یکی از امکاناتی که فناوری در بحث پایش سلامت در اختیار افراد قرار می‌دهد، تغییر الگوی سبک زندگی است. کارشناسان معتقدند ترک سیگار و دخانیات با استفاده از اپلیکیشن‌ها می‌تواند فرد را در یک روال منظم قرار دهد، اما به‌راحتی نمی‌توانیم انتظار تاثیرگذاری جدی داشته باشیم. اپلیکیشن‌ها می‌توانند کاربرد مفیدی داشته باشند، به‌شرطی که هم خدمت‌گیرنده و هم خدمت‌دهنده، توانایی لازم را برای رسیدن به هدف موردتوجه به‌کار گیرند.

اصلاح سبک زندگی

همه ما می‌دانیم که استعمال دخانیات امری مضر است و در طولانی‌مدت می‌تواند آسیب جدی به افراد برساند. افزون بر اینکه فناوری‌هایی نظیر نانو با ساخت فیلترهای قلیان و سیگار اقداماتی فناورانه در این زمینه کرده است، اما نباید از تغییری که اپلیکیشن‌ها در سبک زندگی انسان عصر امروز ایجاد کرده‌اند، غافل شد. بنابراین می‌توان گفت همان‌گونه که برنامه‌های رژیم لاغری و اپلیکیشن‌های این حوزه مورداستفاده تعداد زیادی از جامعه هدف قرار گرفته است، به‌طورقطع برنامه‌های کاربردی برای ترک سیگار و دخانیات هم می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشند.

صمت در این شماره به بهانه روز جهانی بدون دخانیات به اهمیت کاربرد این اپلیکیشن‌ها در اصلاح سبک زندگی و کمک به سلامت جامعه پرداخته است.

ایده‌پرداز و نوآور باشید

سیدسجاد مروجی در گفت‌وگو با صمت درباره اهمیت بروزرسانی در فناوری‌های سلامت‌پایه برای تجاری‌سازی گفت: مهم‌ترین مولفه برای ماندگاری یک استارت‌آپ، نوآوری و بر‌وزرسانی آن است. این امر در فناوری‌های سلامت‌پایه بیش از هر چیز خود را نشان می‌دهد. به‌اعتقاد من، رهبران استارت‌آپ‌ها باید توجه داشته باشند آنچه با خود به بازار می‌آورند، هم جدید و هم به‌روز باشد. همچنین اگر استارت‌آپی می‌خواهد در حوزه سلامت به فعالیت بپردازد و در نهایت فرآیند تجاری‌سازی موفقی را تجربه کند، باید سرعت عمل بالایی داشته باشد.

وی گفت: سرعت نوآوری هم دیگر موضوعی است که در زمینه فناوری‌های سلامت‌پایه اهمیت زیادی دارد. از آنجایی که مباحث مربوط به سلامتی روزبه‌روز در جهان اهمیت زیادی پیدا می‌کند، شرکت‌های دانش‌بنیان یا استارت‌آپ‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، علاوه بر اینکه باید نوآور باشند، لازم است با سرعت بالایی به تولید محصولات جدید بپردازند، اگر استارت‌آپی نتواند خود را با بازار به‌روزآوری کند، مسیر فروپاشی را طی خواهد کرد. سرعت بالای تحقیق و توسعه می‌تواند به دستیابی محصولات نو و جدید در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت بینجامد، بنابراین افراد باید بدانند که پژوهش، نخستین گام مهم در تولید محصولات سلامت‌پایه است.

ترک سیگار با تغییر رژیم غذایی

وی بااشاره به نقش فناوری در ترک دخانیات گفت: ترک دخانیات جزو آن دسته از روش‌های درمانی است که ارتباط زیادی با تغییر سبک زندگی دارد. استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در زمینه فناوری و سلامت فعالیت می‌کنند، می‌توانند رویکردهای مهمی در تغییر رژیم‌های غذایی اتخاذ کنند و کاربران با تغییر الگوی تغذیه‌ای خود در راستای ترک دخانیات و موادمخدر اقدام کنند. استعمال دخانیات بسان یک بیماری در نظر گرفته شده است و افراد برای ترک آن می‌توانند از محصولات دانش‌بنیان استفاده کنند و از طریق اپلیکیشن‌های موجود رصد شوند.

داده‌کاوی و تحول در پزشکی

وی با بیان اینکه، نخستین مولفه در ارتباط با دریافت اطلاعات افراد در تغییر سبک زندگی، داده‌کاوی است، گفت: شاید پرحجم‌ترین داده‌های پزشکی که داده‌‎کاوی درباره آن صحبت می‌کند، تصاویر پزشکی  باشد که در حجم مگابایت اطلاعات ارائه می‌شود.

عضو شورای سیاست‌گذاری مرکز شتاب‌دهی سلامت اضافه کرد: البته ژنتیک مسئله داده‌کاوی را به‌طورکلی متحول کرد، به‌شکلی‌که اطلاعاتی که در این حوزه پزشکی ارائه می‌شود، در حجم گیگابایت است و به‌همین‌دلیل داده‌کاوی در این حوزه نقش خود را تغییر می‌دهد. در ایران و بسیاری از کشورها، داده‌های پزشکی در قالب فایل‌های داده‌ای به‌روز بانک اطلاعاتی ذخیره نمی‌شوند و در قالب «آنتولوژی بیس» هستند.

وی اضافه کرد: بخش عمده‌ای از داده‌کاوی‌هایی که اتفاق می‌افتد و بسترهایی که در این زمینه آماده می‌شود، در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی انجام می‌شود، بنابراین برای داده‌کاوی صحیح، باید تلفیقی بین مجموعه‌های وزارت علوم و بهداشت شکل بگیرد یعنی مجموعه‌های مهندسی و پزشکی باید در کنار هم قرار بگیرند. بخش‌های دیگری در این زمینه در کلان ماجرا وظیفه‌ای دولتی است و بخشی دیگر می‌تواند در حوزه خصوصی باشد.

ترک سیگار در فضای آنلاین دشوار است

داوود وحدت، کارآفرین و کارشناس فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با صمت گفت: ترک دخانیات جزو آن دسته از فرآیندهایی است که فضای آنلاین به‌راحتی نمی‌تواند تاثیر جدی خود را روی فرد بگذارد. اپلیکیشن‌ها می‌توانند کاربرد داشته باشند، به‌شرطی که هم خدمت‌گیرنده و هم خدمت‌دهنده، توانایی لازم را برای هدف موردتوجه داشته باشند. وی افزود: امیدوار هستیم باتوجه به تغییر نسل ـ که با فناوری اطلاعات مانوس‌تر هستند ـ از این فضا در راستای اصلاح سبک زندگی و ترک دخانیات بهره بیشتری گرفته شود، اما در وضعیت فعلی استارت‌آپ‌ها شرایط دشواری پیش‌روی خود دارند تا زمانی که ناظران حوزه بهداشت در کارشان شفافیت بیشتری به‌خرج ندهند، موفقیت در حوزه آنلاین برای استارت‌آپ‌ها دشوار است و درآمد آنچنانی ندارند و حتی با شکست مواجه می‌شوند.

آدامس به‌جای سیگار

وی ادامه داد: یکی از اقلامی که خوب است در خط تولید اقلام دخانی کشور قرار بگیرد، تولید قرص‌ها و آدامس‌های حاوی نیکوتین برای افرادی است که می‌خواهند سیگار را ترک کنند؛ با این تولیدات روند ترک این افراد را راحت‌تر کنیم. واضح است فردی که می‌خواهد سیگار را ترک کند در روزها یا حتی ماه‌های نخست به‌لحاظ جسمی بدنش نیازمند نیکوتین است و براساس علم ترک اعتیاد، این فرآیند باید گام‌به‌گام و به‌آرامی سپری شود.

به‌همین‌دلیل استفاده از قرص یا آدامس‌های حاوی نیکوتین کمک جدی به ترک سیگار می‌کند.

 در واقع فرد با تهیه قرص‌هایی که ضرر بسیار کمتری از سیگار دارد یا آدامس‌های مشابه، می‌تواند نیکوتین بدن خود را تامین و به‌نوعی خود را از سیگار بی‌نیاز کند. در اصل هدف این است که یک سبک زندگی جدید برای افرادی ایجاد شود که تمایل شدید و همیشگی به استعمال دخانیات دارند. در ادامه، به معرفی اپلیکیشن‌های معروفی که در سطح دنیا مورداستفاده عموم افراد برای ترک سیگار قرار گرفته است، پرداخته‌ایم.

به‌آسانی تمام کنید

اپلیکیشن رایگان EasyQuit توانسته نمره بسیار بالایی از سوی کاربران اندروید و iOS دریافت کند. این برنامه قادر است اطلاعات مرتبط با روند ترک سیگار را ثبت کرده و جزئیات آن را برای افزایش انگیزه به افراد نشان دهد؛ روزها و ساعت‌های سپری‌شده از آخرین سیگار، مقدار پول پس‌انداز شده و میزان بهبود سلامت فرد طی زمان از جمله مواردی هستند که توسط اپ فراهم می‌شوند. برنامه EasyQuit دارای یک بازی داخلی است که بتواند حواس افراد را پرت و روحیه لازم برای مقابله با کشیدن سیگار در آنها را تقویت کند. دفترچه‌ای مخصوص نیز می‌تواند دفعاتی را که کاربر هوس سیگار کشیدن کرده است درون خود  ذخیره کند. درون اپلیکیشن روشی جایگزین برای ترک تدریجی سیگار نیز در نظر گرفته شده است و برای افرادی که نمی‌توانند به‌صورت ناگهانی اقدام به ترک کنند، مفید است. طی زمان، نشان‌های مختلفی به کاربر اعطا می‌شود که نقش انگیزشی دارند؛ اگرچه جامعه کاربری یا محلی برای گفت‌وگوی افراد با یکدیگر درون اپلیکیشن وجود ندارد، نقدهای منتشرشده برای این برنامه، به‌صورت‌کلی مثبت هستند؛ نسخه رایگان EasyQuit دارای امکانات پایه است.

سیگار را حذف کن

برنامه Get Rich or Die Smoking روی جنبه اقتصادی ترک سیگار تمرکز دارد و جزئیات بیشتری پیرامون میزان ذخیره پس‌انداز ناشی از ترک را فراهم می‌کند. این اپ رایگان قادر است پس‌انداز کاربران را به دلار نمایش دهد و از ابزار داخلی برای تبدیل ارزهای مختلف به یکدیگر نیز پشتیبانی می‌کند. ردیاب سلامت نیز از دیگر قابلیت‌های موجود در آن به‌شمار می‌رود. یکی از نقاط قوت اپلیکیشن گفته‌شده، بهره‌گیری از انجمن گفت‌وگو است که کاربران در آن با یکدیگر در ارتباط هستند و نحوه خرج کردن پس‌انداز حاصل از ترک سیگار را با هم مقایسه می‌کنند. این مسئله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که انگیزه مداوم برای ترک سیگار، عاملی بسیار ضروری و تعیین‌کننده محسوب می‌شود. ثبت فعالیت‌های معمولی از دیگر ویژگی‌های برنامه است که می‌تواند مسیر عادت‌های افراد را رهگیری کند. برخی کاربران شکایت‌هایی از عملکرد امکانات موجود در انجمن گفت‌وگو و باگ‌های مرتبط با آن داشته‌اند؛ اما ارائه رایگان خدمات موجب شده است تا به‌طورکلی رضایت بالایی از برنامه وجود داشته باشد.

آینده‌ات را ببین

اپلیکیشن Quit Genius با پرداخت درون‌برنامه‌ای براساس فرآیند رفتاردرمانی ـ شناختی توسعه یافته است و برای کاربرانی مناسب است که تمایل دارند از تکنیک‌های مخصوص تراپی نیز طی مسیر ترک سیگار بهره بگیرند. اگر سایر روش‌ها و برنامه‌های ترک سیگار پاسخگو نبوده است، این اپ می‌تواند جایگزین مناسبی به‌شمار رود. کاربر می‌تواند هدف اصلی خود را درون آن تعریف کند و سپس از تکنیک‌های مناسب برای دستیابی به آن بهره‌مند شود. شمارشگر میزان پس‌انداز و سال‌های اضافه‌شده به عمر افراد، از جمله مواردی هستند که در افزایش انگیزه کاربر تاثیرگذار خواهند بود. اگر هوس کشیدن سیگار کنید، می‌توانید از فایل‌های صوتی و تمرین‌های تنفسی موجود در برنامه استفاده کنید. در این برنامه، امکان چت کردن با مشاور شخصی ترک، امکان‌پذیر شده است که می‌تواند برای برخی افراد کمک بسزایی باشد. اطلاعات موجود در اپ Quit Genius بیشتر بر جنبه‌های روانشناسی ترک سیگار دلالت دارند. بازی‌های مبتنی بر دانش عمومی به‌شکل سوالات تستی یکی دیگر از ویژگی‌های جالب داخلی برنامه است و می‌تواند اطلاعات افراد را پیرامون فرآیند ترک سیگار به‌چالش بکشد؛ قابلیتی که در سایر عناوین مشابه به‌ندرت دیده می‌شود. استفاده از تمامی امکانات با خرید اشتراک ماهانه ۴ دلار امکان‌پذیر خواهد بود.

با انگیزه ترک کن

برنامه Kwit نیز از تکنیک‌های مبتنی بر رفتاردرمانی ـ شناختی برای کمک به کاربران برای ترک سیگار استفاده می‌کند. داشبورد شخصی افراد شامل میزان پیشرفت در مسیر ترک، همراه با دفترچه خاطرات شخصی است. کارت‌های انگیزشی یکی از قابلیت‌های منحصربه فرد و متفاوت اپلیکیشن هستند که در هنگام لغزش می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. نمایش این کارت‌ها از طریق تکان دادن موبایل امکان‌پذیر است که نحوه تعامل بسیار جالبی محسوب می‌شود.

امکانات و ویژگی‌های مختلف Kwit به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته است و نه‌تنها برای ترک سیگار عادی کاربرد دارد؛ بلکه می‌توان از آن برای ترک سیگارهای الکتریکی نیز استفاده کرد. هدف‌گذاری‌های داخلی شامل دستیابی به مقدار پس‌انداز مشخصی است که از طریق نخریدن سیگار حاصل می‌شود. کاربر می‌تواند در مواقعی که هوس سیگار کشیدن می‌کند، یادداشت‌هایی را برای مراجعه‌های آتی ثبت کند که بسیار امیدبخش ظاهر می‌شوند.

سخن پایانی

باتوجه به اینکه انسان عصر امروز تحت‌تاثیر جدی فناوری به‌ویژه نرم‌افزارهای مبتنی بر تلفن‌های هوشمند قرار گرفته است و این فرآیند جداناشدنی زندگی ما است، بی‌شک در مولفه‌ای نظیر سیگار نیازمند طراحی و ساخت اپلیکیشن‌هایی هستیم که بتواند به افراد انگیزه و نظم کافی در ترک سیکار و دخانیات بدهد. این اپ‌ها باید حاوی اطلاعات کافی و درخوری باشند تا فرد را از روندی که می‌خواهد در ترک دخانیات در پیش بگیرد، آگاه‌تر کند.