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران به خود اختصاص داده است. نیک‌آیین در پایان افزود: خودروهای در حال تردد در کشورهای دیگر دارای استاندارد یورو۶ هستند و آنها حداقل گوگرد را تولید می‌کنند، اما خودروهای سواری و سنگین داخلی با سوخت‌هایی که در کشور موجود است و نیز نوع سوخت‌وسازی که خودروها دارند (انجین و موتور) گوگرد زیادی تولید می‌کنند. در کنار حوادث جاده‌ای ناایمنی هوا با تردد خودروهای غیراستاندارد سم زیادی تولید و در هوا آزاد می‌کند.
هشدار جدی درباره استاندارد گازسوزها
خودروهای دوگانه‌سوز از دیگر چالش‌های موجود در حمل‌ونقل کشور است. کارشناسان این حوزه بارها هشدار داده‌اند مخازن گاز خودروهایی که در دهه ۸۰ به شکل کارگاهی دوگانه‌سوز شده‌اند، امروز به بمب‌های متحرک می‌مانند. محمدجواد شریفی، کارشناس حوزه خودرو در این‌باره با بیان اینکه وانت‌های دوگانه‌سوز از استاندارد خارج و به بمب‌های ساعتی تبدیل شده است به صمت گفت: این خودروها به‌عنوان بمب‌های سرگردان هر لحظه امکان انفجار دارند، به‌گونه‌ای که اگر وانت دوگانه‌سوز در جایگاه سوخت حاضر باشد، داخل جایگاه نمی‌شوم. وی افزود: جایگاه‌داران به نداشتن برگه معاینه فنی این خودروهای دوگانه‌سوز ایرادی نمی‌گیرند و اجازه سوخت‌گیری به آنها می‌دهند در حالی که نباید این‌گونه باشد. او ادامه داد: اگر جایگاه‌داران سوخت با این مسئله جدی برخورد کنند، منجر به کاهش درآمد آنها شده؛ از این‌رو حساسیتی روی این موضوع ندارند. این کارشناس حوزه فنی خودرو تصریح کرد: برای حل این مشکل نیاز است تا چند سازمان و نهاد با یکدیگر همکاری و مشارکت داشته باشند. شریفی در پاسخ به این پرسش که چرا خودروهای دوگانه‌سوز هنگامی که برای معاینه فنی مراجعه می‌کنند، دو بخش خودرو (بنزینی و گازسوز) به لحاظ فنی تست نمی‌شود، گفت: خودروهای دوگانه‌سوزی که در کارگاه‌های غیررسمی تبدیل به دوگانه‌سوز شده‌اند، چون می‌دانند مخزن گاز خودرو رد می‌شود صاحب خودرو پیش از مراجعه به مرکز آن را باز می‌کند و پس از دریافت برگه معاینه فنی بخش بنزینی دوباره مخزن روی خودرو نصب می‌شود. او گفت: خودروهایی که پس از تولید تبدیل به دوگانه می‌شوند، چون برای مخزن گاز پیش‌بینی انجام نشده جانمایی درستی ندارند؛ در نتیجه به‌شکل استاندارد انجام نمی‌شود. این مسئله در وانت‌ها بیشتر خطرآفرین شده، زیرا آب زیر مخزن جمع شده و منجربه پوسیدگی آنها می‌شود. این امر منجربه انفجار خودرو می‌شود که این روزها آمار آنها رو به افزایش است. البته این مسئله درباره پراید هم صادق است، زیرا جانمایی نادرست مخزن سبب می‌شود آب زیرمخزن جمع شده و با پوسیدگی مخزن گاز خطر انفجار وجود دارد. شریفی درباره عمر مفید مخزن‌ها گفت: اگر مخزن‌ها استاندارد باشند و در معرض پوسیدگی ناشی از جمع شدن آب نباشند ۱۵ سال است از این‌رو خودروهایی که در نیمه نخست دهه ۸۰ دوگانه‌سوز شده‌اند باید در میانه دهه ۹۰ مخزن خود را تعویض می‌کردند که آمارها نشان می‌دهد این امر انجام نشده است.
سخن پایانی
ایمنی خودروها به لحاظ استاندارد و کیفیت یک موضوع بوده و فرسودگی و از رده خارج شدن خودروها، مسئله دیگری است که آینده ناوگان حمل‌ونقل عمومی را بستری برای حوادث ناخوشایند کرده است.
