براساس هدف‌گذاری ترانزیتی کشور، باید تا پایان امسال ۱۵ تا ۲۰ میلیون تن کالا از کشور ما عبور داده شود که ۱۰ میلیون تن آن از کریدور شمال-جنوب (بار روسیه) حمل خواهد شد. مطابق آمار در سال گذشته ۳۷ درصد کالاهای ترانزیتی از دریا و ۶۳ درصد از خشکی وارد کشور شده است. همچنین براساس این آمار حدود ۲۴ درصد کالای ترانزیتی از مرز عراق، ۱۵.۵ درصد از آسیای میانه (CIS)، ۱۶ درصد از سمت اروپا و بقیه از سایر مبادی رسمی وارد کشور شده است. آخرین‌ آمار ارائه‌شده در زمینه میزان ترانزیت در 4 ماه نخست امسال، حاکی از رشد ۳۰ درصدی این بخش نسبت به مدت مشابه سال گذشته است که می‌تواند نشان‌دهنده گام مثبت دولت سیزدهم در راستای تحقق اهداف ترانزیتی باشد.

رشد آمار حمل‌ونقل‌ تجاری

وزارت راه و شهرسازی با تهیه و انتشار گزارشی اقدام به ارائه آمار چهارماهه ترانزیت و حمل‌ونقل کشور کرد. سهم بخش‌های مختلف حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای در جابه‌جایی مسافر، بار و ترانزیت در ۴ ماه سال ۱۴۰۱ حکایت از افزایش در حوزه مسافر و ترانزیت نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد. به گزارش ایلنا طبق آمار منتشرشده، شاهد رشد ۳۰ درصدی ترانزیت جاده‌ای در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰ هستیم. میزان ترانزیت در بخش جاده‌ای در 4 ماه ابتدایی امسال ۳.۵ میلیون تن اعلام شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با رقم ۲.۷ میلیون تن، از ۳۰ درصد افزایش خبر می‌دهد. از سویی دیگر حمل بار با بارنامه طی 4 ماه نخست امسال رقم ۱۶۳ میلیون تن را ثبت کرده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تغییر محسوسی را شاهد نیستیم.

هدف، ترانزیت ۲۰ میلیون تن کالا است

هدف‌گذاری دولت ترانزیت ۲۰ میلیون تن کالا تا آخر امسال است و باتوجه به آمار چهارماهه ترانزیت امسال، تحقق این هدف ممکن است. جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گفت: در ۳ ماه نخست امسال میزان کالای ترانزیت‌شده از ایران به ۲.۸ میلیون تن رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۴۳ درصد همراه بوده است. به گزارش ایرنا هدایتی ضمن بیان این مطلب افزود: ترانزیت یک موضوع چندوجهی است و شامل مواردی مانند مباحث پولی و بانکی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل می‌شود. موضوع مهم در بحث تامین موارد یادشده، موافقتنامه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی است که باید به‌نحو مطلوب منعقد شوند.

مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گفت: باتوجه به تغییر نظام لجستیک و افزایش چشمگیر قیمت‌ها، ترانزیت کالا و استفاده از کریدورها و مسیرهای زمینی به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرده و پیش‌بینی می‌شود این وضعیت ادامه پیدا کند. یکی از برنامه‌های سازمان راهداری حضور در مجامع و مناسبات بین‌المللی است که در این صورت می‌توانیم امکانات لجستیکی و زیرساختی بخش حمل‌ونقل کشور را معرفی کنیم. با اتصالی که از شبکه جاده‌ای به بنادر و مرزها وجود دارد، معرفی ظرفیت‌های ترانزیتی ایران می‌تواند برای کشور فرصت ارزآوری به همراه داشته باشد.

ظرفیت ایران در توسعه ترانزیت

حسن بیک محمدلو، معاون برنامه‌ریزی، توسعه مدیریت و منابع سازمان بنادر و دریانوردی، به ظرفیت‌های ترانزیتی ایران و فرصت‌های موجود در این زمینه اشاره کرد و گفت: تحولات بین‌المللی و تنگناهای تحریمی که روسیه با آن مواجه شده، نزدیک ۱۰ میلیون تن کالای ترانزیتی را برای حمل‌و‌نقل بین‌المللی و رساندن آن به بازارهای مصرف در مسیر ایران قرار داده که تلاش‌ها برای فعال کردن کریدور شمال-جنوب و اتصال دو کشور بزرگ هند و روسیه از مسیر ایران در این راستا تحلیل می‌شود.

بیک محمدلو در ادامه نتایج عملکرد دولت در راستای افزایش میزان ترانزیت از مسیرهای ایران را موفقیت‌آمیز توصیف کرد و گفت: مرور دستاوردهای یکساله کشور در حوزه ترانزیت حاوی چند نکته راهبردی و قابل‌تامل است. سیاست همسایگی که دولت سیزدهم آن را به‌عنوان یکی از راهبردهای خود معرفی کرده، ظرفیت بی‌بدیلی از بازار منطقه‌ای را در اختیار ما قرار می‌دهد که بیش از ۲۰ کشور و ۶۰۰ میلیون جمعیت را به‌طور مستقیم متوجه خود می‌سازد. این کشورها اغلب با تولیدات متنوع خود، بخش قابل‌توجهی از نیازهای جهانی را تامین می‌کنند و در مسیر پیشرفت قرار دارند. توجه به این ظرفیت و افزایش تجارت با کشورهای همسایه، سبب شد در 4 ماه نخست سال جاری، میزان ترانزیت از مسیرهای ایران، نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۳۰ درصدی داشته باشد. 

استفاده از فرصت‌های سیاسی

این مقام مسئول ادامه داد: تحولات بین‌المللی به‌ویژه بحران اوکراین و تنگناهای تحریمی که کشور روسیه با آن مواجه شده، قریب به ۱۰ میلیون تن کالاهای ترانزیتی را برای حمل‌ونقل بین‌المللی و رساندن آن به بازارهای مصرف در مسیر ایران قرار داده و تلاش‌ها برای فعال کردن کریدور شمال-جنوب و اتصال دو کشور بزرگ هند و روسیه از مسیر ایران در راستای شرایط مذکور، انجام شدند. تلاش‌ها و فعالیت‌ها برای استفاده از بحران‌های بین‌المللی، می‌تواند مسیر کشور را برای رسیدن هدف اولیه ۲۰ میلیون تن ترانزیت هموار کند، اما نکته قابل‌توجه در این بخش، ارتقای توان تحلیل بین‌المللی و محیطی و آماده بودن سناریوهای مختلف در فضای تعاملات سیاسی بین‌المللی است.

یکپارچه شدن سامانه‌های تجاری

معاون برنامه‌ریزی، توسعه مدیریت و منابع سازمان بنادر و دریانوردی افزایش توان تجهیزاتی و لجستیکی را یکی از راهکارهای توسعه و افزایش ترانزیت از مسیرهای ایران عنوان کرد و گفت: صرف توجه به مسئله ترانزیت، بدون ارتقای توان تولید داخل و توسعه فناوری‌های تولید، پیشرفت کشور را تسهیل نخواهد کرد. ارتقا و توسعه فناوری‌های تولید ضمن ایجاد پایداری در مسیرهای ترانزیتی، بارور شدن استعدادهای کشور در تولید داخل را به‌دنبال خواهد داشت. پشتیبانی‌کننده برنامه ملی ترانزیت در کشور، یک نظام تصمیم‌گیر دقیق در امر لجستیک است. باتوجه به رویکردهای شبکه‌ای، بخش‌های مختلف حمل‌ونقل به‌ویژه ریلی، جاده‌ای و دریایی در کنار یکدیگر توسعه می‌یابند و در کنار موضوعاتی چون تامین مالی و روابط سیاسی چندجانبه معنا و مفهوم پیدا می‌کنند. سامانه‌های مختلفی که امروزه در زمینه تامین کالا برای مصرف داخل یا تسهیل امر تجارت و ترانزیت فعال هستند، ‌باید در چارچوب یک برنامه ملی و در کنار یکدیگر و به‌طور هم‌افزا اقدام کنند؛ موضوعی که هم‌اکنون در بخش‌های مختلف بندری، گمرکی و تجاری و حمل‌ونقلی حداقلی از آن را شاهد هستیم.

سخن پایانی

در گزارش منتشرشده ازسوی وزارت راه و شهرسازی در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای چه در جابه‌جایی مسافر و چه جابه‌جایی بار و ترانزیت طی 4 ماه ابتدایی امسال، شاهد رشد بودیم. به‌طور مثال تعداد مسافر جابه‌جا شده با صورت‌وضعیت ۴۳ میلیون نفر گزاش شده که این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با جابه‌جایی ۳۴ میلیون نفر، ۲۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.