انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران ضمن انتقاد به عملکرد بورس کالا، نسبت به رویه این شرکت درباره قیمت‌گذاری محصولات زنجیره فولاد انتقاد کرده و بورس کالا را ابزار دولت برای قیمت‌گذاری دستوری نوین دانسته است.

فعالان صنعت فولاد اعتقاد دارند انتقاداتی جدی به شیوه تعیین نرخ پایه محصولات گوناگون زنجیره فولاد به‌ویژه آهن اسفنجی و شمش فولادی مطرح است. درواقع این فولادسازان معتقدند نرخ پایه آهن اسفنجی به مراتب بالا و بهای شمش فولاد در مقایسه، پایین است. در نتیجه روند تولید در این زنجیره تحت‌تاثیر منفی قرار خواهد گرفت.

بورس کالا ابزار دولت برای قیمت‌گذاری دستوری نوین

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در نامه‌ای خطاب به بورس کالا، عملکرد این شرکت را برای عرضه محصولات تولید شده در این زنجیره موردانتقاد قرار داده است. در این نامه تاکید شده که «بورس کالا باید در شفافیت و تعامل حداکثری پیشرو باشد. بورس کالا در شرایط فعلی به لحاظ عدم‌اطلاع‌رسانی کارشناسی و در شأن واحدهای تولیدی و همچنین نبود تعامل مناسب با تشکل‌های صنفی، یکی از تاریک‌ترین دوران خود را سپری می‌کند. با عنایت به اینکه متاسفانه در رویکرد وزارت جدید صنعت، معدن و تجارت، جلسات مشورتی کمیته تخصصی فولاد با حضور بورس کالا و تشکل‌های صنفی برگزار نشده 

است. در ادامه این نامه ضمن ابراز تاسف از اینکه رویکرد مثبت و تعاملی آن شرکت در طول سال‌های متمادی فعالیت، در یک سال اخیر جای خود را به کم‌توجهی به نظرات بخش خصوصی و نداشتن مشورت مستمر با تشکل‌ها داده است و پیامدهای آن از جمله تعیین غیرشفاف و غیرمنصفانه فرمول قیمت‌های پایه و تغییرات مستمر آن، عدم بروزرسانی و انعطاف لازم در مقررات بورس کالا در خصوص تضامین، تسویه و... با وجود گسترده‌تر شدن فعالیت‌های آن و توجه نکردن به تنوع روش‌های تولید و تجارت در شرکت‌های گوناگون برای عرضه و معامله در بورس کالا به وضوح قابل مشاهده است.

این مسائل موجب نارضایتی بخش خصوصی از عملکرد بورس کالا شده، خواهشمند است ضمن پاسخ به سوالات فوق، صراحتا مشخص فرمایید آیا بورس کالا مقرر است سازمانی مستقل برای بهم‌رسانی و تعادل عرضه و تقاضا و کشف نرخ واقعی باشد یا ابزار دولت در قیمت‌گذاری دستوری نوین؟ یا اساسا قرار است بورس کالا نقش سیاست‌گذار در تنظیم بازار فولاد را ایفا کند؟

دلایل گرانی آهن اسفنجی

سعید برزگر، کارشناس صنایع معدنی در گفت‌وگو با صمت، عنوان کرد: بورس کالا بستری برای تقابل میان عرضه و تقاضا محصولات گوناگون به‌شمار می‌رود؛ یعنی فضایی شفاف برای رودررویی عوامل گوناگون اثرگذار بر قیمت‌ها فراهم می‌شود. بر همین اساس نیز اغلب فعالان صنعت فولاد در طول ماه‌های گذشته از عرضه تمامی محصولات این زنجیره در بورس کالا حمایت کرده‌اند.

وی افزود: در همین حال باید خاطرنشان کرد در طول ماه‌های اخیر و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، تنظیم بازار فولاد در اولویت‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته است. بر همین اساس نیز عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات تولید شده در زنجیره فولاد در بورس کالا در رأس سیاست‌های این وزارتخانه بوده؛ یعنی از بورس کالا به‌عنوان ابزاری برای اجرای سیاست‌های تنظیم بازار استفاده شده است.

برزگر گفت: پس از ابلاغ این سیاست‌ها، مخالفت‌هایی از سوی فعالان صنعتی در قبال آن مطرح شد. از جمله آنکه عده‌ای معتقد بودند وزارتخانه در تدوین این سیاست از نظرات تشکل‌های بخش خصوصی و فعالان صنعتی و تولیدکنندگان بهره نگرفته و درنتیجه نیز انتقاداتی به این روند وارد است. در ادامه عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات تولید شده در بورس کالا را سیاستی اشتباه و غیرکارشناسی دانستند که لزومی برای اجرایی شدن آن وجود ندارد.

در واقع برخی فعالان صنعتی معتقد بودند عرضه ۱۰۰ درصدی این محصولات در بورس کالا، نه‌تنها منفعتی برای تنظیم بازار ندارد، بلکه در آینده چالش‌های جدیدتری را در این مسیر ایجاد خواهد کرد. به‌ویژه آنکه ظرفیت تولید در اغلب حلقه‌های زنجیره فولاد به مراتب بیش از نیاز داخلی برآورد می‌شود.

وی در ادامه و درباره موج جدید انتقادات به روند عرضه محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا، گفت: این انتقادات با توجه به رشد قابل‌توجه بهای فروش آهن اسفنجی مطرح‌شده است، چراکه فولادسازان معتقدند در چنین شرایطی، تولید شمش، دیگر اقتصادی نخواهد بود.

البته توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد بخشی از این مشکلات در سایه کمبود گاز حاصل می‌شود و نمی‌توان تقصیر تمام مشکلات را به گردن بورس کالا انداخت.

این کارشناس صنایع معدنی در ادامه افزود: در طول ماه‌های گذشته شاهد کمبود قابل‌توجه گاز بوده‌ایم؛ در چنین شرایطی، تامین گاز برای مصارف خانگی اولویت می‌یابد؛ بنابراین تلاش شده با محدودیت در روند تامین انرژی برای صنایع، این کمبود در بخش خانگی برطرف شود. در همین حال باید خاطرنشان کرد صنعت فولاد در ایران بر پایه بهره‌مندی از گاز احداث شده است. گاز مزیتی برای تولید فولاد به‌شمار می‌رود.

بخش قابل‌توجهی از تولید فولاد در ایران بر پایه بهره‌مندی از آهن اسفنجی است. گاز نیز برای تولید این محصول حکم خوراک اصلی را دارد. حال با توجه به محدودیت‌های پیش آمده در هفته‌های اخیر برای تامین گاز، روند تولید آهن اسفنجی نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. در چنین فضایی، نرخ آهن اسفنجی رشد قابل‌توجهی داشته است. درنتیجه بخشی از مشکلات و انتقادات حاصل از آن را می‌توان به همین موضوع نسبت داد.

وی در پایان تاکید کرد: با این وجود، انتظار می‌رود بورس کالا، فرمول کشف نرخ پایه برای عرضه محصولات گوناگون را در زنجیره فولاد به‌درستی انتخاب کند. در همین حال این فرمول برای فعالان صنعتی مشخص باشد. علاوه بر این، شرایط یکسانی بر روند قیمت‌گذاری محصولات گوناگون حاکم باشد.

بورس کالا تعاملی با تولیدکننده ندارد

بهادر احرامیان، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت، عنوان کرد: انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران درباره نحوه تعیین نرخ پایه شمش فولاد و همچنین محصولات تولید شده در حلقه‌های ابتدایی این زنجیره همچون سنگ آهن، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی ابهاماتی دارد. در همین حال این سوال مطرح است که چه مرجعی و متشکل از چه اشخاصی نرخ پایه محصولات یادشده را برای عرضه در بورس کالا تعیین کرده‌اند.

وی ضمن اشاره به بی‌توجهی به نظرات کارشناسی و فعالان صنعتی در روند قیمت‌گذاری‌ها افزود: با توجه به ایراداتی که در روند تعیین نرخ پایه محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا وجود دارد، این سوال مطرح می‌شود که برای تعیین قیمت‌های یادشده از چه مراجعی در این زمینه مشورت گرفته شده است؟ این فعال صنعت فولاد در ادامه افزود: علاوه بر این باید تاکید کرد در روند تعیین نرخ پایه باید مصالح تمام فعالان زنجیره فولاد شامل شرکت‌های کوچک و متوسط نیز در نظر گرفته شود. با این وجود، گویا تنها آسان‌ترین راهکار یعنی قیمت‌گذاری براساس قیمت‌های جهانی موردتوجه قرار گرفته است.

عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد افزود: با توجه به شرایط یادشده شاهد هستیم که نرخ پایه عرضه آهن اسفنجی در بورس کالا به مراتب افزایش یافته است؛ تاجایی که این محصول حتی با نرخی بالاتر از قیمت‌های جهانی در بورس کالا به فروش می‌رسد. در همین حال نرخ پایه شمش فولاد نیز با فاصله محدودی از آهن اسفنجی تعیین‌شده است. در چنین شرایطی، دیگر تداوم فعالیت تولید برای واحدهای ذوب و تولیدکنندگان شمش، سودآور نخواهد بود.

احرامیان در ادامه با اشاره به تعیین حداکثر نرخ پایه برای فولاد و محصولات فولادی افزود: اما چنین سخت‌گیری‌هایی برای سایر تولیدکنندگان در حلقه‌های ابتدایی زنجیره، تعیین نشده است. همین روند نیز به ضرر برخی فعالان زنجیره فولاد تمام خواهد شد.

این فعال صنعت فولاد در پایان تاکید کرد: برقراری تعامل میان بورس کالا و فعالان صنعتی، زمینه موفقیت در اجرای سیاست‌های گوناگون تنظیم بازار را فراهم می‌کند. با این وجود، این شرکت در طول یک سال اخیر نسبت به نظرات فعالان صنعتی و تولیدکنندگان و همچنین تشکل‌های بخش خصوصی بی‌توجه بوده است. این بی‌توجهی به نارضایتی میان تولیدکنندگان در حلقه‌های گوناگون زنجیره فولاد منتهی خواهد شد. در همین حال باید تاکید کرد که بدین‌ترتیب بورس کالا از رسالت اصلی خود که ایجاد بستری برای تقابل میان عرضه و تقاضا و افزایش شفافیت در روند معاملات است، دور خواهد ماند.

سخن پایانی

الزام به عرضه محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد، این‌بار انتقاد فولادسازان، تولیدکنندگان شمش و انجمن تولیدکنندگان فولاد را به‌دنبال داشته است. فولادسازان با اشاره به مقررات بورس کالا مبنی بر اینکه حداکثر نرخ شمش فولادی در معاملات تالار صنعتی بورس کالا باید ۹۵ درصد قیمت‌های صادراتی باشد اما در همین حال، آهن اسفنجی با بهایی به مراتب بالاتر از نرخ صادراتی در تالار معاملات بورس کالا به فروش می‌رسد، این مقررات را نادرست و غیرمنصفانه و به ضرر واحدهای تولیدکننده شمش می‌دانند.

البته به این چالش می‌توان با دیدی فراتر نیز نگاه و تاکید کرد که اساسا بورس کالا چه وظیفه‌ای مبنی بر سیاست‌گذاری برای تنظیم زنجیره فولاد بر عهده دارد؟ در همین حال این سوال مطرح می‌شود که آیا بورس کالا بستری برای تقابل میان عرضه و تقاضای محصولات گوناگون و ارتقای شفافیت در روند معاملات است یا ابزاری برای کنترل قیمت‌ها؟