در مسیر جهانی‌شدن، جریان‌های تجاری اهمیت می‌یابد. منظور از جریان‌های تجاری، صادرات، واردات، ورود سرمایه، دانش روز و فناوری است. با وجود اهمیت و اثرگذاری تعاملات بین‌المللی بر روند توسعه اقتصادی و صنعتی، کشور ما در طول بیش از ۴۰ سال گذشته، همواره با تحریم و انواع مشکلات در روابط جهانی خود روبه‌رو بوده است. این چالش‌ها عملکرد صنایع را هم نشانه گرفته و مشکلات جدی را در مسیر فعالیت تولیدکنندگان قرار داده است.

بر همین اساس انتظار می‌رود دولتمردان جدید در مسیر بهبود شرایط تعاملات جهانی گام بردارند تا در نهایت شاهد توسعه عملکرد صنایع و به‌دنبال آن رشد و توسعه اقتصادی باشیم.

ضرورت اصلاح سیاست‌های کلان

محمد حیدرزاده، فعال صنعت سرب و روی در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی اهمیت و نقش تعاملات بین‌المللی در مسیر توسعه صنایع معدنی، اظهارکرد: تحریم و تعاملات حداقلی در روابط بین‌المللی ایران با سایر کشورها، گلوگاه توسعه‌نیافتگی صنایع معدنی است. ایران از ظرفیت‌های غنی معدنی برخوردار است. صنایع معدنی متعددی نیز بر پایه بهره‌گیری از این ذخایر در کشور احداث شده‌اند.

در حال‌حاضر مواد معدنی و محصولات وابسته به صنایع معدنی، مازاد بر مصرف نیاز داخلی کشور برآورد می‌شود؛ بنابراین صادرات و فروش این محصولات در بازار جهانی، اصلی اساسی در مسیر توسعه صنایع معدنی به‌شمار می‌رود. کما اینکه درحال‌حاضر نیز نبود ارتباط سازنده با سایر کشورها، موجب شده صنایع معدنی آن‌طور که باید و انتظار می‌رود، توسعه نیابند.

این فعال صنعتی افزود: لازمه صادرات، برقراری تعاملی سازنده با سایر کشورهای جهان است؛ در مجموع می‌توان این‌طور اذعان کرد که برای توسعه صنایع معدنی، روابط تجاری و تعاملات با جهان باید به‌شدت ارتقا یابد اما درحال‌حاضر تحریم، روابط بانکی شکننده میان ایران با سایر کشورها و همچنین نبود توازن برای انتقال ارز، به چالشی برای فعالان صنعتی و تولیدکنندگان بدل شده و تحقق این هدف منوط به سیاست‌گذاری و رویکرد دولت در تعامل با سایر کشورهاست.

وی در ادامه و درباره تاثیر بهبود تعاملات جهانی بر جذب سرمایه خارجی به کشور، خاطرنشان کرد: برقراری ارتباط با جهان زمینه تسهیل جذب سرمایه را به کشور فراهم می‌کند. نبود سرمایه کافی یکی دیگر از دلایل توسعه‌نیافتگی و بی‌توجهی به ظرفیت‌های معدنی کشور است. چنانچه فرصتی برای جذب سرمایه خارجی به کشور فراهم آید، می‌توان این چالش و کاستی را برطرف کرد.

در ادامه اعتماد طرف‌های خارجی به تضمین منافع‌شان در ایران از دیگر عوامل مؤثر بر جذب سرمایه خارجی به کشور است. ثبات در شرایط اقتصادی و سیاسی از مهم‌ترین دلایل جذب سرمایه به یک بخش است اما درحال‌حاضر و با وجود شرایط حاکم بر کشور، اغلب صاحبان سرمایه، اعتمادی برای حضور در ایران و بازگشت سرمایه خود ندارند. چنانچه این شرایط اصلاح شود، شاهد حضور صاحبان سرمایه در کشور خواهیم بود.

وی افزود: تحریم‌ها و محدودیت‌ها در روابط بین‌المللی ایران با سایر کشورها تاثیر منفی بر عملکرد فعالان صنعتی و سودآوری این شرکت‌ها داشته است. بخش از مواد اولیه موردنیاز صنایع سرب و روی از خارج کشور تامین می‌شود. در حال‌حاضر و با توجه به وجود محدودیت و تحریم، روند واردات با چالش و دشواری روبه‌رو شده است. واردات بیش‌ازپیش هزینه‌بر شده و نیاز تولیدکنندگان را به سرمایه در گردش افزایش داده است.

در همین حال، محدودیت‌های موردبحث بر نرخ صادرات نیز اثرگذار هستند. این فشار به‌ویژه روی واحدهای صادرات‌محور تحمیل می‌شود و هزینه صادرات و فروش محصول در بازار جهانی را افزایش می‌دهد. در ادامه با وجود چالش‌های ناشی از تحریم، شاهد رشد نوسانات ارزی طی سال‌های گذشته بوده‌ایم. این نوسانات زمینه ۲ نرخی شدن نرخ ارز را در کشور پدید آورد و خود فشار مضاعفی را بر فعالان صنایع معدنی تحمیل می‌کند.

در ادامه باید خاطرنشان کرد ریشه بسیاری از چالش‌های موردبحث به داخل کشور بازمی‌گردد. سیاست‌های کلان حاکم بر کشور، تعاملات بین‌المللی، دونرخی شدن ارز و... همه باید موردبازبینی قرار گیرند.

حیدرزاده در ادامه افزود: در حال‌حاضر حدود ۳۰ هزار نفر در صنعت سرب و روی کشور مشغول فعالیت هستند اما صنعت سرب و روی از ظرفیت بالاتری برخوردار است، چنانچه همه این ظرفیت‌ها در سایه بهره‌گیری از تعاملات بین‌المللی فعال شوند، میزان اشتغالزایی در این صنعت به ۳ برابر موقعیت کنونی می‌رسد.

این صنایع تحت‌تاثیر تحریم و کاهش ارتباطات بین‌المللی از حرکت نایستاده‌اند اما ظرفیت‌های به‌مراتب بالاتری برای تولید دارند. چنانچه این ظرفیت‌ها به‌کار گرفته شود، زمینه بهبود در عملکرد این صنایع فراهم خواهد شد. توان فناوری، نیروی ارزان کار، ظرفیت‌های معدنی، انرژی ارزان و... همگی زمینه‌ساز توسعه حداکثری در صنایع سرب و روی کشور هستند. این توسعه اثرات مثبتی را بر روند اقتصادی کشور خواهد داشت، موقعیت‌های شغلی متعددی را ایجاد می‌کنند و در نهایت به ثروت‌آفرینی منتهی می‌شوند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه مسئولان و سیاست‌گذاران تنها به شعار ارتقای صادرات و رشد تعاملات بین‌المللی بسنده می‌کنند. در چنین شرایطی، ایران به کشوری منزوی در جامعه جهانی بدل‌شده که به‌راحتی نمی‌تواند تعاملات تجاری با سایر کشورها داشته باشد. اثرات این سیاست‌ها در رشد اقتصادی و عملکرد صنایع نمایان است؛ بنابراین برای بهبود شرایط انتظار می‌رود سیاست‌های کلی حاکم بر کشور و به‌ویژه در روند ارتباطات جهانی اصلاح شوند.

چالش‌های ارتباطی

علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت تاکید کرد: توسعه صنعتی از چند دیدگاه اساسی نیازمند برقراری روابط در سطح بین‌المللی است. بهبود عملکرد صنایع و همچنین توسعه ساختاری در این حوزه نیازمند بهره‌مندی از فناوری‌های روز جهان و خرید فناوری و همچنین تامین تجهیزات و قطعات یدکی از سوی صاحبان صنایع نیازمند برقراری ارتباط در سطح بین‌المللی است.

وی افزود: پس از توسعه زیرساختی، برقراری ارتباط در سطح جهانی امکان توسعه و مدیریت بازار و همچنین تبادلات پولی در روند معاملات را فراهم می‌کند و در همین حال به بهره‌برداری مناسب و اصولی از سرمایه‌گذاری منجر خواهد شد.

تحریم‌های ناعادلانه در این سال‌ها اقتصاد کشور و توسعه زیرساختی را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. در همین حال روند بروزرسانی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌‌شده و توسعه متوازن آن دچار اختلال جدی شده است. با کم‌توجهی به روزنه‌ها و اندک مسیرهای تبادلات اقتصادی موجود در این شرایط، هزینه تبادلات بین‌المللی موردنیاز صنعت بسیار پرهزینه بوده و با مصائب خاص خود همراه است.

همچنین عدم وجود مسیرهای مالی و تبادلات پولی بین‌المللی باعث شده صادرات محصولات تولیدی با سختی و هزینه‌های غیرمتعارف در نقل و انتقالات پولی و بیمه دچار سختی و مشکلات ویژه خود باشد که این موارد عموما در سایه تعاملات بین‌المللی خوب، بسیار کم‌رنگ‌تر خواهد شد.

این فعال صنعت فولاد اظهارکرد: البته نکته قابل‌تأمل و اساسی در این بحث مدیریت توانمندی‌های صادراتی و نیازمندی‌ها داخلی است. با این وجود در سایه نبود هماهنگی مناسب و همچنین وجود ساختارهای نامناسب، زمینه برخی سوءاستفاده‌ها از شرایط ایجادشده و هزینه استفاده از این رویه‌ها از منافع آن پیشی گرفته است.

وی در پایان تاکید کرد: دولت جدید باید ضمن توجه به سیاست تعامل حداکثری با جوامع بین‌المللی که لازمه اقتدار و نقش شایسته کشور در منطقه و جامع بین‌الملل است به اصلاح زیرساخت‌های موجود برای جلوگیری از مشکلات و نابسامانی داخلی بپردازد. در همین حال در مسیر تعادل‌بخشی به نیازهای وارداتی و ظرفیت‌های صادراتی کشور گام بردارد.

به‌نظر، دولت‌ها در ایران همیشه خواهان تعاملات مطلوب بین‌المللی بوده‌اند اما استکبار جهانی از اقتدار ایران متعامل با دنیا همیشه در هراس بوده و با بهانه‌های واهی در هر زمینه‌ای مانع‌زایی کرده و جلوی این تعاملات را گرفته است. بر همین اساس نیز نمی‌توان به برخی از چالش‌ها در این حوزه خرده گرفت. اما باید بتوانیم با چیدمان بهینه توانمندی‌ها و نیازها نسبت به استفاده حداکثری در این زمینه، مشکلات خود را برطرف کنیم.

سخن پایانی

ایران از ظرفیت‌های غنی معدنی برخوردار است، با این وجود تاکنون از این ظرفیت‌ها آن‌طور که باید بهره گرفته نشده است. چالش‌های متعددی در مسیر بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به نبود تعامل در روابط بین‌المللی اشاره کرد. این سال‌ها و با شدت گرفتن تحریم از سوی جامعه جهانی علیه ایران، شاهد محدودیت هرچه بیشتر در روند تعاملات و ارتباطات ایران با سایر کشورها بوده‌ایم.

در چنین فضایی، از یک‌سو ورود فناوری و سرمایه به کشور دشوار شده و از سوی دیگر، واردات و صادرات محصولات معدنی با کاستی همراه شده است. بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد چنانچه این محدودیت‌ها برطرف شوند، می‌توان به بهبود شرایط صنایع و حتی سرعت گرفتن توسعه در صنایع معدنی امید داشت.