بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری در حوزه برق ندارد و از سوی دیگر، اصرار بر تولید برق به شیوه‌های گذشته، صنایع را با چالش جدی مواجه کرده است. به‌گفته یکی از نمایندگان خانه ملت، حتی ممکن است قطعی برق منجربه این شود که برخی شرکت‌های تولیدکننده با دپو محصولات، مدعی شوند تیراژ تولید کاهش پیدا کرده و در ادامه، با کمبود عرضه، نرخ محصولات افزایش یابد.

پارادوکس افزایش تیراژ و قطع برق

صنعت خودرو امسال برنامه افزایش تیراژ را در دستور کار خود قرار داده و پس از افت‌وخیزهای بسیاری که در چند سال اخیر به‌دلیل تحریم مرداد ۹۷ تجربه شد بالاخره به سمت تثبیت موقعیت خود حرکت کرده است. اما اعمال خاموشی از نیمه خرداد تا پایان شهریور ممکن است در تیراژ تولید تاثیر منفی بگذارد؛ اگرچه سیاست عبور مستقیم وزارت صنعت، معدن و تجارت برای حذف خودروهای ناقص خود کاهش تیراژ را در حدود ۳ ماه اخیر به‌دنبال داشته است.

فعالان صنعت خودرو معتقدند خاموشی برق و کاهش شمارگان تولید بین ۲۰ تا ۲۵ درصد در بهای تمام‌شده محصولات تاثیر دارد، ضمن آنکه قطعی برق آسیب تجهیزات را به‌دنبال داشته، زیرا برخی واحدهای تولیدی که از کوره استفاده می‌کنند مانند ریخته‌گرها، خاموشی‌های مدیریت‌شده آنها را دچار آسیب‌ می‌کند.

برنامه خاموشی صنایع

پیمان یزدان‌بخش، یکی از فعال صنعت خودرو در استان خراسان‌رضوی درباره اعمال خاموشی برق برای صنایع بهصمت گفت: زمانی که صنعت خودرو برنامه جهش تولید دارد، قطعی برق معضل اساسی برای آن به‌شمار آمده و صنعتگران را با مشکل مواجه می‌کند. امسال صنعت خودرو تقریبا بحران‌های تحریم را پشت‌سر گذاشته و عبور مستقیم خودرو سبب شده سرمایه‌ها در کف کارخانه دپو نشود.

وی افزود: در ۱۱ روز اخیر تیراژ تولید روزانه بین ۲۲۰۰ تا ۲۷۰۰ خودرو بوده که برنامه رکورد تولید بیش از ۳ هزار خودرو ترسیم شده است. در چنین شرایطی صحبت از خاموشی هفتگی ۱.۵ تا ۲ روز برق صنایع بوده که به‌طور قطع ساعات تولید را کاهش می‌دهد.

او ادامه داد: این امر تقریبا تیراژ تولید را تا ۲۵ درصد پایین آورده و مشکلات را برای برخی صنایع مانند صنعت خودرو که با کمبود نقدینگی مواجه است، بغرنج‌تر می‌کند. حذف تولید خودروهای ناقص یکی از کارهای بزرگی بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت امسال عملیاتی کرد؛ از این‌رو سیاست‌گذاران باید برخی صنایع را از خاموشی برق مستثنا کنند.

مدیریت صنعت به صنعت

قطعه‌سازان و خودروسازان جزو صنایع میانی و پایین‌دستی هستند و چنانچه مواد اولیه موردنیاز آنها تامین نشود، دچار چالش می‌شوند. به نظر نمی‌رسد استثنا کردن یک صنعت دوای درد صنایع در مستثنا کردن آنها از خاموشی برق باشد. یزدان‌بخش دراین‌باره گفت: معمولا صنعتگران مواد اولیه موردنیاز را بین ۲ تا ۳ ماه خریداری می‌کنند؛ بنابراین ذخایر برخی قطعه‌سازان تا پایان شهریور پاسخگوی تولید خواهد بود.

وی یادآور شد: برعکس قطعه‌سازی که روزانه قطعات موردنیاز را به خط تولید ارسال می‌کند، مواد اولیه براساس توان مالی واحدهای صنعتی یک تا ۳ ماه خریداری می‌شوند؛ بنابراین قطعه‌سازان بحران مواد اولیه را به‌نوعی پشت‌سر گذاشته‌اند.

این عضو انجمن قطعه‌سازان کشور با بیان اینکه شرایط سخت برای صنعت خودرو ادامه دارد، گفت: در مدیریت خاموشی‌ها، قطعی برق برای صنایع باید یک روز خاص باشد. به‌عنوان مثال، شنبه زمان خاموشی برای تمام قطعه‌سازان کشور باشد. در حال‌حاضر واحدهای صنعتی به‌صورت منطقه‌ای و حوزه‌ای دچار خاموشی می‌شوند.

انرژی پاک و صنایع

این فعال صنعت خودرو درباره استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از سوی صنعتگران هم گفت: دولت باید با پرداخت تسهیلات پیشگام این امر شود، زیرا صنایع به‌ویژه صنعت خودرو در شرایط مالی خوبی قرار ندارد. علاوه‌بر این، تمرکز شرکت‌های قطعه‌ساز بر توسعه قطعات خودروهای جدید است.

او تصریح کرد: می‌توان با سرمایه‌گذاری ۱۰ ساله استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را برای تمام صنایع عمومی کرد.

نقطه اقتصادی سربه‌سر خودروسازان

یزدان‌بخش درباره پیش‌بینی کاهش ۲۵ درصدی تولید به‌دلیل خاموشی‌ها و تاثیر آن بر بهای تمام‌شده محصولات گفت: صنایع، نقطه اقتصادی سربه‌سر دارند که این عدد در صنعت خودرو، تولید روزانه ۲ هزار خودرو است. اگر آمار تولید کمتر از این عدد باشد با توجه به هزینه‌های بالای تولید، چرخ واحدهای تولیدی نخواهد چرخید.

وی اظهار کرد: در برخی مجموعه‌ها شاهد کم‌کاری یا بی‌توجهی به مسائل هستیم. به‌عنوان نمونه، اگر مجموعه‌ای دولتی موظف به اجرای نقشه راه است باید نهادهای نظارتی کنترل انجام امور را در اختیار داشته باشند. مثلا اگر قرار است استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همگانی شود باید رصد شود آیا سرمایه‌گذاری سالانه انجام می‌شود؟ آیا پیشرفت موردانتظار در هر بازه زمانی پیش‌بینی شده وجود دارد؟ در حال‌حاضر تصمیم بر توسعه برق هسته‌ای و جبران کمبود برق کشور است تا از بحران وجود عبور کنیم.

او گفت: بیشتر کشورهای جهان به‌سوی انرژی الکتریکی و هسته‌ای حرکت کرده‌اند و دیگر تامین سوخت فسیلی برای کشورهای صنعتی دغدغه نیست.

یزدان‌بخش در پایان گفت: دولت باید برای تامین برق موردنیاز برنامه‌ریزی مدون داشته باشد و همان‌گونه که با مذاکره با ترکمنستان قرار است به‌وسیله تهاتر (سوآپ) گاز موردنیاز در زمستان تامین شود در حوزه برق هم می‌توان در کنار توسعه برق هسته‌ای بحث تهاتر برق را با کشورهای همسایه دنبال کرد، اگرچه دراین‌باره در منطقه خوبی قرار نداریم.

قطعه‌سازی و مشکلات چندجانبه

در ادامه محمدعلی ذکریایی، عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان استان مازندران درباره وضعیت تامین برق قطعه‌سازان این استان بهصمت گفت: قطعی برق مشکلاتی را برای صنعت خودرو به وجود خواهد آورد اما با اعلام قبلی مشکلات همچون سال گذشته نخواهد بود.

وی با بیان اینکه قطعه‌ساز چندجانبه از خاموشی برق و قطعی گاز آسیب می‌بیند، افزود: یک سو مسئله مدیریت داخلی است که صنعتگر از قبل پیش‌بینی لازم را کرده است. مثلا ژنراتورهای موردنیاز را خریداری می‌کند اما در مقابل عوامل بیرونی نمی‌تواند خیلی اعمال‌نظر کند، زیرا اگر خاموشی‌ها سبب شود محصولات بالادستی به‌دست صنعتگر میانی نرسد، حتی مدیریت داخلی هم تضمینی برای فعالیت مستمر در شرایط بحرانی نخواهد بود. از سوی دیگر، ممکن است صنعت پایین‌دستی یعنی خودروساز با معضل خاموشی، تیراژ تولیدش کاهش پیدا کند و قطعات تولیدی زنجیره تامین را که با تمام سختی‌ها آماده کرده خریداری نکند.

ذکریایی با بیان اینکه در چرخه معیوبی قرار داریم، عنوان کرد: قیمت مواد اولیه نسبت به سال گذشته چند برابر شده و پرداخت مطالبات از سوی خودروساز با دیرکرد چند ماهه انجام می‌شود، مسئله برق هم واحدهای صنعتی را دچار شرایط بغرنجی کرده است.

یک الگوی موفق

این فعال صنعت با بیان اینکه کشور ظرفیت خوبی برای تولید و تامین انرژی‌های تجدیدپذیر دارد، گفت: ایران در منطقه خشک قرار دارد و به‌راحتی در کویرهای کشور می‌توان انرژی پاک تولید کرد. به‌عنوان مثال، مزرعه انرژی خورشیدی در فاصله بین آلمان و اتریش نمونه موفق مطلوبی در این حوزه بوده که ما نیز می‌توانیم از آن الگوبرداری کنیم.

ذکریایی گفت: ایران بهترین موقعیت را در تامین انرژی پاک اعم از خورشیدی و بادی دارد اما از این بستر استفاده نمی‌شود، زیرا سرمایه‌گذاری لازم دراین‌باره انجام نشده است.

اخلال تولید استان به استان

نادر فرخ از دیگر فعالان صنعت خودرو در استان تهران درباره معضل قطعی برق برای واحدهای صنعتی بهصمت گفت: برخی صنعتگران با خرید تعدادی ژنراتور سعی در عبور از شرایط فعلی دارند اما تامین ژنراتور پاسخگوی برخی تجهیزات پرمصرف نبوده و این امر توقف تولید را در برخی ساعات و در نتیجه کاهش ظرفیت را به‌دنبال خواهد داشت.

وی افزود: تولید برخی مجموعه‌ها از محصولات خردتر تشکیل شده‌اند که به‌وسیله واحدهای صنعتی دیگر تولید و تامین می‌شود؛ بنابراین خاموشی مثلا در شهرک صنعتی واقع در استان البرز سبب می‌شود در کار قطعه‌سازان استان تهران اخلال به‌وجود آید، زیرا تجاری‌سازی یک قطعه منوط به تامین قطعات منفصله موردنیاز آن است.

این فعال صنعت ادامه داد: پیش از تحریم آمار تولید خودرو در کشور به ۱.۵ تا ۱.۶ خودرو در سال رسید در نتیجه ظرفیت تولید این مقدار قطعه در کشور وجود دارد اما موانعی مانند کمبود نقدینگی، تحریم، قطعی برق و... احتمال دستیابی به برنامه‌ها را با اماواگرهای زیادی همراه کرده است.

فرخ در ادامه سخنان خود یادآور شد: از سوی دیگر، تامین ژنراتور برای تمام واحدهای صنعتی کشور امکان‌پذیر نیست در نتیجه اگر بتوان مشکلات تجهیزات سبک را با ژنراتور حل کرد به تعداد محدود خواهد بود اما در کلان موضوع، کمبود برق چالشی برای تولید کشور به‌شمار می‌رود.

تامین زیرساخت، مسئولیتی دولتی

برخی صنعتگران برای تامین برق موردنیاز خود به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر رفته‌اند و با پنل‌های خورشیدی سعی در تامین برق موردنیاز خود دارند. فرخ دراین‌باره گفت: تامین زیرساخت‌ها مسئولیت دولتی است و اگر این‌گونه باشد خود صنعتگران برای هر مشکلی مثل تامین آب، برق، گاز و... باید آستین بالا بزنند.

وی عنوان کرد: حتی اگر صنعتگر درباره یک معضل سابقه‌دار برنامه‌ریزی و مدیریت داشته باشد باید توجه داشت در بهره‌وری صنعت تاثیر منفی گذاشته و توسعه را در محاق قرار می‌دهد.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، امسال هم خاموشی صنایع عملیاتی می‌شود اما با مدیریت منسجم‌تر. با این وجود همچنان واحدهای صنعتی برای تولید دچار چالش بوده، زیرا بخشی از یک روز فعال را ناگزیر باید تعطیل کند. امسال برنامه تولید خودرو، افزایش تیراژ محصولات تا حدود ۱.۴ بوده که به نظر می‌رسد تمام عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا همچنان برنامه‌ها روی کاغذ باقی بمانند. صنعتگران پیشنهاد داده‌اند ساعات و روزهای خاموشی هر صنعت یک روز خاص باشد تا در روند فعالیت آنها کمتر اخلال به‌وجود آید. 

خاموشی در ساعت‌ها و روزهای مختلف در استان‌های گوناگون در فرآیند تولید صنعت مادر مانند خودروسازی مشکلات را بیشتر می‌کند اما با مدیریت یکپارچه می‌توان پیامدهای منفی را کمتر کرد.