به‌گفته سخنگوی توانیر الگوی مصرف مشترکان در مناطق مختلف هیچ تغییری نکرده و هم‌اکنون الگوی مصرف برای مشترکان ۲۰۰ کیلووات ساعت در ماه است. کشور به لحاظ جغرافیایی و شرایط جوی و دمای هوا به ۵ منطقه جغرافیایی تقسیم شده است. این دسته‌بندی و الگوهای پیشین تعیین‌شده به هیچ عنوان تغییر نکرده است. 

براساس مصوبه جدید حتی سقف بهره‌مندی از پاداش‌ها و مشوق‌ها نیز تسهیل شده و در مناطق عادی الگوی کم‌مصرفی، از ۸۰ کیلووات ساعت ماهانه که در گذشته وجود داشت، به ۱۰۰ کیلووات ساعت در ماه‌های غیرگرم و از ماهانه ۱۰۰ کیلووات ساعت به ۱۵۰ کیلووات ساعت در ماه‌های گرم افزایش یافته است.

پرمصرف‌ها، ۲۰ برابر مشترکان معمولی برق مصرف می‌کنند

رجبی مشهدی با اشاره به اینکه الگوی مصرف در مناطق گرمسیر یک که شامل نوار جنوبی کشور است، در ماه‌های گرم ۳ هزار کیلووات ساعت در ماه بود که بدون تغییر مانده است، خاطرنشان کرد: بیش از ۸۰ درصد مشترکان خانگی در مناطق عادی قرار دارند. مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران و سخنگوی صنعت برق با اشاره به اینکه در این طرح برق مصرفی مشترکان تا سطح الگو با نرخ یارانه‌ای محاسبه می‌شود، تاکید کرد: در قالب این مصوبه، مشترکان پرمصرف نیز همچنان از یارانه بهره‌مند می‌شوند، اما هرچه مصرف آنها افزایش یابد، میزان بهره‌مندی‌شان از برق یارانه‌ای کمتر می‌شود. به‌گفته سخنگوی صنعت برق، مشترکان پرمصرف ۲۰ برابر مشترکان معمولی، برق مصرف می‌کنند. رجبی مشهدی با اشاره به اینکه ۹۰۰ هزار مشترک خیلی پرمصرف در کشور وجود دارند، افزود: نرخ تمام‌شده برق ۱۳۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت است که از مشترکان خیلی پرمصرف حدود ۵۰ درصد آن گرفته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه الگوی مصرف برای مشترکان برق ۳۰۰ کیلووات ساعت است، گفت: مشترکان خیلی پرمصرف ماهانه ۷۵۰ تا ۸۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند که نرخ برق‌شان تا ۶۰۰ کیلووات برای هر دوره ۷درصد + ۱۶ درصد محاسبه می‌شود و از این رقم بیشتر را، با نرخ ۸۰۰ تومان محاسبه می‌کنند. وی با اشاره به اینکه ۲ درصد مشترکان مشمول ۲ برابر الگوی مصرف می‌شوند و ۱۴ درصد مشترکان نیز در دسته مصرف‌کنندگان بیش از الگوی مصرف قرار دارند، گفت: مبلغ متوسط قبض مشترکان با ۲ برابر الگوی مصرف حدود ۷ میلیون و ۷۲۰ هزار و ۲۰۶ ریال در دوره ۲ ماهه، یعنی ماهانه بیش از ۳۶۰ هزار تومان است.

شیوه کنونی تعرفه‌گذاری در ایران باید اصلاح شود

یکی از مهم‌ترین اقدامات پس از شروع دولت سیزدهم اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی برق و گاز به‌منظور کنترل مصرف بی‌رویه انرژی و اعمال جریمه برای پرمصرف‌ها بوده است. در صنعت گاز از ابتدای آذر تعرفه‌های جدید ابلاغ شد که براساس آن تعرفه ۷۶ درصد مشترکان ثابت و برای باقی مشترکان به‌صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کند؛ تا جایی که در پله‌های آخر که مصرف به‌شدت بالاست، تعرفه‌ها تا ۴ برابر افزایش پیدا کرده است. در صنعت برق هم در هفته گذشته تعرفه‌های جدید اعمال شد که براساس آن تعرفه ۷۵ درصد مشترکان ثابت و تعرفه مشترکان با مصرف بالاتر از الگوی مصرف تا یک و نیم، ۲ و بیش از ۲ برابر هزینه تامین برق (متوسط نرخ قراردادهای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های حرارتی ۲ سال گذشته به‌علاوه هزینه نقل و انتقال برق (ترانزیت) و هزینه سوخت با تعرفه نیروگاهی) محاسبه و دریافت می‌شود. جواد نوفرستی، کارشناس انرژی در زمینه مصرف انرژی در ایران گفت: موضوع اولی که باید دقیق مشخص شود این است که آیا ما انرژی را زیاد مصرف می‌کنیم یا بد مصرف می‌کنیم. مثلا گاهی گفته می‌شود مصرف سوخت ما نسبت به یک کشور خاص بالاتر است، در صورتی که این مقایسه غلط است، زیرا باید دید شرایط مصرف انرژی و انرژی‌های جایگزین در آن کشور چگونه است.

مصرف غیربهینه انرژی در ایران 

وی افزود: شاخص مهم‌تری که نشان می‌دهد مصرف انرژی در ایران بسیار غیربهینه و غیرمولد است، شاخص «شدت انرژی» است. این شاخص میزان کل انرژی مصرف شده را بر تولید ناخالص داخلی تقسیم می‌کند و میزان انرژی صرف شده برای هر واحد GDP را محاسبه می‌کند. با مقایسه این شاخص می‌توانیم بفهمیم ما به‌راحتی انرژی را در کشور می‌سوزانیم و نه تولیدی متناسب با آن انجام می‌شود و نه باتوجه به حجم آلودگی شهرها رفاهی به‌دست می‌آوریم. نوفرستی افزود: بسیاری از کشورها، از جمله امریکا بیشتر از ما انرژی مصرف می‌کنند، اما نوع استفاده مهم است. برای رفع این مشکل راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده که باید توجه داشت راهکار خوب باتوجه به شرایط زمانی و اجتماعی سنجیده می‌شود.این کارشناس انرژی تصریح کرد: در کشور ما چون تعرفه‌ها وزن و اهمیتی ندارند، نه مصرف‌کننده میل به کاهش مصرف دارد و نه تولید‌کننده میل به تولید وسایل با راندمان بالا و این سیکل مدام در حال تکرار است؛ بنابراین موضوع اول اصلاح تعرفه‌ها است.

محاسبات یارانه پنهان انرژی

وی با تاکید بر اینکه این نکته به‌معنای آزادسازی قیمت‌ها نیست، افزود: گاهی اوقات ارقام نجومی برای یارانه پنهان انرژی بیان می‌شود که ناشی از اشتباه در محاسبه است. در واقع اگر ما می‌توانستیم هر آنچه را که در داخل مصرف نمی‌کنیم، صادر کنیم و از درآمد آن بهره ببریم این منطق درستی بود اما وقتی امکان‌پذیر نیست نباید این‌گونه محاسبه شود. نوفرستی تصریح کرد: محاسبه یارانه پنهان نیاز به یک دانش ساده محاسبه هزینه تمام‌شده دارد. در واقع اگر ما حساب کنیم مثلا هزینه هر کیلووات ساعت برق ۳۰۰ تومان است و دولت آن را با نرخ ۱۰۰ تومان می‌فروشد این عینا یارانه پنهانی است که از جیب تمام ایرانیان پرداخت می‌شود. یا در صنعت گاز طبق محاسباتی که اخیرا انجام داده‌ایم نرخ تمام‌شده هر متر مکعب گاز ۵ سنت است که حدود ۱۵۰۰ تومان می‌شود، در حالی که به‌طور میانگین دولت آن را با قیمت ۳۰۰ تومان می‌فروشد.

شعار صرفه‌جویی دیگر کارآیی ندارد 

وی افزود: سال‌هاست مسئولان و رسانه‌ها تحت عناوین مختلف از مردم مطالبه صرفه‌جویی می‌کنند. به‌عقیده بنده این ادبیات دیگر کارکردی ندارد، زیرا مشترکان افزایش تولید و راندمان را وظیفه دولت می‌دانند؛ از همین رو بنده معتقدم موضوع صرفه‌جویی را باید به‌نحوی مطرح کرد که خللی در آن وارد نشود. در واقع به ۳ دلیل ایجاد عدالت، هدررفت منابع و مشکلات محیط‌زیستی باید تعرفه‌گذاری را به شیوه پلکانی انجام داد. این کارشناس انرژی ادامه داد: روندی که تا امروز جریان داشت این‌ گونه بود که پله‌های اول ۸۰ درصد افزایش پیدا می‌کرد و در پله‌های آخر که پرمصرف هستند ۱۵ و ۱۰ درصد افزایش می‌یافت که این مدل خلاف منطق جهانی IBT بود که می‌گوید پله‌های پرمصرف را باید بیشتر از کم‌مصرف‌ها افزایش داد. نوفرستی تصریح کرد: در این مدل ما پیشنهاد دادیم ۷۵ درصد مشترکان را به‌عنوان الگوی مصرف قرار دهیم و بالاتر از آن را مشمول افزایش تعرفه کنیم؛ بنابراین سه‌چهارم جامعه اطمینان دارند که مبلغ قبض آنها تغییری نمی‌کند. همچنین عدالت حکم می‌کند آن مشترک پرمصرف نیز میزان ابتدایی مصرفش با تعرفه معمولی حساب شود، اما تعرفه مازاد مصرفش تصاعدی افزایش پیدا کند تا به نرخ برق صادراتی برسد.

سخن پایانی

اجرای مصوبه مربوط به آیین‌نامه نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان از ابتدای بهمن در کشور کلید خواهد خورد و البته برق مصرفی دی ماه مشترکان مشمول این مصوبه نخواهد بود. مشترکان می‌توانند از طریق نرم‌افزار موبایلی «برق من» نسبت به دریافت قبض الکترونیکی برق خود اقدام و از این طریق میزان مصرف خود را با سایر همسایه‌ها و همشهریان مقایسه کنند. براساس آمار در حال‌ حاضر بخش خانگی ۳۵ درصد مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده که انتظار داریم با اجرای این مصوبه، آگاه‌سازی مشترکان از میزان مصارف برق و تلاش مشترکان پرمصرف برای اصلاح میزان مصرف خود، سهم این بخش در مصرف برق کاهش یابد.