کارشناسان حوزه معدن می‌گویند کشور ما با داشتن حدود یک درصد جمعیت جهان، نزدیک ۷ درصد ذخایر معدنی کشف شده دنیا را در خود جای داده، اما نکته مهم و ناگفته این است که قسمت اعظم اکتشافات در سال‌های بسیار دور صورت گرفته و طی سال‌های اخیر اقدامات جدی برای شناسایی ذخایر جدید انجام نشده است؛ بر این اساس میزان اکتشافات عمومی و تفصیلی انجام شده در کشور در مقایسه با سایر کشورهای معدن‌خیز جهان ناچیز شمرده می‌شود. نیاز به گسترش فعالیت‌های تولیدی و تامین تقاضای روزافزون دنیای مدرن به مواد اولیه و خام، از جمله دلایلی است که اهمیت گسترش اکتشاف در حوزه معدن را بیشتر می‌کند. مسئولیت بخش اکتشاف در سراسر جهان برعهده دولت‌ها است و این بخش می‌تواند با استفاده از توان و امکانات وسیعی که در اختیار دارد اقدامات اکتشافی را آغاز کند و در همه نقاط کشور گسترش دهد. در کشور ما هم بخش اعظم این مسئولیت بر عهده بخش دولتی است که هرچند اقداماتی در این زمینه انجام داده، اما باید اعتراف کرد اکتشاف همچنان از مهجورترین بخش‌ها در صنعت معدن است. برای رفع این مشکل لازم است نسبت به افزایش سرمایه‌گذاری، تغییر ساختارها، تقویت جدی سازمان زمین‌شناسی –به‌منظور انجام اکتشافات سیستماتیک در کل این پهنه‌ها- اقدام شود. به‌تازگی اخبار خوبی در زمینه گسترش اکتشافات دولتی به گوش می‌رسد که چشم‌انداز مناسبی از آینده را تصویر می‌کند. در کنار آن اشتیاق محسوسی در بخش خصوصی برای ورود به این حوزه دیده می‌شود که شاید نویدبخش باز شدن مسیرهایی پرثمر باشد.

آغاز اقدامی بزرگ در شناسایی ذخایر معدنی از مهر 1400

به نقل از وزارت صمت، سید رضا فاطمی‌امین در همایش روز ملی صنعت و معدن گفت: در حوزه حمایتی یکی از مشکلات ما همواره این بوده است که از منابع خود به‌درستی اطلاع نداشتیم و ذخایر معدنی کشور برای ما ناشناخته بوده است.

وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: از مهر سال گذشته اقدامی بزرگ در بخش معدن آغاز شد و در کاوش‌های صورت گرفته در محدوده‌ای به وسعت ۴۵۰ کیلومتر مربع، در خراسان رضوی ذخایر عظیمی کشف ‌شده که نتایج رسمی آن تا حدود 2 هفته دیگر اعلام می‌شود.

فاطمی‌امین ادامه داد: برای فائق آمدن بر چالش‌های حکمرانی و محدودیت‌های زمانی برای دستیابی به جایگاه تعریف‌شده در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، نیاز به نقشه راه داریم و باید تمام مسائل را با هم حل کنیم و نمی‌توان بدون حل مشکلات این حوزه وارد فرآیند توسعه‌ای تولید شد.

وجود ۵۵ میلیارد تن انواع ذخایر معدنی در کشور

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از شناسایی و ثبت مواد معدنی جدید در کشور خبر داد و گفت: بیش از ۵۵ میلیارد تن انواع مواد معدنی در کشور ذخیره قطعی و بقیه ذخیره زمین‌شناسی پیش‌بینی شده است.

به گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، علیرضا شهیدی با بیان اینکه افزایش عمق و سطح اکتشافات ایران می‌تواند به افزایش ذخایر معدنی کشور کمک کند، خاطرنشان‌کرد: تاکنون این‌گونه بوده که مواد معدنی در سطح کشور شناسایی و ثبت شود؛ بر همین اساس بیش از ۵۵ میلیارد تن انواع مواد معدنی در کشور ذخیره قطعی و بقیه ذخیره زمین‌شناسی پیش‌بینی شده است.

وی افزود: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نزدیک 2 دهه است که به شناسایی ذخایر پنهان روی آورده است؛ ذخایری که به هیچ عنوان نشانه‌هایی روی سطح زمین ندارند، بنابراین امیدواریم با استفاده از ژئوفیزیک هوایی بتوانیم این ذخایر معدنی را شناسایی کنیم. معاون وزیر صمت بیان کر‌د: در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از مقیاس یک‌صدهزارم در دهه ۸۰، ۹۴۵ هزار کیلومترمربع از سطح کشور مورد شناسایی قرار گرفته است.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از افزایش دقت اکتشافات خبر داد و گفت: از سال گذشته این سازمان به تولید اطلاعات پایه در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم ورود کرده است؛ بر این اساس امیدواریم در برنامه پنج ساله هفتم کل کشور را در مقیاس یک‌پنجاه‌هزار مورد کاوش قرار دهیم.

شهیدی خاطرنشان‌کرد: در بحث شناسایی و پی‌جویی زیاد از دنیا عقب نیستیم و باید به این نکته نیز توجه کنیم که سطح کشور ما بسیار وسیع است؛ بنابراین نیازمند همکاری بخش خصوصی در این‌ زمینه هستیم.

آزادسازی ۴۰۰ هزار کیلومترمربع از مناطق اکتشافی

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: آزادسازی بیش از ۴۰۰ هزار کیلومترمربع مناطق اکتشاف‌شده، انجام گرفته و در اختیار وزارت صمت است.

به گزارش سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران وجیه‌اله جعفری در جمع خبرنگاران با اشاره به اهمیت اکتشاف به‌عنوان نقطه آغازین سرمایه‌گذاری و توسعه، تصریح کرد: این بخش اولویت امروز ما است و امید داریم در 2 سال آینده معادن جدید و بزرگی فعال شوند.

رئیس هیات عامل ایمیدرو ادامه داد: هدف نهایی افزایش ظرفیت‌سازی و تولید محصولات معدن و صنایع معدنی و رونق مناطق کم‌برخوردار است که همه این موارد از مسیر اکتشاف می‌گذرد.

وی با اشاره به همکاری ایمیدرو با معاونت معدنی وزارت صمت و سازمان زمین‌شناسی، اظهار کرد: کشف معادن مس-طلای جانجا، طلای هیرد و بزمان از جمله نتایج فعالیت‌های اکتشافی این سازمان است.

به‌گفته معاون وزیر صمت، با فعال شدن معدن جانجا در سیستان و بلوچستان، بخش خصوصی فعالیت خود را در معادن اطراف توسعه می‌بخشد و آینده‌ای پررونق در انتظار آن مناطق است.

معادن کوچک و جذب سرمایه‌گذار

جعفری در ادامه به اثر احیا و فعال‌سازی معادن راکد اشاره کرد و گفت: یکی از پیشنهادهای ما این است که معادن کوچک، در قالب بلوک‌های ۱۰ تایی قرار گیرند تا شرایط جذب سرمایه برای اکتشاف، فرآوری و توسعه آنها تسهیل شود و انگیزه سرمایه‌گذاران نیز بالا برود.

رئیس هیات عامل ایمیدرو همچنین درباره هدایت سرمایه و سود شرکت‌های تابعه به سمت توسعه، گفت: یکی از اقدامات راهبردی ایمیدرو، تعیین مسیری جدید برای تامین مالی طرح‌های توسعه است که از محل سود انباشته شرکت‌های بزرگ محقق می‌شود.

سخن پایانی

فعالیت بخش خصوصی در بخش اکتشاف ذخایر معدنی باید منجر به اکتشافات جدید و تولید اطلاعات پایه در کشور می‌شد، اما تاکنون این اطلاعات نه به صورت کامل ارائه شده و نه تجمیع درستی در این زمینه صورت گرفته است.

تحلیل‌ها و مطالعات انجام‌شده ازسوی دستگاه‌های دولتی در سال‌های اخیر حاکی از آن است که فعالیت‌های بخش خصوصی و غیردولتی در حوزه اکتشاف مواد معدنی نیاز به هدفمندسازی و همسو شدن با برنامه‌ها و سیاست‌های کلان کشور در حوزه ایجاد ترازنامه منابع معدنی -با نگرشی جدید به مقوله اکتشاف، تولید، مصرف، صادرات و واردات مواد معدنی- دارد.