بهای فروش سکه در اواسط آبان‌ امسال از مرز ۱۶ میلیون تومان نیز عبور کرد. در چنین شرایطی، بانک مرکزی با هدف تنظیم این بازار و کاهش التهابات آن، اقدام به عرضه اوراق سکه طلا از طریق بورس کالای ایران کرد. اوراق سلف سکه از ۱۸ آبان‌ به‌طور مستمر معامله شده است. این اوراق ۶ ماهه منتشر شده و امکان معاملات ثانویه آن همچون معاملات اوراق گواهی سکه وجود دارد. معافیت از مالیات، یکی از مهم‌ترین امتیازات خرید این اوراق از سوی سرمایه‌گذاران است. در واقع بانک مرکزی انتظار داشت رقیبی جدید برای سکه فیزیکی ایجاد و امکانی را برای مدیریت تقاضا در این بخش فراهم کند. اجرای این طرح، به کاهش حباب سکه در بازار منتهی شد. با این وجود، هنوز اطمینان گسترده‌ای از سوی فعالان بازار نسبت به این سرمایه‌گذاری وجود ندارد و درنتیجه طرح یادشده به‌اندازه محدودی اثرگذار بوده است.

راهکاری برای کنترل ریسک

شاهین کرمی، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: به‌دنبال رشد قابل‌توجه حباب سکه در بازار و همچنین روند رو به رشد قیمت دلار در بازار آزاد، بانک مرکزی اقدام به انتشار اوراق سلف سکه کرد. این ابزار جدید با هدف مدیریت تقاضا برای کنترل ریسک بازار تعریف ‌شده است.

کرمی افزود: همه اشخاص حقیقی می‌توانند حداکثـر برابر ۱۰۰ سکه تمام بهـار آزادی اوراق سکه خریداری کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا نیز امکان خرید بدون محدودیت از این اوراق را دارا هستند. اوراق سلف سکه طلا ۶ ماهه منتشر شده و در بستر بورس کالا معامله می‌شود.

وی در مقایسه ویژگی‌های اوراق سلف سکه منتشرشده از سوی بانک مرکزی و همچنین گواهی سپرده سکه، اظهار کرد: اوراق سکه طلا همچون گواهی سپرده سکه طلا که در بورس کالا خریدوفروش می‌شود، امکان معامله ثانویه دارد. دامنه نوسان آن نیز همچون گواهی سپرده سکه تعریف‌ شده است. بر همین اساس نیز قیمت آن با بهای گواهی سپرده برابری می‌کند.

کرمی افزود: با این وجود، تفاوت‌هایی میان اوراق سلف سکه و همچنین گواهی سپرده سکه وجود دارد. در درجه نخست آنکه گواهی سپرده طلا امکان تحویل فیزیکی را پس از خرید دارد، اما خریدار اوراق سکه باید تا سررسید آن صبر کند. قابلیت انتقال به غیر و همچنین تحویل فیزیکی پس از خرید، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های گواهی سکه در مقایسه با اوراق است. البته هزینه نگهداری محدودی به گواهی سپرده سکه در بورس کالا تعلق می‌گیرد و اختصاص نیافتن این هزینه به اوراق را باید مزیتی برای این روش سرمایه‌گذاری دانست.

این کارشناس بازار کالایی افزود: خرید گواهی سپرده سکه طلا معاف از مالیات است. این معافیت درباره اوراق سلف سکه نیز مطرح شده است. همین معافیت مالیاتی بر جذابیت این دو ابزار در مقایسه با خرید سکه در بازار فیزیکی می‌افزاید. با این وجود، سرمایه‌گذاران به اجرای این تعهدات و معافیت مالیاتی به دیده تردید نگاه می‌کنند، چراکه بانک مرکزی در گذشته نیز در اجرای وعده‌های خود، بدعهدی کرده است.

کرمی در پاسخ به سوالی مبنی بر شباهت گسترده میان اوراق سلف سکه و گواهی سپرده کالایی و چرایی انتشار این ابزار جدید از سوی بانک مرکزی گفت: قیمت سکه متاثر از نرخ دلار و بهای طلا در بازار جهانی است. در هفته‌های گذشته و به‌دنبال رشد قابل‌توجه بهای دلار در بازار آزاد، شاهد تقویت حباب سکه در بازار بودیم. در چنین شرایطی، بانک مرکزی با هدف مدیریت تقاضا در بازار سکه و همچنین مدیریت بهای ارز در کشور اقدام به انتشار اوراق سکه کرده است.

وی گفت: در واقع با توجه به التهاباتی که در بازار سکه و ارز شاهد آن بودیم، بانک مرکزی اقدام به ایجاد تنوع در بازارهای موازی کرده است. بدین ترتیب فرصتی برای کنترل عرضه و تقاضا پدید آمده است. به‌ویژه آنکه سکه فیزیکی در حال حاضر در اختیار خریداران قرار نمی‌گیرد، بنابراین بخشی از مشکلات طرف عرضه برطرف خواهد شد.

این کارشناس بازار کالایی گفت: با انتشار اوراق یادشده حباب سکه از ۱۳ به ۱۰ درصد کاهش یافته است. همزمان شاهد بازگشت تعادل به بازار ارز نیز هستیم. این تعادل‌بخشی و افت حباب سکه در شرایطی حاصل شده که بهای طلا در بازار جهانی رو به رشد گزارش می‌شود.

وی افزود: بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که انتشار طرح اوراق سکه طلا از سوی بانک مرکزی و برای این نهاد مالی تاحدودی موفقیت‌آمیز بوده است. با این وجود، همچنان اعتماد کافی از سوی صاحبان سرمایه نسبت به عملکرد دولت و بانک مرکزی وجود ندارد؛ درنتیجه استقبال قابل‌توجهی از اجرای این طرح نشده است.

اوراق سلف، رقیب گواهی سپرده

عادل ابراهیم‌زاده، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: به‌دنبال شدت گرفتن التهاب در بازار سکه، بانک مرکزی اقدام به انتشار اوراق جدیدی با هدف تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری کرد. این سیاست با هدف کنترل تقاضا در بازار سکه و همچنین ارز اجرایی شده است.

ابراهیم‌زاده افزود: قیمت این اوراق براساس قیمت‌های پایانی گواهی‌های سپرده سکه تعیین می‌شود و سررسید آن ۶ ماه پس از عرضه است. وی گفت: ابتدا قرار بود در سررسید ۶ ماهه، سکه‌ای در اختیار خریداران قرار نگیرد، با این وجود، فقها نسبت به این شرایط، ابهاماتی را مطرح کردند و مقرر شد دارندگان این اوراق بتوانند سکه فیزیکی را در زمان سررسید، دریافت کنند.

وی گفت: از آنجایی که امکان معاملات ثانویه این اوراق وجود دارد؛ بنابراین انتظار می‌رود با آشنایی معامله‌گران با این ابزار، حجم معاملات در این بخش افزایش یابد.

ابراهیم‌زاده گفت: در سال‌های اخیر و به‌دنبال شدت گرفتن نرخ تورم، شاهد جذب مردم به سرمایه‌هایی همچون دلار و ارز برای پوشش دادن ریسک هستیم، اما این اقدام همزمان می‌تواند به‌شدت گرفتن التهاب در بازارهای یادشده نیز منتهی شود. بر همین اساس ابزار یادشده می‌تواند با تضمین پرداخت ریالی معادل قیمت سکه در ۶ ماه آینده، اشخاص حقیقی که قصد خرید سکه با هدف پوشش ریسک افزایش قیمت آن را دارند به سوی خود جلب کند.

وی افزود: بانک مرکزی اعلام کرده که از این اوراق می‌توان به‌عنوان سندی برای توثیق در شبکه بانکی کشور و دریافت تسهیلات استفاده کرد، همین موضوع نیز می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای استقبال حداکثری از این ابزار مالی مورداستفاده باشد. با این وجود، کاهش اعتماد مردم به ابزارهای دولتی، در نهایت از اثرگذاری حداکثری چنین ابزارهایی می‌کاهد.

تامین مالی دولت از دریچه‌ای جدید

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت درباره انتشار اوراق سکه و تاثیر آن بر عملکرد بورس تهران گفت: رسالت بورس تامین مالی صنایع و شرکت‌های بورسی است. با این وجود، رسالت این نهاد در کشور ما به‌ویژه در سال‌های اخیر به تامین مالی با محوریت دولت بدل شده است. دولت در طول سال‌های اخیر به سبب چالش‌های اقتصادی، اقدام به انتشار گسترده اوراق کرده است. همین اوراق نیز به سبب سود قابل‌توجه و تضمین‌شده به رقیبی برای بورس تهران بدل شده‌اند، اما انتشار گسترده اوراق درنهایت دولت را موظف به بازپرداخت بدهی قابل‌توجهی کرده است.

وی افزود: بانک مرکزی وظیفه ساماندهی سیاست‌های پولی با هدف حمایت از ارزش پول ملی را بر عهده دارد؛ درنتیجه سیاست انتشار اوراق سکه مجددا در دستور کار این نهاد قرار گرفته است.

 انتشار اوراق سلف سکه که نمونه آن در بورس کالا رواج دارد، طرف عرضه را در قیاس با تقاضا تقویت می‌کند؛ بنابراین انتظار می‌رود با پیشی‌گرفتن عرضه بر تقاضای سکه، امکانی برای کنترل بازار آن فراهم
 شود.

آقابزرگی گفت: با این وجود باید تاکید کرد که میزان عرضه، تنها یکی از فاکتورهای موثر بر قیمت سکه است. همزمان قیمت دلار و بهای طلا در بازار جهانی نیز از دیگر فاکتورهای موثر بر قیمت سکه به‌شمار می‌روند. علاوه بر این، با توجه به انتظارات تورمی در بازار ارز، نباید به اثرگذاری سیاست انتشار اوراق گواهی سکه بر کنترل این بازار، امید چندانی داشت.  وی افزود: مشابه این سیاست در سال‌های گذشته نیز اجرایی شد، اما درنهایت و برخلاف انتظارات دولت اقدام به دریافت مالیات از خریداران کرد. همین خلف وعده نیز در حال حاضر از اعتبار اجرای چنین طرح‌هایی می‌کاهد. چنانچه سیاست‌گذاران به اثرگذاری طرح‌های خود مصر باشند باید بدحسابی‌های خود را بررسی و برطرف کنند.

سخن پایانی

سکه طلا در بازار فیزیکی در روز سه‌شنبه 17 آبان به ۱۶میلیون و ۴۴۰ هزار تومان صعود کرد. با این وجود، فروش سکه در این کانال قیمتی پایدار نماند، چراکه با فروش اوراق گواهی سکه بانک مرکزی، از حباب سکه کاسته شد. در واقع فروش اوراق سکه به‌منزله ورود رقیب جدید برای گواهی سکه است. با این وجود نباید به اثرگذاری جدی این ابزار مالی امید چندانی داشت، چراکه رشد بهای سکه و ارز در بازار داخلی تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی کشور و ریسک‌های حاکم بر کشور حاصل می‌شود و نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود.

سکه طلا در بازار فیزیکی در روز سه‌شنبه 17 آبان به ۱۶میلیون و ۴۴۰ هزار تومان صعود کرد. با این وجود، فروش سکه در این کانال قیمتی پایدار نماند، چراکه با فروش اوراق گواهی سکه بانک مرکزی، از حباب سکه کاسته شد. در واقع فروش اوراق سکه به‌منزله ورود رقیب جدید برای گواهی سکه است. با این وجود نباید به اثرگذاری جدی این ابزار مالی امید چندانی داشت، چراکه رشد بهای سکه و ارز در بازار داخلی تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی کشور و ریسک‌های حاکم بر کشور حاصل می‌شود و نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود.