تامین اقلام سفره مردم، یک نیاز اولیه است که نباید به دغدغه تبدیل شود، چیزی که مدت‌هاست دغدغه اصلی شهروندان شده است. افزایش نرخ به‌ویژه در بازار کالاهای اساسی به‌صورت روزانه اتفاق می‌افتد و این در حالی است که حقوق و دستمزدها فقط بین ۳ تا ۵.۵ برابر بالا رفته است. حدود ۶ ماه از برنامه دولت سیزدهم با نام «جراحی اقتصادی» که تنها محدود به حذف «ارز ۴۲۰۰ تومانی» از برخی کالاها نشد و اثر افزایشی نرخ ارز به کالاهای اساسی هم تسری یافت، گذشته است. پس از این جراحی معروف آقای رئیسی، نرخ کالاهای اساسی در شیب افزایشی قرار گرفته است. در این میان، مستندات موجود نشان می‌دهد بازار کالاهای خوراکی، با تغییرات بزرگی از نظر هزینه و مصرف مواجه شده‌اند. این در حالی است که داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در مهر امسال از ۵۳ قلم کالای خوراکی، ۲۸ قلم افزایش قیمتی بالاتر از میانگین نرخ تورم عمومی نقطه‌ای داشته‌اند. صمت در این گزارش به بررسی نرخ انواع مواد غذایی ایران در مقایسه آماری دوماهه نخست پاییز و مدت مشابه سال گذشته پرداخته است.

حال معیشت بد است

سال ۱۴۰۱ با جراحی اقتصادی دولت سیزدهم آغاز شد؛ جراحی که حال بعد از حدود ۶ ماه، دوران نقاهت خود را طی کرده است و دیگر صبر برای دیدن نتیجه مثبت آن عاقلانه نیست. یکی از آثار اصلی این جراحی بزرگ، افزایش شدید نرخ مواد غذایی است.

این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای در مهر ۱۴۰۱ به عدد ۴۸.۶ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارها به‌طور میانگین ۴۸.۶ درصد بیشتر از مهر ۱۴۰۰ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. به عقیده برخی کارشناسان، هرچه یک کالا بیشتر مورداستفاده خانوار باشد، اثر بیشتری نیز در تورم خانوار خواهد داشت و این ضریب تورم را محاسبه می‌کند.

 با نگاهی به قیمت‌ها متوجه خواهیم شد که با گرانی مواد غذایی موردنیاز سفره‌ها، مردم زیر سنگینی تورم، فشار کمبود درآمد را بیشتر احساس می‌کنند.

این در حالی است که اگر دولت اجرای سیاست‌های اصلاح نظام یارانه‌ای و حذف ارز ترجیحی را بدون هیچ تغییری ادامه دهد، هر ماه تورم مواد غذایی بیشتر شده و سفره دهک‌های گوناگون به‌ویژه دهک اول کوچک‌تر می‌شود.

با افزایش نرخ مواد غذایی و گرانی‌های موجود در اقلام اساسی، مردم ناچار شده‌اند میزان مصرف خود را کاهش داده یا برخی از اقلام را از سفره‌های خود حذف کنند.

این روزها کاهش‌یافتن قدرت خرید مردم، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اقتصاد تبدیل شده است. در نتیجه این جراحی اقتصادی با گذشت دوران نقاهت طولانی، نه‌تنها منجر به موفقیت نشده، بلکه تیغ آن سفره مردم را بریده است.

سفره‌ها دیگر رنگ و لعاب گذشته را ندارند و هر روز کوچک‌تر از روز قبل می‌شوند و بسیاری حقوق‌ها به‌ویژه در گروه جمعیتی کارگر و کارمند پشیزی برای چرخاندن چرخ زندگی ارزش ندارد. با این‌همه، هنوز هم برخی از مسئولان در اظهارنظرهای خود ادعای کاهش نرخ بسیاری از اقلام غذایی را دارند، در حالی‌که آمارها و واقعیت‌های بازار چیز دیگری می‌گوید.

 خزان قیمت‌ها در گذر یک ماه

در مهر امسال، براساس نرخنامه جدید سازمان میادین میوه و تره‌بار، بالاترین نرخ برنج اعلای ایرانی شامل طارم، هاشمی و دم‌سیاه کیلویی ۱۰۴هزار تومان تعیین شده و برنج‌های پرمحصول و معطر نیز بین ۴۶ تا ۶۶ هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند. برنج هندی درجه یک نیز کیلویی بین ۳۰ تا ۳۷ هزار تومان به فروش می‌رسید.

همچنین نرخ یک کیلو راسته با استخوان گوسفندی ۱۶۹ هزار تومان، ران کامل ممتاز گوسفندی ۱۸۷ هزار تومان، ماهیچه گوساله ۱۶۵ هزار تومان، نیم‌شقه ران گوسفندی ۱۸۵ هزار تومان است.

نرخ روغن ۵ کیلویی در مهر امسال ۲۹۵ هزار تومان بود و روغن مایع ۹۰۰ گرمی با نرخ ۵۵ هزار تومان به فروش می‌رسید.

همچنین نرخ مرغ کشتار روز از کیلویی ۶۶ هزار و ۲۰۰ تومان تا ۶۷ هزار تومان بود. از سوی دیگر، نرخ مرغ در دیگر استان‌ها تا ۷۵ هزار تومان نیز رسید.

هر کیلو ران مرغ با نرخ ۶۰ هزار تومان، سینه با نرخ ۱۲۰ هزار تومان و فیله با نرخ ۱۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسید.

در میادین میوه‌وتره‌بار تخم‌مرغ با نرخ ۷۶ هزار تومان و در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز حدود ۸۰ هزار تومان به فروش رسید.

قیمت سیب‌زمینی نیز در مهر ۱۴۰۱ به حدود ۱۴ هزار تومان رسید.

حال با گذر از مهر و قرارگیری در آبان، قیمت‌ها باز هم در شیب افزایشی قرار گرفتند.

در ادامه به بررسی نرخ برخی از اقلام اساسی پرداختیم.

براساس مشاهدات میدانی از مغازه‌های سطح شهر تهران هر کیلو برنج هاشمی درجه یک ۱۳۰ هزار تومان، طارم محلی اعلا ۱۲۰ هزار تومان، دم‌سیاه صدری ۱۶۰ هزار تومان، علی کاظمی ۱۵۰ هزار تومان و شیرودی دودی سنتی ۱۱۰ هزار تومان است.

برنج خارجی نیز با نرخ هر کیلو ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان در مراکز عرضه به فروش می‌رسد.

قیمت یک کیلو گوشت گوسفندی در آبان امسال به ۱۸۰ هزار تومان و گوشت گوساله به ۲۱۱ هزار تومان رسیده است.

قیمت مصوب هر کیلوگرم مرغ به ۶۳ هزار تومان رسیده است. هم‌اکنون هر شانه تخم‌مرغ ۱.۸۰۰ گرمی فله با نرخ ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان در میادین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود.

همچنین روغن نباتی ۵ کیلویی ۳۶۵ هزار تومان، روغن جامد کوچک ۷۰ هزار و ۴۰۰ هزار تومان، روغن مایع ۸۱۰ گرمی ۵۹ هزار و ۴۰۰، روغن مایع ۹۰۰ گرمی سرخ‌کردنی ۶۲ هزار و ۵۰۰ تومان شده است.

قیمت سیب‌زمینی نیز در آبان امسال به حدود ۱۷ هزار تومان رسید.

در نتیجه شواهد بازار حاکی از آن است که مواد غذایی شیب تندتری را به سمت افزایش نرخ طی می‌کنند و ظاهرا خبری از کاهش قیمت‌ها
نیست.

اینکه تا پایان پاییز چه می‌شود در هاله‌ای از ابهام است، اما امیدواریم بازار کمی روی خوش به مردم نشان دهد.

انفجار قیمت‌ها در طول یک سال

در این قسمت به تغییر نرخ کالاهای اساسی در یک سال و تاثیرات جراحی اقتصادی بر آنها می‌پردازیم.

از نرخ گوشت شروع می‌کنیم یکی از مواد غذایی که به برکت اوضاع اقتصادی از سفره بسیاری از مردم کنار رفته است.

نرخ یک کیلو گوشت گوسفندی در آبان سال گذشته ۱۴۰ هزار تومان بوده، اما در یک سال گذشته این رقم افزایش زیادی نداشته و حال به ۱۸۰ هزار تومان رسیده است.

همچنین گوشت گوساله نیز از ۱۴۰ هزار تومان به ۲۱۱ هزار تومان رسیده است. این در حالی است که مردم مدت‌هاست قدرت خرید گوشت کیلویی ۱۸۰ هزار تومان را ندارند و مرغ یا ماهی را جایگزین آن کردند.

یکی از کالاهای اساسی که حسابی در کش‌وقوس این جراحی جولان داده، برنج است. نرخ هر کیلوگرم برنج صدری هاشمی ۵۵۸۰۰ تومان، آستانه ۵۸۴۰۰، طارم لنگرودی ۵۶۹۰۰ تومان، طارم محلی ۴۶۵۰۰ تومان، دودی هاشمی ۵۳۶۰۰ تومان در آبان ۱۴۰۰ بوده است. این در حالی است که براساس مشاهدات میدانی از مغازه‌های سطح شهر تهران هر کیلو برنج هاشمی درجه یک ۱۳۰ هزار تومان، طارم محلی اعلا ۱۲۰ هزار تومان، دم‌سیاه صدری ۱۶۰ هزار تومان، علی کاظمی ۱۵۰ هزار تومان و شیرودی دودی سنتی ۱۱۰ هزار تومان است.

ظاهرا تیغ جراحی دولت سیزدهم دست بسیاری از مردم را از خرید یکی از مهم‌ترین کالاهای اساسی بریده است.

برنج از سفره بسیاری از مردم حذف شد و به سراغ جایگزین برای آن رفتند که یکی از آنها ماکارونی است که دولت جدید گرانی ماکارونی را نیز از قلم نینداخته است. آبان سال گذشته نرخ ماکارونی ۵۰۰ گرمی در محدوده قیمتی ۶ تا ۹ هزار تومان بود و اکنون نرخ ماکارونی‌های ۵۰۰ گرمی به ۱۷ هزار تومان رسیده است.

نوبت به مرغ می‌رسد جایگزین این روزهای گوشت، نرخ مرغ کامل تازه در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۸ هزار تومان بوده است و اکنون به ۶۳ هزار تومان رسیده است.

تا قبل از این، زلزله‌های قیمتی نرخ مصوب هر شانه تخم‌مرغ ۳۰ عددی ۴۳ هزار تومان بود، اما اکنون به حدود ۹۰ هزار تومان رسیده است. این در حالی است که چندی پیش، نرخ تخم‌مرغ به شانه‌ای ۱۰۰ هزار تومان نیز رسید.

سیب‌زمینی نیز به همین سرنوشت دچار شده و از ۷۴۰۰ تومان در آبان ۱۴۰۰ به ۱۸ هزار تومان رسیده است.

این زلزله قیمتی پس از شعارهای ریشه‌کنی فقر به‌دست دولت سیزدهم رخ داد. زلزله‌ای که حسابی معیشت مردم را به خطر انداخت.

نتیجه شوک‌های نرخ ارز و از سوی دیگر، حذف ارز ترجیحی همراه با سرکوب دستمزدها منجر به خالی‌تر شدن سفره مردم از مواد غذایی لازم شده است. هرچند مسئولان پس از آزادسازی قیمت‌ها و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی وعده ثبات نسبی قیمت‌ها را به مردم داده بودند، اما اینجا خبری از ثبات نیست و برخی از کارشناسان تاکید دارد که تحقق این وعده دور از انتظار است؛ یعنی از این به بعد هم احتمالا خبری از ثبات نرخ نخواهد بود.

سخن پایانی

بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند دولت سیزدهم که با شعارهای معیشتی روی کارآمد، حالا اقتصاد را به سمتی برده که در سفره‌های برخی از مردم خبری از برنج و گوشت نیست. همچنین شعار رفع فقر تا پایان سال ۱۴۰۰ از سوی ابراهیم رئیسی، نه‌تنها محقق نشد، بلکه سفره مردم متاثر از جراحی اقتصادی کوچک‌تر شد. از سوی دیگر، قرار بر این بود که قیمت‌ها براساس نرخ‌های شهریور ۱۴۰۰ باشد، اما بازار خلاف این وعده را به مردم نشان می‌دهد. این روزها اوضاع معیشت برخی از شهروندان به‌گونه‌ای است که حقوق آنها تنها کفاف اجاره خانه و خوراکی ساده را می‌دهد. در نتیجه سازکارهای دولت آقای رئیسی و شعارهای معیشتی برخی از مردم دیگر مدت‌هاست رنگ گوشت و برنج را نمی‌بینند و به‌سختی روز خود را شب می‌کنند. آقایان در حالی نام این افزایش قیمت‌ها را جراحی اقتصادی گذاشته‌اند که جراحی اگر خون‌ریزی و ضعف اولیه دارد، در نهایت به بهبودی فرد جراحی‌شده می‌رسد، اما دهک‌های متوسط و پایین جامعه بر اثر این جراحی، دچار ضعف و خون‌ریزی هستند و خبری از بهبود نیست!