توهم دانایی، خطرناک‌تر از بی‌سوادی است
کارشناسان معتقدند اگر بین دانشگاهها و صنایع، یک ارتباط خوب و دو طرفه ایجاد شود می‌توان به تحقق برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله امیدوار بود. متاسفانه پیوند میان دو بخش علم و فناوری با دانشگاه و صنعت در کشور ضعیف و ناپایدار است و کمتر محصول تولیدی را در کشور می‌توانیم پیدا کنیم که از فرآیند تحقیق و توسعه به‌دست آمده باشد. البته نمی‌توان فقط به دانشگاه ایراد گرفت و از آن انتظار داشت، صنعتگران ما نیز عمدتا همکاری قابل‌توجهی با دانشگاه ندارند. صنعت ما در انتظار افراد مدرک‌دار نیست، بلکه نیازمند نیروهای کاربردی متخصص و تحول‌گراست، متخصصانی که بتوانند ایده بدهند و ایده را به یک محصول و خدمت نو و رقابتی تبدیل کنند.
دولت برای سرپا نگه‌داشتن صنایع مجبور به دادن یارانه است و در مقابل دانشگاهها نیز نمی‌توانند کارشناسان موردنیاز صنعت را تربیت کنند.
در چنین شرایطی، پیوستن به یک سازمان جهانی مانند سازمان تجارت جهانی، برای کشور بسیار آسیب‌پذیر و شکننده خواهد بود.
در این میان، اگر دانشگاه از صنعت یا صنعت از دانشگاه جدا بیفتد، همین وضعیتی می‌شود که اکنون دچارش هستیم.
بررسی وضعیت صنعتی و تحقیقاتی کشور نشان می‌دهد رابطه محکمی میان دولت، دانشگاه و صنعت آن‌طور که باید وجود ندارد؛ یعنی یک اتحاد مثلثی محکم مشاهده نمی‌شود. اگرچه ممکن است در برخی موارد، ارتباط منطقی و مناسبی هم برقرار شده باشد، اما کافی نبوده است.
صنعت نیازمند نرم‌افزار است
حمید علوی، عضو هیات‌رئیسه اتاق سمنان نیز گفت: عدم‌ارتباط بین صنعت و دانشگاه باعث شده دانشگاه و صنعت به‌صورت جزیره‌ای به فعالیت ادامه دهند و موضوعات پایان‌نامه‌ها، فاصله بسیار زیادی با نیازهای صنایع داشته باشند.
وی ادامه داد: شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف کار کرده‌اند، اما در حال‌حاضر صنعت نیازمند علوم اتوماسیون و نرم‌افزارهای خط تولید است، آنچه مهم است موارد قابل‌استفاده در صنایع است. توهم دانش علمی، از بی‌سوادی بسیار خطرناک‌تر است؛ در حالی‌که دستاوردهای علمی باید ستون کار صنایع باشد و برای تحقق این امر، دانشگاهها و مؤسسات علمی باید با توجه به نیاز صنایع و علوم دانشجو تربیت کنند. همان‌گونه که در بسیاری از دانشگاه‌های مطرح دنیا، مؤلفه‌ای به‌نام کنکور و دانشگاه دولتی را نمی‌بینیم. صاحبان این مراکز علمی، نخبگان و صنعتگران هستند که با توجه به نیاز کشورشان، مستعدان را به‌صورت بین‌المللی جذب می‌کنند. وی افزود: این روزها زیاد از زبان بعضی از مسئولان می‌شنویم که علت بالا بودن بیکاران در کشور این است که فارغ‌التحصیلان ما به‌دلیل دوری دانشگاه و صنعت از هم، مهارت و تجربه کاری ندارند.
کارشناسان بر این باورند که مدیران ارشد کشور باید بدانند نزدیک کردن دو تفکر دانشگاه و صنعت نیاز به زمان دارد و برای اینکه فرصت‌سوزی نشود و دیگر فارغ‌التحصیلان دچار این مشکل نشوند باید برنامه منسجمی را به مرحله اجرا درآورند. مسئولان تا کی می‌خواهند گناه بیکاری فارغ‌التحصیلان را به گردن دوری دانشگاه و صنعت بیندازند؟ متاسفانه بسیاری از برنامه‌هایی هم که تدوین شده، فقط روی کاغذ بوده و در کتابخانه‌ها و کشوی میزها خاک می‌خورند.
علت اصلی افزایش فاصله دانشگاه و صنعت از یکدیگر، تفاوت ماهیت این دو نهاد است که یکی نهادی است علمی و دیگری اقتصادی. فاصله‌ای که بین دانشگاه و صنعت ایجاد شده در بعضی جاها آن‌قدر زیاد است که بعضا این دو بخش زبان یکدیگر را نمی‌فهمند.
پژوهش‌های دانشگاهی نتوانسته‌اند در راستای رفع معضلات صنعتی کشور گام عمده‌ای بردارند که دلیل آن عدم‌توجه به نیازهای تحقیقاتی صنایع است. کمتر اتفاق می‌افتد که یک استاد راهنما در یک دانشکده در پیشنهاد موضوع تحقیقاتی یا پایان‌نامه به دانشجویان خود، ابتدا از صنعتگران برای آگاهی از نیازهای تحقیقاتی آنها استعلام کند.
در میان اخبار
دانشگاهها منابع مالی پایدار ایجاد کنند
محمد سیف، مدیرکل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم با اشاره به اهمیت قراردادهای ارتباط با صنعت و با بیان اینکه بودجه‌ها روند رو به رشد آنچنانی ندارند، گفت: دانشگاهها جدای از بحث پاسخگویی به نیازهای کشور، به دلایل بودجه‌ای، نیاز به قرارداد دارند و باید از طریق قراردادهای بیرون از دانشگاه و ارتباط بین صنعت، منابع مالی پایداری ایجاد کنند که امیدواریم بودجه دانشگاهها از این طریق افزایش یابد.
به گزارش ایسنا، وی در پنجاه و هفتمین اجلاس معاونان پژوهش و فناوری دانشگاهها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور که در محل سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شد، درباره فرصت‌ها و روش‌های توسعه ارتباط دانشگاهها با جامعه و صنعت، گفت: ما تاکید داریم که دانشگاه‌های مختلف در استان‌های گوناگون را به فضای صنعتی کشور مرتبط کنیم، اما چون شرایط متفاوتی دارند نباید نسخه واحدی برای آنها نوشت.
سیف گفت: در حال‌حاضر اگر از فارغ‌التحصیلانی که در رشته‌های مرتبط با صنعت تحصیل کرده‌اند، پرسیده شود که چند بار در طول دوران تحصیل خود به بازدید از کارخانجات صنعتی برده شده‌اند، در خوشبینانه‌ترین حالت از تعداد انگشتان یک دست بیشتر نمی‌شود. برای ارتباط بهتر دانشگاه با صنعت نخست باید نیازهای بخش صنعت و معدن شناسایی‌شده و سپس، این موضوعات در قالب پروپوزال‌هایی درآید که اگر دانشجویی به‌دنبال عنوان پایان‌نامه یا کار تحقیقاتی بود با توجه به نیازهای صنعت و موضوع موردعلاقه خود، شروع به تحقیقات
کند.
وی درباره دوره‌های برگزار شده در دانشگاهها، توضیح داد: در دانشگاه علاوه بر کلاس‌های روتین، به‌طور میانگین سالانه ۱۰۸ دوره برگزار می‌کنیم. البته ترجیح ما این است که دوره‌های کوتاه‌مدت و مهارتی با همکاری صنایع و نهاد‌های اجرایی تعریف و برای اجرا با آنها مشارکت شود.
وی گفت: از سویی، این مراکز ۲، ۳ سال است که دوره‌هایی در دانشگاه‌های گوناگون با عناوین مختلف برگزار می‌شود، حمایت‌هایی از آنها انجام شده و معاون پژوهشی وزیر علوم، مبالغی در نظر گرفته که در هفته آینده واریز می‌شود. اگر بتوانیم ذهن اعضای هیات علمی را به سمت مشکلات و نیازهای کشور و پاسخگویی به آنها ببریم، پژوهش‌ها و دروس به این سمت هدایت می‌شوند. به همین دلیل، فرصت‌های مطالعاتی با این نگاه که اعضای هیات علمی را با نیازهای کشور آشنا کند، اهمیت زیادی دارد.
مدیرکل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم با اشاره به قراردادهای ارتباط با صنعت، گفت: دانشگاهها جدا از بحث پاسخگویی به نیازهای کشور، به دلایل بودجه‌ای، نیاز به قرارداد دارند، چراکه در بودجه‌ها روند رو به رشد آنچنانی وجود ندارد و نمی‌توانیم متصور باشیم که بودجه‌ها حدود ۳۰، ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بودجه‌های جدیدی تزریق شود، اما اینکه دانشگاه باید از طریق قراردادهای بیرونی و ارتباط بین صنعت، منابع مالی پایداری داشته باشد، قطعی است و امیدواریم بودجه‌های دانشگاه از این طریق بتوانند افزایش پیدا کنند.
وی به آمار قراردادها اشاره کرد و گفت: در حال‌حاضر، ۱۰ هزار و ۸۳۵ قرارداد جاری در دانشگاهها وجود دارد که آمار آن رو به رشد بوده و ۲ هزار میلیارد تومان در یک سال اخیر با قراردادها وارد دانشگاهها شده است. حدود ۲۷ هزار عضو هیات علمی داریم و ۶ هزار نفر مستقیم مجری قرارداد هستند که این اعداد نیاز به رشد دارد.
سخن پایانی
با توجه به موارد یادشده، متاسفانه در دانشگاهها به تولید دانش کمتر توجه می‌شود. هر وقت در یک زمینه علمی کاری کردیم که آن علم به‌صورت کاربردی در خدمت جامعه قرار گرفت و گرهی از مشکلی باز کرد، آن‌وقت می‌توانیم بگوییم دانش تولید کرده‌ایم. در کشورهای توسعه‌یافته، ارتباط مستمر و پویای صنعت و دانشگاه، چرخه مثبتی را به وجود آورده که از طریق آن، این دو نهاد به توسعه و رشد یکدیگر کمک می‌کنند، اما در کشورهای توسعه‌نیافته این ارتباط وجود ندارد و دانشگاه به‌طور عمده به انتقال دانش به دانشجویان می‌پردازد و صنعت هم کار خودش را انجام می‌دهد؛ یعنی هرکدام ساز خودشان را می‌زنند. در این کشورها، باتوجه به اینکه صنعت و دانشگاه دو نهاد وارداتی هستند، ایجاد ارتباط بین این دو نهاد بسیار پیچیده‌تر است. صنعت و دانشگاه علاوه بر اینکه از کل جامعه و سیستم جدا هستند، بین خود نیز ارتباطی ندارند.
